Bokmål

Zakres geograficzny występowania odmian języka norweskiego

Bokmål [ˈbuːkmɔːl] (dosł. „język książkowy”) – jeden z dwóch oficjalnych standardów zapisu języka norweskiego. Około 85%-90% mieszkańców Norwegii pisze w wariancie bokmål niezależnie od dialektu, jest to również forma najczęściej nauczana na kursach języka norweskiego dla obcokrajowców.

Oficjalnie nazwy „bokmål” używa się tylko w odniesieniu do języka pisanego i ściśle z nim związanych form mówionych używanych w mediach, teatrze, itd., ale w rzeczywistości wariant ten ma żywe podłoże w języku mówionym, w dialekcie standard østnorsk. Nie jest znana liczba osób, dla których mówiony bokmål jest językiem ojczystym, ale Kjell Venås, norweski językoznawca, szacuje, że może to być ponad 20% mieszkańców kraju, tzn. około miliona ludzi.

Nazwy bokamál używano w języku staronorweskim na określenie łaciny, a później, po reformacji, języka liturgicznego. Od lat 50. XIX wieku zaczęto używać nazw bogmaal i bogsprog dla podkreślenia różnicy między językiem pisanym, a językiem mówionym i dialektami, ale także żeby odróżnić stosowany wówczas w Norwegii w charakterze języka urzędowego duński od formującego się wówczas wariantu nynorsk. Nazwy tej dla inspirowanego duńską ortografią języka pisanego używa się od roku 1929.

Historia

Aż do początków XIV wieku, pisany język używany w Norwegii, staronorweski, był w zasadzie taki sam, jak inne dialekty staronordyjskie. Mowa ulegała jednak stopniowym przemianom, kładąc podwaliny pod współczesne zróżnicowanie dialektalne na terenie Skandynawii, w skrajnych wypadkach prowadzące do powstania nowych języków (farerski, islandzki). Niemniej jednak, tak długo, jak Królestwo Norwegii pozostawało niezależnym państwem, język pisany podobnym zmianom nie podlegał.

W 1380 roku Norwegia weszła w unię personalną z Danią i Szwecją, znaną w historii, od miejsca zawarcia, jako unia kalmarska. Do XVI wieku utraciła większość swoich instytucji politycznych, tworząc przez trzy stulecia twór polityczny pod nazwą Dania-Norwegia, będąc od początku znacznie słabszym jego członkiem. W tym czasie pisany język norweski został niemal całkowicie wyparty przez duński we wszystkich kontekstach oficjalnych.

Norwegowie używali duńszczyzny przede wszystkim do pisania, ale stopniowo stała się ona także językiem miejskich elit, używanym w sytuacjach urzędowych i formalnych. Mimo że nie stała się ona nigdy językiem większości mieszkańców Norwegii, do 1814, gdy unia z Danią została rozwiązana, duńsko-norweski koiné, często nazywany "codzienną mową wykształconych", zdążył stać się językiem ojczystym części burżuazji. Język ten był opisywany jako duński ze wschodnionorweską wymową i pewną ilością norweskich zapożyczeń, oraz uproszczoną gramatyką.

W 1814, gdy Norwegia została oddana Szwecji, mieszkańcy przeciwstawili się szwedzkiej supremacji, ogłosili niepodległość i uchwalili demokratyczną konstytucję. Mimo że ostatecznie Norwegię przymuszono do wejścia w unię dynastyczną ze Szwecją, niepodległościowy zryw wpłyną na rozwój języka na terenie kraju. Stare tradycje językowe ożywione zostały przez patriotycznego poetę Henrika Wergelanda (1808-1845), który był wielkim orędownikiem wytworzenia niezależnego, nieduńskiego języka pisanego.

Prace nad owym językiem zostały popchnięte do przodu przez takich pisarzy jak Peter Asbjørnsen, Jorgen Møe, Knud Knudsen i jego uczeń Bjørnstjerne Bjørnson, czy Henrik Ibsen. Szczególnie prace Knudsona nad reformą językową, przeprowadzone w połowie XIX wieku, miały tak wielki wpływ na reformy ortograficzne w 1907 i 1917, że został on nazwany "ojcem bokmålu".

Gramatyka

Zaimki

Zaimek osobowy-forma mianownika	Zaimek osobowy-forma dopełnienia	Zaimek dzierżawczy	Zaimek zwrotny
1os.l.poj. Jeg (ja)	Meg (mnie,mi,mną)	Min(mój)	Meg (się)
2os.l.poj. Du (ty)	Deg (ciebie,ci,cię,tobie,tobą)	Din(twój)	Deg (się)
3os.l.poj. Han(on)	Ham/Han (jemu,jego,nim)	Hans(jego)	Seg (się)
3os.l.poj. Hun (ona)	Henne (jej,niej,ją,nią)	Hennes(jej)	Seg (się)
3os.l.poj. Det (ono)	Det (je,jego,jemu,nim)	Dets(jego)	Seg (się)
3os.l.poj. Den (on,ona)	Den (jego,jemu,nim,jej,niej,ją,nią)	Dens (jego,jej)	Seg (się)
1os.l.mn.Vi (my)	Oss (nam,nas,nami)	Vår(nasz)	Oss (się)
2os.l.mn.Dere (wy)	Dere (was,wam,wami)	Deres(wasz)	Dere (się)
3os.l.mn. De (oni,one)	Dem (ich,im,nim,nich)	Deres (ich)	Seg (się)

Zaimki pytające

Hva?- co? Hvem?- kto? Hvilken -który,jaki? Hva For?- który,jaki?(rzadko używana forma) Hvem sin? – Czyj? Hvems,Hvis ?- czyj? (rzadko używana forma) Czasami zaimek pytający HVA nie zawsze odpowiada polskiemu CO :

Hva heter du? ( Jak się nazywasz?)
Hva koster det ? (Ile to kosztuje? )
Hva er klokka ? (Która jest godzina?)

Rzeczownik

Rodzajnik

Ciekawostka: W języku norweskim nie istnieje rodzaj żeński. Ostatnia reforma z 2005 roku ostatecznie dopuściła końcówkę -en (końcówka rodzaju męskiego dla rzeczowników rodzaju żeńskiego) zarówno w podręcznikach, jak i oficjalnych dokumentach.

Rodzajnik nieokreślony :

• En – rodzaj męski
• Et – rodzaj nijaki

W liczbie mnogiej rodzajnik nieokreślony nie występuje.

Rodzajnik określony:

Pierwszy sposób polega na dodaniu końcówki -en dla rodzaju męskiego, a -et dla rodzaju nijakiego, w liczbie mnogiej dodaje się końcówkę -ene

• en bil (samochód) : bil +en = bilen (ten samochód)

Drugi sposób polega na umieszczeniu zaimka wolno stojącego (prepozycyjnego) przed przymiotnikiem poprzedzającym rzeczownik w formie określonej- Dla rzeczowników r.m. jest to DEN, dla rzeczowników r.n. DET, w liczbie mnogiej DE.

	Rodzajnik nieokreślony	Rodzajnik określony końcowy	Rodzajnik określony prepozycyjny
Rodzaj męski	en bil (samochód)	bilen	den store bilen
Rodzaj nijaki	et hus (dom)	huset	det dyre huset
Liczba mnoga	---------	Bilene husene/husa	de dyre husene/husa