Stawka Najwyższego Naczelnego Dowództwa
Stawka Naczelnego Dowódcy
Stawka Wierchownogo Gławnokomandujuszczego – organ naczelnego kierownictwa polowego wojskami i kwatera główna Naczelnego Dowódcy armii rosyjskiej na teatrze działań wojennych w I wojnie światowej (1914 – 16 marca 1918 rozformowana).
Na początku wojny stacjonowała w Baranowiczach, a od 8/12/ sierpnia 1915 w Mogilewie.
Sztab Naczelnego Dowódcy miał początkowo 5 zarządów: generalnego kwatermistrza, operacyjny, dyżurnego generała (sprawy mobilizacyjne i ukompletowania sił zbrojnych, zaopatrzenia armii, wyznaczania na stanowiska), komunikacji wojskowej, marynarki wojennej i komendanta kwatery głównej wraz z oddziałem łączności.
W początkowym okresie wojny w Stawce było 9 generałów, 36 oficerów, 12 pracowników wojska i 125 żołnierzy. Stan osobowy Stawki, w czasie prowadzenia działań zwiększał się. 1/14/listopada 1917 r. było w Stawce 15 zarządów, 3 kancelarie, i 2 komitety (razem ponad 2 tys. ludzi). Stawka nie zdołała zabezpieczyć dowodzenia frontami i koordynacji ich działań. Po rewolucji lutowej 1917 Stawka stała sie główną siedzibą sił popierających starą władzę.
Po rewolucji październikowej przedstawiciele Stawki (szef sztabu gen. M.M Duchonin i komisarz Rządu Tymczasowego W.B Stankiewicz) 26.10/8.11/1917 wzywali armię do wystąpienia przeciw władzy sowieckiej. 4-11/17-24/11.1917 przedstawiciele eserów, kadetów i mienszewików próbowali przy Stawce stworzyć tzw. "ogólnorosyjski rząd' na czele z M.W Czernowem. Od 7/20/.11.1917 gen. Duchonin przy poparciu przedstawicieli Ententy rozpoczął sabotaż decyzji rządu sowieckiego za co 9/22/.11. był zdjęty ze stanowiska, na które został wyznaczony M.W Krylenko, a szefem sztabu M.D Boncz-Brujewicz. 19.11/2.12/ zgodnie z rozkazem gen. Duchonina został wypuszczony z więzienia gen. L.G Korniłow i jego oficerowie, którzy pojechali nad Don. Po odjęciu stanowiska przez Krylenkę Stawce postawiono zadanie zawarcia pokoju z Niemcami i ich sojusznikami oraz demobilizacji starej armii carskiej. Przy Stawce były powołane organy władzy sowieckiej (Komitet Wojskowo Rewolucyjny przemianowany w Centralny Komitet Działających Armii i Flot, Rewolucyjny Polowy Sztab i inne). W związku z ofensywą wojsk Niemiec i Austro – Węgier, Stawka 26 lutego 1918 została dyslokowana do m. Orzeł i po podpisaniu pokoju w Brześciu, rozformowana.
Stawka Najwyższego Naczelnego Dowództwa
Stawka Wierchownogo Gławnokomandowanija – nadzwyczajny najwyższy organ kierownictwa wojennego, wykonujący w czasie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 1941-45 zadania strategicznego kierowania siłami zbrojnymi ZSRR.
Utworzona decyzją Rady Komisarzy Ludowych ZSRR i Komitetu Centralnego Wszechrosyjskiej Komunistycznej Partii(b) 23 czerwca 1941 i początkowo była nazywana Stawką Naczelnego Dowództwa sił zbrojnych ZSRR. Na jej czele stanął ludowy komisarz obrony marszałek Siemion Timoszenko. Członkami byli: G.K Żukow, W.M Mołotow, K.E Woroszyłow, S.M Budionny, i M.G Kuźniecow.
10.07. 1941 r. w związku z utworzeniem Głównych Dowództw na kierunkach działania (Północno-Zachodni, Zachodni i Południowo-Zachodni) przemianowano ją na Stawkę Najwyższego Naczelnego Dowództwa, a jej przewodniczącym został J.W Stalin, a członkiem dodatkowo B.M Szaposznikow. 17 lutego 1945 r. decyzja Państwowego Komitetu Obrony w skład Stawki wchodzili: J.W Stalin (przew.) G.K Żukow, Aleksiej Antonow, Nikołaj Bułganin, Aleksander Wasilewski, N.G Kuźniecow. Przy Stawce działał Komitet doradców stałych w składzie: N.W Watutin, M.A Wożniesieński, M.M Woronow, A.A Żdanow, P.F Żurawlow, K.A Miereckow, A.I Mikojan, B.M Szaposznikow i inni. Stawka wnosiła zmiany do struktury i organizacji sił zbrojnych, prowadziła planowanie kampanii i operacji strategicznych, stawiała zadania frontom i flotom, kierowała ich działaniami, uzgadniała działania i współdziałanie sił zbrojnych ZSRR i innych państw sojuszniczych, organizowała współdziałanie pomiędzy strategicznymi zgrupowaniami i związkami operacyjnymi sił zbrojnych i partyzantów. Stawka dysponowała rezerwami, które przydzielała frontom, rozdzielała zaopatrzenie, prowadziła kontrolę i analizę działań. Organem wykonawczym Stawki był Sztab Generalny, zarządy ministerstwa Obrony i ministerstwa Floty Wojennej. Stawka wypracowała w czasie wojny system dwustopniowego kierowania: Stawka – front (flota). W początkowym okresie wojny był system trzystopniowy: Stawka – Naczelny Dowódca kierunku – front. Trzystopniowy system był zdejmowany w miarę stabilizacji na frontach i doskonalenia dowodzenia frontami. W 1945 r. było zatwierdzone stanowisko Naczelnego Dowódcy na Dalekim Wschodzie, który kierował działaniami przeciwko Japonii. W tym wypadku trójstopniowy system spełnił swoją rolę. Naczelny Dowódca na Dalekim Wschodzie otrzymał szerokie pełnomocnictwa Stawki. Szerokie zastosowanie znalazł instytut przedstawicieli Stawki. Znając zamiary i plany Stawki udzielali oni pomocy dowódcom związków strategicznych i operacyjnych w przygotowaniu i prowadzeniu operacji, koordynowali działania frontów, uzgadniali współdziałanie.
Przedstawicielami Stawki na frontach byli: Żukow, Wasilewski, Timoszenko, Woroszyłow, Aleksiej Antonow, Siergiej Sztiemienko i inni.
Źródło
Bolszaja Sowietskaja Encykłopedija T.24.I wyd. 1976