Wikang Māori
| Maori | |
|---|---|
| Māori | |
| Katutubo sa | Bagong Selanda |
| Rehiyon | Polinesya |
Mga natibong tagapagsalita | 157,110 [1] |
| Opisyal na katayuan | |
 Bagong Selanda | |
| Pinapamahalaan ng | Māori Language Commission |
| Mga kodigong pangwika | |
| ISO 639-1 | mi |
| ISO 639-2 | mao (B) mri (T) |
| ISO 639-3 | mri |
| ELP | Māori |
Ang Wikang Māori o Maori (Te Reo Māori) ay isa sa mga pambansang wika ng Bagong Selanda kasama ng Wikang Ingles. Nabibilang ang naturang wika sa pamilya ng mga mga wikang Austronesyo, kasama ng Tagalog at Indones. Ngunit mas malapit ito sa mga wikang Silangang Polinesyo kabilang ang mga Tuamotuano at Tahisyano.
Halimbawa ng mga Salita
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang ilan ay halimbawa ng mga salitang pangkaraniwan sa Maori.
Ahau/au = Ako
Koe = Ikaw
Ia = Siya
Koutou = Kayo
Mātou = Kami
Ratou = Sila
Kia ora = Hola, gracias
Ae = Oo
Kao = Hindi
Tino pai = Magaling
Tino Kino = Masama
Ko Rangimarie ahau = Ako si Paz
Te aha te wa? = Ano'ng oras na?
No hea koe? = Taga saan ka?
No Aotearoa ahau = Taga Nueva Zelanda ako
Kei te pehea koe? = Kumusta?
Kei te pai ahau = Mabuti naman ako
Mohio koe kei hea Tamaki Makaurau? = Alam mo ba kung saan ang Auckland?
Tēna koutou katoa = Binabati ko ang lahat
Tēna koutou = Maraming salamat
Kalendaryo
[baguhin | baguhin ang wikitext]Transliterasyon
- Mane - Lunes
- Tūrei - Martes
- Wenerei - Miyerkules
- Tāite - Huwebes
- Paraire - Biyernes
- Rāhoroi/Hāterei - Sabado
- Rātapu/Wiki - Linggo
Opisyal
- Rāhina - Lunes
- Rātū - Martes
- Rāapa - Miyerkules
- Rāpare - Huwebes
- Rāmere - Biyernes
- Rāhoroi - Sabado
- Rātapu - Linggo
| Buwan | Transliterasyon | Opisyal |
|---|---|---|
| Enero | Hānuere | Kohi-tātea |
| Pebrero | Pēpuere | Hui-tanguru |
| Marso | Māehe | Poutū-te-rangi |
| Abril | Āperira | Paenga-whāwhā |
| Mayo | Mei | Haratua |
| Hunyo | Hune | Pipiri |
| Hulyo | Hūrae | Hōngongoi |
| Agosto | Ākuhata | Here-turi-kōkā |
| Setyembre | Hepetema | Mahuru |
| Oktubre | Oketopa | Whiringa-ā-nuku |
| Nobyembre | Noema | Whiringa-ā-rangi |
| Disyembre | Tīhema | Hakihea |
Pakakahambing ng Wikang Māori sa ibang mga wikang Austronesyo
[baguhin | baguhin ang wikitext]Kapansin-pansin ang halos pagkakapareho ng mga bilang ng mga wikang Austronesyo sa ia't isa. Ibig lamang ipakita na iisa lamang ang pamilyang kinabibilangan ng Māori at ng mga wikang nakasaad sa ibaba.
| Decimal Numbers | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Māori, AD 2000 | tahi | rua | toru | whā | rima | ono | whitu | waru | iwa | tekau |
| PAN, circa 4000 BC | *isa | *DuSa | *telu | *Sepat | *lima | *enem | *pitu | *walu | *Siwa | *puluq |
| Tagalog, AD 2000 | isá | dalawá | tatló | ápat | limá | ánim | pitó | waló | siyám | sampu |
| Kapampangan, AD 2000 | metung | adwa | atlu | apat | lima | anam | pitu | walu | siyam | apulu |
| Cebuano, AD 2000 | usá | duhá | tuló | upat | limá | unom | pitó | waló | siyám | napulu |
| Indones, AD 2000 | satu | dua | tiga | empat | lima | enam | tujuh | delapan | sembilan | sepuluh |
| Malagasi, AD 2000 | irai(ka) | roa | telo | efatra | dimy | enina | fito | valo | sivy | folo |
| Tongan, AD 2000 | taha | ua | tolu | fa: | nima | ono | fitu | valu | hiva | -fulu |
| Hawayano, AD 2000 | kahi | lua | kolu | ha: | lima | ono | hiku | ʋalu | iʋa | -hulu |
Iba pang Paghahambing
[baguhin | baguhin ang wikitext]May iba pang pagkakahambing sa mga sumusunod na nakasaad na wika.
| Māori | Tagalog | Kapampangan | Indones | Tonga | Niue | Hāmoa | Rapa Nui | Tahiti | Rarotonga | Hawaii |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| rangi | /langit/ | /banwa/ | /langit/ | /laŋi/ | /laŋi/ | /laŋi/ | /ɾaŋi/ | /ɾaʔi/ | /ɾaŋi/ | /lani/ |
| tokerau | /hangin/ | /angin/ | /angin/ | /tokelau/ | /tokelau/ | /toʔelau/ | /tokeɾau/ | /toʔeɾau/ | /tokeɾau/ | /koʔolau/ |
| wahine | /babae/ | /babae/ | /bibi/ | /fefine/ | /fifine/ | /fafine/ | /hahine/ | /vahine/ | /vaʔine/ | /wahine/ |
| whare | /bahay/ | /bale/ | /rumah/ | /fale/ | /fale/ | /fale/ | /haɾe/ | /faɾe/ | /ʔaɾe/ | /hale/ |
| matua | /matanda/ | /matwa/ | /ibu/ | /motuʔa/ | /motua/ | /matua/ | /matuʔa/ | /metua/ | /metua/ | /makua/ |
Mga Sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Biggs, Bruce (1994). Does Māori have a closest relative? In Sutton (Ed.)(1994), pp. 96–-105.
- Biggs, Bruce (1998). Let's Learn Māori. Auckland: Auckland University Press.
- Bauer, Winifred (1997). Reference Grammar of Māori. Reed.
- Clark, Ross (1994). Moriori and Māori: The Linguistic Evidence. In Sutton (Ed.)(1994), pp. 123–-135.
- Harlow, Ray (1994). Māori Dialectology and the Settlement of New Zealand. In Sutton (Ed.)(1994), pp. 106–-122.
- Sutton, Douglas G. (Ed.) (1994), The Origins of the First New Zealanders. Auckland: Auckland University Press.
Mga Kawing Panlabas
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Māori Language Act 1987 Naka-arkibo 2012-05-26 at Archive.is
- korero.maori.nz Naka-arkibo 2006-01-03 sa Wayback Machine. Māori language educational resources
- Ethnologue report for Maori Naka-arkibo 2012-02-26 sa Wayback Machine.
- Māori Language Commission (sets definitive standards).
- English and Māori Word Translator Naka-arkibo 2007-01-21 sa Wayback Machine., originally developed at the University of Otago.
- Ngata Māori–English English–Māori Dictionary Naka-arkibo 2007-01-28 sa Wayback Machine. from Learning Media; gives several options and shows use in phrases.
- Collection of historic Māori newspapers
- Maori Phonology Naka-arkibo 2011-07-21 sa Wayback Machine.
- maorilanguage.net Learn the basics of Māori Language with video tutorials
- Microsoft New Zealand Māori Keyboard
- Maori Language Week (NZHistory) - includes a history of the Māori language, the Treaty of Waitangi te reo claim and 100 words every New Zealander should know
- Huia Publishers, catalogue includes Tirohia Kimihia the world's first Maori monolingual dictionary for learners
