Przejdź do zawartości

Johan Laidoner

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje) o 12:56, 18 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 18 sty 2018, była oparta na tej wersji.
Johan Laidoner
ilustracja
generał-lejtnant
Data i miejsce urodzenia

12 lutego 1884
Viiratsi k. Viljandi, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

13 marca 1953
Włodzimierz nad Klaźmą, ZSRR

Przebieg służby
Lata służby

1905–1940

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego (1905–1917), Armia Estonii (1917–1940)

Stanowiska

wódz naczelny Armii Estońskiej

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa, wojna estońsko-bolszewicka

Późniejsza praca

oficjalny reprezentant Estonii w Lidze Narodów

podpis
Odznaczenia
Order Krzyża Wolności za służbę wojskową (Estonia) Order Krzyża Wolności za służbę cywilną (Estonia) Order Krzyża Orła I Klasy (Estonia) Order Gwiazdy Białej I Klasy (Estonia) Order Estońskiego Czerwonego Krzyża I Klasy Order Estońskiego Czerwonego Krzyża III Klasy Order Świętej Anny IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza IV klasy (Imperium Rosyjskie) Broń Złota „Za Waleczność” Odznaka Honorowa Olimpijska (III Rzesza) Order Wojenny Pogromcy Niedźwiedzia (Łotwa) Order Wojenny Pogromcy Niedźwiedzia (Łotwa) Order Wojenny Pogromcy Niedźwiedzia (Łotwa) Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Św. Michała i Św. Jerzego (Wielka Brytania) Order Orła Białego Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Wstęga Wielka Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wielki Orderu Białej Róży Finlandii Komandor Krzyża Wielkiego Orderu Miecza (Szwecja) Wielki Krzyż Orderu Witolda Wielkiego (Litwa) Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons
Johan Laidoner (z prawej) i Hugo Österman, głównodowodzący armii Finlandii. Tallinn 1938.
Johan Laidoner podczas wizyty w Warszawie 1939. Z lewej marsz. Edward Śmigły-Rydz, z tyłu gen. Tadeusz Kasprzycki
Johan Laidoner podczas oficjalnej wizyty (1939) na Zamku w Warszawie.
Johan Laidoner po aresztowaniu przez NKWD 1941
Johan Laidoner, ostatnie zdjęcie więzienne z 1952
Pomnik w Viiratsi upamiętniający Johana Laidonera, zniszczony 5 września 1940 przez Sowietów

Johan Laidoner (ur. 12 lutego 1884 w Viiratsi k. Viljandi, zm. 13 marca 1953 w więzieniu we Włodzimierzu nad Klaźmą) – jeden z twórców niepodległej Estonii, wódz naczelny Armii Estońskiej.

Życiorys

Pochodził z rodziny rolniczej, ukończył szkółkę parafialną w Asumaa i szkołę podstawową w Viljandi. W 1901 wstąpił jako ochotnik do armii Imperium Rosyjskiego. Jego jednostka piechoty początkowo stacjonowała w Kownie. W 1902 wstąpił do Wileńskiej Szkoły Junkrów Piechoty, gdzie poznał swoją przyszłą żonę – Marię Kruszewską. W 1909 rozpoczął studia w Mikołajewskiej Akademii Wojskowej w Petersburgu, którą ukończył w 1912 roku uzyskując najwyższą, pierwszą kategorię[1].

Mianowany podpułkownikiem, w czasie służby w armii rosyjskiej siedmiokrotnie odznaczony rosyjskimi orderami wojennymi.

Po odzyskaniu niepodległości przez Estonię powrócił do ojczyzny, został dowódcą 1. Dywizji Estońskiej i Szefem Sztabu Generalnego Wojska Estońskiego, a 23 grudnia 1918 roku został mianowany wodzem naczelnym estońskich sił zbrojnych w stopniu generała-majora. W 1919 był inicjatorem powołania Estońskiej Akademii Wojskowej. W czasie wojny estońsko-bolszewickiej przeprowadził udaną kontrofensywę, która wyparła oddziały bolszewików z terytorium Estonii.

W 1920 został mianowany generałem-lejtnantem armii estońskiej. Po złożeniu dowództwa, był oficjalnym reprezentantem Estonii w Lidze Narodów. W 1925 z jej ramienia mediował w konflikcie iracko-tureckim o okręg Mosulu.

Na krótko powrócił do armii, by 1 grudnia 1924 stłumić inspirowany przez ZSRR pucz komunistów w Tallinnie.

W 1934 na prośbę premiera Estonii Konstantina Pätsa wprowadził rządy wojskowe, by powstrzymać przejęcie władzy przez quasi-faszystowski ruch wabsów.

17 czerwca 1940 po okupacji Estonii przez Armię Czerwoną, został aresztowany przez NKWD i wywieziony do więzienia w Kirowie, skazany w 1952 w procesie na 25 lat więzienia i przepadek całego mienia na rzecz ZSRR. Zmarł w 1953 w [[{{{1}}}|więzieniu nr 2 (izolatorze)]][[:d:{{{Q}}}#sitelinks-wikipedia|(inne języki)]] we Włodzimierzu nad Klaźmą.

Był kawalerem Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari, został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski, w kwietniu 1939 uhonorowany Orderem Orła Białego. Otrzymał Order św. Michała i św. Jerzego II klasy od króla Wielkiej Brytanii, litewski Order Witolda Wielkiego I klasy, fiński Order Białej Róży I klasy oraz dwukrotnie francuski Order Legii Honorowej.

Związki z Polską

Osobiste i uczuciowe

W 1904 podczas służby w armii rosyjskiej w Wilnie poznał Polkę, szlachciankę[2], Marię Kruszewską, którą poślubił 30 października 1911. 21 marca 1913 doczekali się potomka Michaela (1913–1928), po jego tragicznej śmierci adoptowali bratanka Marii Aleksego Kruszewskiego – rówieśnika Michaela Laidonera.

Polityczne

W 1928 generał Laidoner złożył oficjalną wizytę w Warszawie jako naczelny wódz Estonii. W 1930 stanął na czele tallińskiego Towarzystwa Estonia-Polska jako jego honorowy prezes. W lipcu 1934 gościł na swojej posiadłości w Viimsi przebywającego z oficjalną wizytą w Estonii ministra Becka.

We wrześniu 1939 r. zadecydował o pomocy w ucieczce z portu w Tallinnie polskiego okrętu ORP „Orzeł”, która wywołała dramatyczną dla Estonii w skutkach reakcję ZSRR[2].

Generał Laidoner opanował język polski w stopniu pozwalającym na swobodną konwersację.

Pochowany w tej samej zbiorowej mogile co Delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski.

Upamiętnienie

22 lipca 2013 r. przed Dworkiem „Milusin” w Sulejówku, na terenie Muzeum Józefa Piłsudskiego, odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Generałowi Johanowi Laidonerowi. Wśród honorowych gości uroczystości byli: prezydent Republiki Estońskiej Toomas Hendrik Ilves, córka Marszałka Jadwiga Jaraczewska, pomysłodawca i fundator tablicy, burmistrz estońskiego Viimsi, miasta partnerskiego Sulejówka, Haldo Oravas[2].

Ordery i odznaczenia

Estonia
Imperium Rosyjskie
Zagraniczne

Przypisy

  1. ↑ Regiment.ru: Императорская Николаевская военная академия. [dostęp 2014-31-01]. (ros.).
  2. ↑ a b c Olga Alehno: Przyjaciel Piłsudskiego upamiętniony. Niezalezna.pl, 2013-07-23.
  3. ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-11-13]. (est.).
  4. ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-11-13]. (est.).
  5. ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-11-13]. (est.).
  6. ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-11-13]. (est.).
  7. ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-11-13]. (est.).
  8. ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-11-13]. (est.).
  9. ↑ Medalirus.ru: Главнокомандующий эстонской армией. Йохан Лайдонер. [dostęp 2014-31-01]. (ros.).
  10. ↑ a b c d e f g h i j Kindral Johan Laidoner, laidoneriselts.ee
  11. ↑ Dekret z dn. 12.2.22 r. Adj. Gen. N. W. L. 12258. V. M.; L. krzyża 6087 (Dziennik Personalny M.S.Wojsk. z 1922 r. Nr 3, s. 141)

Bibliografia

  • "Ciche kraje", Tadeusz Zubiński, Rzeszów 2006

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Johan_Laidoner&oldid=51727340”