Adam Mahrburg
.JPG?lang=pl)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
.JPG?lang=pl){kind=small}
| |
Adam Mahrburg (ur. 6 sierpnia 1855 w Czykach, zm. 13 listopada 1913 w Warszawie) – polski filozof, psycholog, teoretyk nauki, pisarz i działacz pedagogiczny.
Życiorys
Syn Konstantego i Emilii z domu Jabłószewskiej. W Mińsku uczęszczał do szkoły średniej, którą ukończył w 1875 roku z odznaczeniem[1]. Od 1875 do 1881 odbywał studia na Wydziale Historyczno-Filozoficznym Uniwersytetu w Sankt Petersburgu, podczas których otrzymała na drugim roku złoty medal za pracę o Arystotelesie[2]. Po ukończeniu studiów pozostał w Sankt Petersburgu, nie mogąc jednak kontynuować pracy naukowej w wyniku sporu naukowego z jednym z profesorów, utrzymywał się z korepetycji oraz dorywczych prac naukowych i publicystycznych[2][3]. Od 1883 roku pracował w redakcji tygodnika „Kraj”. W 1886 roku otrzymał stypendium z Kasy im. Józefa Mianowskiego i w 1887 roku rozpoczął rozprawę doktorską na tamtejszym uniwersytecie pod kierunkiem Wilhelma Wundta[2]. Po ukończeniu uzyskaniu doktoratu i następnie habilitacji miał objąć katedrę psychologii na Uniwersytecie Jagiellońskim[3]. Jednakże spór naukowy ze środowiskiem Stańczyków oraz nie ukończenie rozprawy doktorskiej nie pozwoliły na realizację tych planów[2].
Od 1890 roku przebywał w Warszawie, prowadząc początkowo prywatne wykłady, następnie w ramach Uniwersytetu Latającego, w tym czasie również przekładał dzieła obce na język polski i publikował szkice, polemiki i recenzje w licznych czasopismach[2]. W wyniku denuncjacji przez Michała Radziwiłła, w dniu 23 grudnia 1899 został aresztowany wraz z innymi osobami związanymi z czytelnią Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności i osadzony w Cytadeli Warszawskiej, gdzie przybywał przez trzy miesiące[2]. Od 1905 był wykładowcą na Uniwersytecie dla Wszystkich i nauczycielem w Gimnazjum Chrzanowskiego. W latach 1906-1910 był wykładowcą psychologii na Wydziale Przyrodniczym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie[4].
Po 1907 roku trudne warunki życia i przepracowanie doprowadziły do pogorszenia stanu psychicznego[2]. Zmarł w 1913 roku w Warszawie[2].
Z zawartego w 1898 roku małżeństwa ze śpiewaczką Janiną z Wróblewskich (1875–1966) urodzili się syn Adam (1904–1981) oraz córki Jadwiga (1902–1943), Janina Chodorowska (1899–1964) i Wanda (1901–1971)[2].
Pochowany jest na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w grobie rodzinnym[5] (kwatera 58-2-10)[6].
Dorobek naukowy
Zajmował się publicystyką popularnonaukową, filozofię sprowadził do teorii poznania nauk. Według Mahrburga pojęcia stworzone przez naukę są narzędziami myśli, które umożliwiają przewidywanie, porządkowanie zjawisk i skuteczne działanie, co określał stworzonym przez siebie terminem empiryzm relatywistyczny[2].
Wybrane prace
- Spirytyzm jako fakt i doktryna. „Świat”, 1889
- Teoryja celowości ze stanowiska naukowego: studyjum filozoficzne, Kraków 1888.[7]
- Genjusz i obłąkanie: uwagi nad dziełem C. Lombroso, Kraków 1888.[8]
- Psychologija współczesna i stanowisko jej w systemie wiedzy, Kraków 1891.[9]
- Co to jest nauka?, Warszawa: Nakładem słuchaczek i słuchaczów autora, 1907.[10]
Przypisy
- ↑ Polski Słownik Biograficzny 1974 ↓, s. 146.
- ↑ a b c d e f g h i j Polski Słownik Biograficzny 1974 ↓, s. 147.
- ↑ a b Ryszard Ergetowski, Zamierzona habilitacja i niedoszły lektorat Adama Mahrburga, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, XIV (3), 1969, s. 501–512 [dostęp 2018-09-11].
- ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 96, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ADAM MAHRBURG, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2018-09-11].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ADAM MAHRBURG, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-20].
- ↑ Adam Mahrburg, Teoryja celowości ze stanowiska naukowego: studyjum filozoficzne, wyd. 1888. [online], polona.pl [dostęp 2018-09-11].
- ↑ Adam Mahrburg, Genjusz [!] i obłąkanie : uwagi nad dziełem C. Lombroso, wyd. 1888. [online], polona.pl [dostęp 2018-09-11].
- ↑ Adam Mahrburg, Psychologja [!] współczesna i stanowisko jej w systemie wiedzy : odczyt miany na zebraniu ogólnem VI Zjazdu przyrodników i lekarzy w Krakowie w dniu 17 lipca 1891 r., wyd. 1891. [online], polona.pl [dostęp 2018-09-11].
- ↑ Adam Mahrburg, Co to jest nauka?, Warszawa: nakł. słuchaczek i słuchaczów autora, 1907.
Bibliografia
- Ryszard Ergetowski: Polski Słownik Biograficzny. T. XIX: (Machowski Wawrzyniec – Maria Kazimiera). Warszawa – Kraków: Polska Akademia Umiejętności; Polska Akademia Nauk, 1974. ISBN 978-83-86301-01-0.
- Elwira Kosnarewicz: Adam Mahrburg. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 139–141.
Linki zewnętrzne
- Władysław Spasowski, Adam Mahrburg i jego poglądy na naukę i filozofię: analiza porównawcza, Warszawa: Księgarnai Gebethnera i Wolffa, 1913 [dostęp 2018-09-11].
- Władysław Spasowski (red.), Pisma filozoficzne Adama Mahrburga, t. 1, Warszawa: Ferdynanand Hoesick, 1914 [dostęp 2018-09-11].
- Władysław Spasowski (red.), Pisma filozoficzne Adama Mahrburga, t. 2, Warszawa: Ferdynanand Hoesick, 1914 [dostęp 2018-09-11].
- Dzieła Adama Mahrburga w bibliotece Polona
- Absolwenci Petersburskiego Uniwersytetu Państwowego
- Więźniowie Cytadeli Warszawskiej (Królestwo Kongresowe)
- Wykładowcy Uniwersytetu Latającego 1882-1905
- Wykładowcy Towarzystwa Kursów Naukowych 1905–1918
- Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Ludzie związani z Krakowem
- Polscy filozofowie XX wieku
- Polscy pisarze
- Polscy psycholodzy
- Polscy tłumacze
- Urodzeni w 1855
- Zmarli w 1913