Bitcoin
 | Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
 | Bu məqalə qaralama halındadır. |
| Bitcoin | |
|---|---|
 | |
| Denominasiyalar | |
| Simvol | ₿ |
| İnkişafı | |
| Müəllif (lər) | Satoşi Nakamota |
| İlkin buraxılış | 0.1.0 / 9 yanvar 2009 |
| Sonuncu buraxılış | 0.21.0 / 15 yanvar 2021 |
| İnkişaf vəziyyəti | aktiv |
| Vebsayt | bitcoin.org |
| Əsas mühasibat | |
| Heş alqoritmi | SHA-26 |
| Dövriyyədə | ₿18,741,381 (24 iyun 2021) |
| İstehsal məhdudiyyəti | ₿21,000,000[1] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bitcoin — 2008-ci ildə Satoshi Nakamoto adlı naməlum şəxs və ya qrup tərəfindən ixtira olunmuş və 2009-cu ildə açıq-mənbəli proqram kimi istifadəyə verilmiş valyutadır. Bu valyuta kriptoqrafik protokola əsaslanır və hər-hansı mərkəzdən aslı deyil. Bitcoin heç bir maliyyə qurumuna ehtiyac olmadan kompüter və ya smartfonlar vasitəsilə birbaşa köçürülə bilir.
Bitcoin əməliyyatların təhlükəsizliyi bitcoin miner adlanan serverlər tərəfindən təmin edilir.
Bitcoinləri almaq və ya başqa bir hesaba köçürmək üçün istifadəçinin bir və ya birdən çox bitcoin hesabı ola bilər. Bitcoin hesabı onlayn ola bilər və ya kompüterə, smartfona "rəqəmsal cüzdan" adlanan proqram yükləməklə əldə etmək olar.
İş prinsipi
Bitcoin yalnız təkrarlanan paylanmış blockchain verilənlər bazasında qeydlər şəklində mövcuddur ki, bütün əməliyyatlar ictimai, açıq (şifrələnməmiş) formada saxlanılır, göndəricilərin - alıcıların bitcoin ünvanlarını göstərir lakin bu ünvanların həqiqi sahibi haqqında məlumat yoxdur. Bazada hər hansı bir sahibdən bitcoinin cari miqdarı barədə ayrıca qeyd yoxdur. Yalnız əməliyyat zəncirləri əsasında müəyyən bir bitcoin ünvanı ilə əlaqəli bitcoinlərin cari sayı aydın olur. Yəni, 1 bitcoin ünvana gəldiyini, başqa bir əməliyyatla 2 bitcoinin eyni ünvana gəldiyini, üçüncü əməliyyatın bu ünvandan 1 bitcoin göndərdiyini görə bilərsiniz. Lakin verilənlər bazası hazırda bu ünvana neçə bitcoin verildiyi barədə ayrıca qeyd etmir - sadəcə istənilən vaxt asanlıqla hesablamaq imkanı verilir. Bu cür hesablamalar avtomatik olaraq müştəri proqramları tərəfindən aparılır, istifadəçi məlumatların parçalanmasını hiss edə bilməz.
Məxfilik və əvəzedicilik
Bitkoin bir təxəllüsdür. Bu o deməkdir ki, bitkoin adlı vəsaitlər real obyektlərə deyil, bitkoin ünvanlarına bağlıdır. Bitkoin ünvanlarının sahibləri açıq şəkildə müəyyən edilmir. Amma eyni zamanda bütün əməliyyatlar blokçeyndə (“blockchain” – paylanmış şəbəkə) hərkəsə əlçatandır. Bundan əlavə, əməliyyatlar "istifadə idiomları" (məsələn, bir neçə girişdən sikkələr xərcləməyi göstərən əməliyyatlar, həmin girişlərin bir sahibi ola biləcəyini göstərir) və müəyyən ünvanların sahibləri haqqında məlum məlumatla təsdiqləmə vasitəsilə fiziki şəxslər və şirkətlərlə əlaqələndirilə bilər.[2] Bundan əlavə, bitkoinlərin ənənəvi valyutalarla dəyişdirildiyi bitkoin mübadiləsi qanuna əsasən şəxsi məlumatların toplanması tələb oluna bilər.[3] Maliyyə məxfiliyini artırmağı məqsədi ilə hər bir əməliyyat üçün yeni bitkoin ünvanı yaradıla bilər.[4]
Pul kissələr və oxşar proqramlar texniki cəhətdən bütün bitkoinlərə ekvivalent kimi yanaşaraq həmin bitkoinlərin əvəzediciliyin əsas səviyyəsini təyin edir. Tədqiqatçılar qeyd etdilər ki, hər bir bitkoinin tarixi blokçeynlərin reyestrında qeyd olunur və ictimaiyyətə açıqdır və bəzi istifadəçilər mübahisəli əməliyyatlardan gələn bitkoinləri qəbul etməkdən imtina edə bilər ki, bu da bitkoinlərin təsir qabiliyyətinə zərər verə bilər.[5] Məsələn, 2012-ci ildə Mt.Gox yenicə oğurlandığı məlum olan bitkoinləri yatıran istifadəçilərin hesablarını dondurdu.[6]
Dizayn
Bitcoin və başqa kriptovalyutalar “mədənçilik” kimi tanınan proseslə yaradılır. Bu zaman çox güclü kompüterlər qəliz riyazi düsturları və tapmacaları çözmək üçün yarışırlar. Proses həm də nəhəng elektrik enerjisi sərfini tələb edir.[7]
Həmçinin bax
İstinadlar
- ↑ https://github.com/bitcoin/bitcoin/blob/08a7316c144f9f2516db8fa62400893f4358c5ae/src/amount.h
- ↑ "Mapping the Bitcoin Economy Could Reveal Users' Identities". technologyreview.com. İstifadə tarixi: 2022-05-27.
- ↑ "Is Bitcoin a Strong Hedge Against Inflation". kucoin.com. İstifadə tarixi: 2022-05-27.
- ↑ "How Bitcoin Lets You Spy on Careless Companies". wired.com. İstifadə tarixi: 2022-05-27.
- ↑ "Zerocash: Decentralized Anonymous Payments from Bitcoin" (PDF). zerocash-project.org. İstifadə tarixi: 2022-05-27.
- ↑ "An Inquiry into Money Laundering Tools in the Bitcoin Ecosystem" (PDF). maltemoeser.de. İstifadə tarixi: 2022-05-27.
- ↑ İranın ABŞ-ın boğucu sanksiyalarından necə yayındığı məlum oldu
 | Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Xarici keçidlər
- bitcoin.org — Rəsmi saytı