Przejdź do zawartości

Mienszewicy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przywódcy mienszewików: Paweł Akselrod, Julij Martow i Aleksandr Martynow w Sztokholmie w 1917 roku

Mienszewicy (ros. меньшевик, „będący w mniejszości”) – frakcja Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR), powstała w 1903 na II Zjeździe Partii w Brukseli, sprzeciwiająca się rewolucyjnemu kierunkowi, w którym Włodzimierz Lenin zamierzał prowadzić rosyjską partię socjaldemokratyczną. Od 1917 odrębna partia polityczna, formalnie zakazana na terytorium Rosji Sowieckiej w roku 1921.

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Frakcja ta powstała w wyniku sporu między Włodzimierzem Leninem a Julijem Martowem wokół pierwszego artykułu statutu partii definiującego członkostwo w partii. Lenin chciał ograniczenia członkostwa do tych, którzy działają w jednej z partyjnych organizacji (tym samym wspierając centralizację i elitaryzację partii), zaś Martow pragnął przyjmować każdego, kto tylko uznaje program SDPRR i jest gotów podporządkować się jej przywództwu (wspierając powszechność i demokratyzację partii)[1]. Sprawę poddano pod głosowanie. Martow wygrał je, otrzymując 28 do 22 głosów[2]. Jednak w trakcie dalszej debaty kilku delegatów wspierających Martowa opuściło zjazd, co dało większość zwolennikom Lenina[1]. Lenin wykorzystał ten fakt w celach propagandowych i nazwał swoją frakcję bolszewikami, czyli większością. Oponentów popierających Martowa określił natomiast mienszewikami, czyli mniejszością. Niemniej jednak w kolejnych latach bolszewicy rzeczywiście stali się w partii większością i cieszyli się większym poparciem społecznym[3]. Niektórzy członkowie partii próbowali zjednoczyć zwaśnione frakcje, co się nie udało[4].

Podczas rewolucji lutowej społeczne poparcie dla mienszewików wzrosło. Poparli Rząd Tymczasowy Rosji[5]. Po rewolucji październikowej zachowali neutralność w wojnie domowej w Rosji, opowiadając się za koalicyjnym rządem partii socjalistycznych (eserowców i socjaldemokratów bolszewickich i mienszewickich) opartym na przygniatającej większości, uzyskanej przez te trzy partie w wolnych wyborach do Konstytuanty w listopadzie 1917 r. Po zakończeniu wojny domowej, administracyjnym wyeliminowaniu przez bolszewików ze związków zawodowych oraz rad delegatów i wreszcie formalnej delegalizacji przez bolszewików (1920) większość przywódców została zmuszona do emigracji. W Gruzji partia mienszewików (Noe Żordania, Noe Ramiszwili, Nikołaj Czcheidze, Grigol Uratadze i Raszden Arsenidze) przeprowadziła demokratyczne wybory i rządziła niepodległą, uznaną przez Rosję Sowiecką, Demokratyczną Republiką Gruzji do marca 1921 roku, czyli inwazji Armii Czerwonej, dowodzonej przez Sergo Ordżonikidze oraz Stalina i wprowadzenia w Gruzji siłą ustroju sowieckiego[6]. Przywódcy Gruzji udali się na emigrację, kontynuując działalność rządu Demokratycznej Republiki Gruzji na uchodźstwie w Paryżu pod przewodnictwem Noe Żordanii[7].

W okresie NEP-u (do 1930) pozostali w ZSRR działacze mienszewiccy wchodzili w skład organów administracji gospodarczej państwa (Gospłan, Najwyższa Rada Gospodarki Narodowej (WSNCh)). W 1931 roku odbył się w Moskwie zainscenizowany przez Stalina i OGPU proces pokazowy mienszewików (opisany między innymi w „Archipelagu GUŁag” Aleksandra Sołżenicyna), preludium do procesów pokazowych okresu wielkiej czystki (1936–1939).

Główni działacze

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Orlando Figes, Tragedia Narodu. Rewolucja rosyjska 1891-1924, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2009, s. 175-176, ISBN 978-83-245-8764-3.
  2. ↑ Rice 1990, s. 81–82; Service 2000, s. 154–155.
  3. ↑ Fischer 1964, s. 39; Rice 1990, s. 82; Service 2000, s. 155–156; Read 2005, s. 60–61.
  4. ↑ Rice 1990, s. 85; Service 2000, s. 163.
  5. ↑ Pipes 1990, s. 465–467.
  6. ↑ Furier A.: Droga Gruzji do niepodległości. Poznań: 2000, s. 95-96. ISBN 83-85376-10-0.
  7. ↑ W. Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010, s. 117. ISBN 978-83-7436-219-1.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Fischer, Louis (1964). The Life of Lenin. London: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 978-1842122303.
  • Orlando Figes, Tragedia Narodu. Rewolucja rosyjska 1891-1924, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2009, ISBN 978-83-245-8764-3.
  • Pipes, Richard (1990). The Russian Revolution: 1899–1919. Londyn: Collins Harvill. ISBN 978-0679736608.
  • Rice, Christopher (1990). Lenin: Portrait of a Professional Revolutionary. Londyn: Cassell. ISBN 978-0304318148.
  • Service, Robert (2000). Lenin: A Biography. Londyn: Macmillan. ISBN 978-0-333-72625-9.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mienszewicy&oldid=75484483”