Prancis

République française

Sesanti: Liberté, Egalité, Fraternité (Basa Prancis: Kabebasan, Kaadilan, Paseduluran)
Basa resmi	Basa Prancis
Kutha krajan	Paris
Kutha gedhé dhéwé	Paris
Présidhèn	Emmanuel Macron
Mahamantri
Wewengkon  -Total1  -Prancis Metropolitan2  -% air	Urutan angka 42 674,843 km² Urutan kaping 47 551.695 km² 543.965 km² 0,26%
Padunung (1 September 2006)  -Total1  -Prancis Metropolitan2  -Kapadhetan2	Urutan angka 2017 67.186.638 65.058.000 116/km²
PDB (PPP)  -Total (2003)  -PDB/wong	Urutan angka 5 $1,661 trilyun $27.600
Mata uang	Euro (€)3, Franc CFP4
Zona wektu  -dalam mangsa panas	CET (UTC+1)2 CEST (UTC+2)2
Lagu kabangsan	La Marseillaise
TLD	.fr
Kodhe telepon	33
1 Kabèh wewengkon Républik Prancis, kalebu kabèh departemen lan wewengkon jaban rangkah, ora kalebu Terre Adélie ing Antartika amarga kadhaulatan ditunda wiwit ditapak asmani Persetujuan Antartika taun 1959 2 Metropolitan (pérangan Éropah) saka Prancis waé 3 Kabèh Républik Prancis ora kalebu wewengkon jaban rangkah ing Samudra Pasifik 4 Wewengkon Républik Prancis ing jaban rangkah ing Samudra Pasifik waé

Peta pamérangan administratif Prancis miturut région

Républik Prancis utawa Parangakik (basa Prancis: République française, Walanda: Frankrijk) iku nagara gedhé ing Éropah. Kutha krajané Paris. Saliyané ing dharatan Éropah, wewengkoné uga nyakup sawetara pulo lan wewengkon ing bawana liya. Prancis Metropolitan mbentang saka Segara Tengah nganti Selat Inggris lan Segara Lor, sarta saka Kali Rhein nganti Samudera Atlantik. Wangun wewengkon iki wujudé segi enem saéngga diparabi l'Hexagone ("Sang Segienem").

Ing dharatan, Prancis diwatesi déning Belgi, Luxemburg, Jerman, Switserlan, Itali, Monako, Andorra, lan Sepanyol. Prancis lan Inggris digayutaké déning Trowongan Channel kang nembus dhasar Selat Inggris. Ing jaba wewengkon metropolitané, Prancis uga nduwé wates karo Brasil, Suriname, lan Antillen Walanda.

Républik iki nganut dhémokrasi kang nganut sistem semi-presidensial. Idhe-idhe pokok kamot sajeroning La Déclaration des droits de l'Homme et du citoyen (Dheklarasi hak manungsa lan warga). Minangka telu nagara gedhé ing Uni Éropah bebarengan karo Karajan Manunggal lan Jerman, Prancis minangka salah siji pangadeg Uni Éropah lan minangka anggota kanthi jembar wewengkon kang paling amba. Prancis uga minangka salah siji pangadeg Perserikatan Bangsa-Bangsa kang dadi salah siji anggota tetep Dewan Keamanan PBB kang nduwé hak véto.

Prancis misuwur kanthi jagad adibusana (fashion), roti, anggur, musik, sepur super rikat TGV, lan resor-resor ski ing Pagunungan Alpen, cedhak tapel wates karo Switserlan. Jeneng "Prancis" marisi jeneng sawijining karajan Jermanik kang wewengkoné tau nyakup laladan iki sawisé runtuh Kasésaran Ngerum, ya iku karajan Franka.

Sajarah

Artikel baku: Sajarah Prancis

Roma nganti révolusi

Tapel wates Prancis modhèren padha karo Galia kuna, kang dipanggoni déning Galia Kelt. Galia dikuwasani Ngerum déning Yulius Sésar ing abad angka 1 SM, lan Galia migunakaké Basa Ngerum (Latin, ing ngendi tuwuhing basa Prancis) lan budaya Ngerum. Kristen mlebu ing abad angka 2 lan 3 M, lan dikukuhaké ing abad angka 4 lan 5 saéngga St. Jerome nulis yèn Galia siji-sijiné wewengkon kang "bébas saka kapitayan nyimpang".

Prancis taun 1477. Garis abang: Tapel wates Karajan Prancis; Biru terang: Domain kraton

Ing abad angka 4 M, pertahanan sisih wétan Galia ing sadawaning Rhine diajuraké déning suku Jermanik, mligi saka Frank, ya saka bab iki asalé jeneng kuna Francie. Jeneng modhèren France asal saka jeneng domain feodal Raja Capetia Prancis ing saubengé Paris. Frank ya iku suku pisanan antarané panguwasa Jermanik ing Éropah sawisé keruntuhan Kesésaran Ngerum lan pindhah agama dadi Kristen Katulik saka kapitayan Arianisme (Raja Clovis pindhah agama ing taun 498); saéngga Prancis olèh jejuluk "Gréja paling anom" (La fille ainée de l’Église), lan Prancis ngowahi jejuluk iku dadi "Karajan Prancis Paling Kristen".

Madeg minangka entitas kapisah diwiwiti kanthi Perjanjian Verdun (843), kanthi pamérangan Kesésaran Karoling Charlemagne dadi Francia Wétan, Francia Tengah lan Francia Kulon. Francia Kulon ya iku wewengkon kang dikuwasani Prancis modhèren lan awal saka Prancis modhèren.

Dinasti Karoling mimpin Prancis nganti 987, nalika Hugh Capet, Duke of France lan Bangsawan Paris, diangkat dadi Raja Prancis. Keturunané, Capetia Langsung, Dinasti Valois lan Dinasti Bourbon, nyawijèkaké nagara liwat manéka perang lan pewarisan wangsa. Monarki iki nggayuh kejayaan sajeroning abad angka 17 lan kakuwasan Louis XIV saka Prancis. Wektu semana Prancis duwé gunggung kang ndunungi gedhé dhéwé ing Éropah (pirsani Dhémografi Prancis) lan duwé prabawa gedhé marang pulitik, ékonomi, lan budaya Éropah. Prancis dadi, lan dikukuhaké sajeroning sawetara wektu, basa umum ing urusan jaban rangkah. Akèh Pencerahan kadadéan ing lingkaran intelektual Prancis, lan akèh panemuan ilmiah asal saka èlmuwan Prancis ing abad angka 18. Saliyané iku, Prancis duwé manéka jajahan ing Amérika, Afrika lan Asia.

Monarki dadi Républik

“	Saben wong duwé rong nagara, nagarané lan Prancis.	”
	— Thomas Jefferson

Panyerangan Bastille tanggal 14 Juli 1789

Karajan mréntah Prancis nganti Revolusi Prancis, taun 1789, Louis XVI lan garwané, Marie Antoinette, dièksekusi (taun 1793), bebarengan karo èwon warga sipil Prancis liyané. Sawisé manéka skéma pamaréntahan, Napoleon Bonaparte ngrebut pamaréntahan Républik taun 1799, lan dadi Konsul Pisanan, lan banjur dadi Kaisar, apa kang sekarang kaloka minangka Kamaharajan Pisanan (1804–1814). Sajeroning sawetara perang, pasukané nguwasani sapérangan gedhé bawana Éropah, lan anggota kulawarga Bonaparte dipitaya dadi ratu ing kraton-kraton kang anyar iku.

Sawisé kekalahan pungkasan Napoleon taun 1815 ing Perang Waterloo, monarki Prancis diwangun manèh, nanging kanthi watesan konstitusional anyar. Taun 1830, sawijining pambrontakan warga sipil meksa pambentukan Monarki Juli konstitusional, kang lumaku nganti 1848. Républik Kapindho kang berusia pendek iki berakhir taun 1852 nalika Louis-Napoléon Bonaparte memproklamirkan Kamaharajan Kapindho. Louis-Napoléon mundur sawisé kekalahan dalam perang Prancis-Prusia taun 1870 lan rezimnya digantikan déning Républik Ketiga.

Prancis duwé jajahan kolonial, sajeroning manéka bentuk, wiwit awal abad angka 17 nganti 1960-an. Ing abad kaping 19 lan 20, imperium kolonial seberang segara globalé gedhé dhéwé kapindho ing donya sawisé Imperium Karajan Manunggal. Ing pucuké, antara 1919 lan 1939, imperium kolonial Prancis kapindho mbentang nganti 12.347.000 kilomèter pasagi (4.767.000 sq mi). Kalebu Prancis Metropolitan, total wewengkon dharatan ing sangisoré kadhaulatan Prancis nggayuh 12.898.000 kilomèter pasagi (4.980.000 sq mi) taun 1920-an lan 1930-an, kang nyakup 8.6% saka total dharatan donya.

Barkas:Schuman Declaration.jpg

Deklarasi Schuman tanggal 9 Mèi 1950 ing Quai d'Orsay ing Paris dianggep dhasar madegé Uni Éropah lan dirayakan saben taun minangka Hari Éropah déning UE.

Sanadyan menang sajeroning Perang Donya I lan Perang Donya II, Prancis ngalami akèh kurban lan rugi material (lan sanadyan mung sapérangan cilik teritoriné dikuwasani sajeroning Perang Donya I, teritori metropolitané dikuwasani kabèh déning Jerman sajeroning perang kapindho). Taun 1930-an ditandhani déning manéka reformasi sosial kang diwanuhaké déning pamaréntah Front Populer. Républik Kapapat diwangun sawisé Perang Donya II lan, saliyané tuwuhing ékonomi kang spektakulèr (les Trente Glorieuses), nagara iki ngupaya nglola status pulitiké minangka nagara bangsa dominan. Prancis ngupaya njaga imperium kolonialé, nanging banjur nuwuhaké masalah. Usaha 1936 kanggo ngrebut manèh kontrol Indocina Prancis ngakibataké Perang Indocina Pisanan, kang wusanané Prancis kalah ing Pertempuran Dien Bien Phu taun 1954. Sawetara sasi sabanjuré, Prancis ngadhepi konflik anyar, lan luwih gedhé ing Aljazair.

Debat ngenani bab mungkin utawa orané njaga kontrol marang Aljazair, kang banjur ‘omah tumrap sak yuta’ penetap Éropah, ngajuraké nagara lan arep ngobaraké perang sipil. Taun 1958, Républik Kapapat kang lemah lan ora stabil owah dadi Républik Kalima, kang duwé kakuwasan Présidhèn luwih dikuwataké. Pemimpin pisanané, Charles de Gaulle ngupaya nyawijèkaké nagara lan mungkasi perang. Perang Aljazair lan perang sipil Prancis-Prancis kang lumaku ing kutha krajan Aljir, rampung kanthi négosiasi damai taun 1962 kang ngasilaké kamardikan Aljazair.

Ing sawetara dekadé pungkasan, rekonsiliasi lan kerjasama Prancis karo Jerman wis mbuktèkaké sentral marang pulitik lan integrasi ékonomi Uni Éropah, kalebu perkenalan euro sasi Januari 1999. Prancis wis mapan ing garis ngarep nagara anggota Uni Éropah kang nyoba manfaataké kasempatan persatuan kauangan kanggo minangka sawijining badan pulitik, pertahanan, lan keamanan Uni Éropah kang luwih nyawiji lan mampu. Elektorat Prancis milih nentang ratifikasi Perjanjian Konstitusional Éropah sasi Mèi 2005, nanging Perjanjian Lisboa diratifikasi déning Parlemèn padha Fèbruari 2008.

Dhémografi

Padunung Prancis cacahé kurang luwih 62 yuta jiwa. Prancis iku nagara paling padhet angka 19 ing donya. Kutha gedhé dhéwé ing Prancis ya iku Paris, Marseille, Lyon, Lille, Toulouse, Bordeaux, Nice, Strasbourg, Nantes lan Rennes.

Taun 2003, tuwuhing kang ndunungi Prancis (ora kalebu imigrasi) nyumbang amèh kabèh tuwuhing kang ndunungi Uni Éropah. Taun 2004, tuwuhing kang ndunungi ya iku 0.68% lan ing taun 2005 gunggung kelairan lan fertilitas terus nambah.

Géografi

Wewengkon utama Prancis dumunung ing dharatan Éropah Kulon lan ditambah manèh karo sawetara teritori ing Amérika Lor, Karibia, Amérika Kidul, Samudra Hindia pérangan kidul, Samudra Pasifik, lan Antartika. Teritori mau nduwé wangun pamaréntahan saka tataran département d'outre-mer nganti Pays d'outre-mer. Sacara géografis Prancis kapérang dadi 26 région; 21 ing antarané dumunung ing Prancis Dharatan, 1 ing pulo Korsika, lan 4 ing jaba bawana Éropah. Région kapérang manèh dadi département(96 département ing Prancis dharatan). Département kapérang dadi 329 arrondissement, lan arrondissement kapérang dadi 3,879 canton, banjur kapérang manèh dadi 36,569 komunitas.

Région ing Prancis dharatan lan sebrang segara, antarané ya iku:

Alsace Aquitaine Auvergne Basse-Normandie Bourgogne Bretagne Centre Champagne-Ardenne Korsika (status mirunggan) Franche-Comté Haute-Normandie

Île-de-France Languedoc-Roussillon Limousin Lorraine Midi-Pyrénées Nord-Pas-de-Calais Pays de la Loire Picardie Poitou-Charentes Provence-Alpes-Côte d'Azur Rhône-Alpes

• Région kang uga departemen sebrang segara (département d'outre-mer/DOM), siji lan sijiné nduwté siji département lan siji région:
  • 971 Guadeloupe
  • 972 Martinique
  • 973 Guyana Prancis
  • 974 Reunion

Pranala njaba

Pamaréntah Prancis

• Situs resmi Kadutan Prancis ing UK
• Situs resmi layanan umum Prancis
• Budaya

Profil

• Prancis, Encyclopædia Britannica
• Prancis, CIA World Factbook

• Budaya

  • Cocorico! Budaya Prancis
  • Contemporary French Civilization, jurnal, Universitas Illinois.
  • Virtuelle Fachbibliothek Romanischer Kulturkreis - Vifarom

  Liyo

  • Ramalan cuaca

  Réferènsi