Zebu indyjskie
| Bos indicus[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
 Zebu w Burkina Faso | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
zebu indyjskie | ||
| Synonimy | |||
| |||
Zebu indyjskie[2], zebu, bydło domowe garbate (Bos indicus) – forma udomowionego w starożytności bydła domowego o charakterystycznym garbie położonym na grzbiecie i masywnych rogach, rozpowszechniona w krajach podzwrotnikowych jako zwierzęta użytkowe. W Indiach otaczane jest kultem, ma specjalny status jako święta krowa. Jako zwierzę odporne na gorący i wilgotny klimat oraz wiele chorób zebu jest krzyżowane z innymi rasami bydła. Wyhodowano liczne rasy tego bydła.
Pochodzenie i domestykacja
[edytuj | edytuj kod]Wywodzi się prawdopodobnie od †Bos primigenius namadicus – podgatunku tura żyjącego w Indiach w epoce lodowcowej[3]. Dokładna data domestykacji zebu nie jest znana. Nastąpiło to w starożytności, prawdopodobnie w Mezopotamii[4] i w Indiach[5], ale proces udomowienia mógł przebiegać niezależnie w różnych regionach. Wiadomo, że zebu było znane w Mezopotamii i Indiach już w IV w p.n.e.[3]
Cechy charakterystyczne
[edytuj | edytuj kod]Zebu charakteryzuje się podobnym do wielbłądziego garbem mięśniowo-tłuszczowym położonym w okolicy kłębu, workiem skórnym poniżej gardła oraz masywnymi, szeroko rozstawionymi rogami. Osiąga wysokość w kłębie do około 160 cm, długość ciała bez ogona wynosi około 240 cm, a masa – do 700 kg[5]. Ubarwienie płowe, jasnożółte, czerwone, szare lub czarne, również plamiste.
Znaczenie dla człowieka
[edytuj | edytuj kod]Bydło typu zebu jest rozpowszechnione przede wszystkim w Indiach, gdzie znajdują się główne ośrodki hodowli. Są tam uważane za zwierzęta święte i użytkowane jako zwierzęta pociągowe i juczne. W wyniku hodowli wyselekcjonowano liczne rasy różniące się ubarwieniem, umięśnieniem m.in. kankaryjską, bahurską, dandżi, deonio, mizorską oraz najmniejsze – zebu karłowate[5]. Zebu jest przystosowane do życia w środowisku gorącym i wilgotnym, jest też odporne na wiele chorób. Cechy te spowodowały import tych zwierząt na wschodnie wybrzeże Afryki i Madagaskar. Na początku XX wieku zebu zostało również sprowadzone do Brazylii i skrzyżowane z francuską odmianą bydła (Charolaise).
Nomenklatura zoologiczna
[edytuj | edytuj kod]Nazwa systematyczna bydła zebu odbiega od standardowych zasad taksonomii zoologicznej. Bydło domowe (nazwa naukowa Bos primigenius f. taurus[3]) jest uznawane za formę tura (Bos primigenius). Bydło zebu jest typem[a] bydła domowego i w systematyce określane jest nazwą naukową Bos primigenius f. taurus – tak samo jak bydło domowe i bydło Watussi. Ponieważ bydło domowe – ze względów praktycznych – określane jest nazwą Bos taurus[b], a zebu opisano po raz pierwszy pod nazwą Bos indicus Linnaeus, 1758 przyjmuje się obecnie jako poprawną, synonimiczną nazwę systematyczną Bos taurus indicus, mimo że trynominalna nazwa sugeruje klasyfikowanie w randze podgatunku.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W znaczeniu potocznym. Nie należy mylić z typem w rozumieniu systematyki biologicznej.
- ↑ Nazwa uznana decyzją Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej, 2003 (zobacz Nomenklatura zoologiczna)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Bos indicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 180. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
- ↑ Multimedialna Encyklopedia Powszechna PWN (edycja 2009). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-04-7.
- ↑ a b c Mały słownik zoologiczny. Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mały słownik zoologiczny. Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- Multimedialna Encyklopedia Powszechna PWN (edycja 2009). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-04-7.
- Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.