Janez Janša

Janez Janša
Data i miejsce urodzenia	17 września 1958 ; Lublana
	Premier Słowenii
Okres	od 13 marca 2020; do 1 czerwca 2022
Przynależność polityczna	Słoweńska Partia Demokratyczna
Poprzednik	Marjan Šarec
Następca	Robert Golob
	Premier Słowenii
Okres	od 10 lutego 2012; do 20 marca 2013
Przynależność polityczna	Słoweńska Partia Demokratyczna
Poprzednik	Borut Pahor
Następca	Alenka Bratušek
	Premier Słowenii
Okres	od 9 listopada 2004; do 7 listopada 2008
Przynależność polityczna	Słoweńska Partia Demokratyczna
Poprzednik	Anton Rop
Następca	Borut Pahor
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Janez Janša, właśc. Ivan Janša (ur. 17 września 1958 w Lublanie) – słoweński polityk, minister, wieloletni deputowany oraz lider Słoweńskiej Partii Demokratycznej, premier Słowenii w latach 2004–2008, 2012–2013 i 2020–2022.

Życiorys

Ukończył w 1982 studia z zakresu obronności na wydziale socjologii Uniwersytetu Lublańskiego, pracował następnie w sekretariacie obrony administracji Socjalistycznej Republiki Słowenii.

W latach 80. działał w opozycji antykomunistycznej, został usunięty z zajmowanych funkcji w młodzieżówce socjalistycznej. W 1987 współtworzył przedsiębiorstwo komputerowe Mikro Ada. W 1988 za prowadzoną działalność polityczną został zatrzymany przez funkcjonariuszy służb specjalnych, następnie skazany przez sąd wojskowy za publiczną krytykę jugosłowiańskich władz państwowych.

Współtworzył Słoweński Związek Demokratyczny i niepodległościową koalicję DEMOS. W kolejnych wyborach (1990, 1992, 1996, 2000, 2004) uzyskiwał mandat posła do Zgromadzenia Państwowego. W 1993 został przewodniczącym Socjaldemokratycznej Partii Słowenii. Od tego czasu nieprzerwanie stoi na czele tego ugrupowania, od 2003 funkcjonującego pod nazwą Słoweńska Partia Demokratyczna.

Dwukrotnie sprawował urząd ministra obrony – w latach 1990–1994 (w tym w okresie wojny o niepodległość), a także ponownie od czerwca do listopada 2000 w krótkotrwałym gabinecie Andreja Bajuka. W 2004, po zwycięstwie w wyborach krajowych, kierowana przez niego SDS utworzyła (wraz z Nową Słowenią, Słoweńską Partią Ludową i partią emerytów) centroprawicową koalicję rządową. Janez Janša objął stanowisko premiera słoweńskiego rządu, które zajmował przez pełną czteroletnią kadencję.

W wyborach w 2008 demokraci nieznacznie przegrali z Socjaldemokratami, przechodząc do opozycji. Pod koniec tego samego roku Janez Janša, który utrzymał mandat poselski, został przewodniczącym rady ekspertów, stanowiącej nieformalny gabinet cieni^[1]. W wyborach w 2011 po raz kolejny został posłem, kierowana przez niego partia ponownie zajęła drugie miejsce^[2].

28 stycznia 2012 parlament większością głosów (51 do 39) powołał go na urząd premiera, powierzając misję utworzenia rządu w ciągu 14 dni^[3]. Drugi rząd Janeza Janšy został zaprzysiężony 10 lutego 2012, uzyskując wotum zaufania^[4]. W jego skład weszli przedstawiciele pięciu ugrupowań – czterech współtworzących jego pierwszy gabinet oraz Obywatelskiej Listy Gregora Viranta.

Na początku 2013 pojawiły się zarzuty wobec Janeza Janšy dotyczące nieprawidłowości jego oświadczeń majątkowych, pozostawał też oskarżony o korupcję w procesie dotyczącym kontraktu na dostawy fińskich czołgów Patria z okresu jego pierwszego rządu. Wkrótce rozpadła się koalicja rządowa, z której wyszły DeSUS, Lista Obywatelska i SLS. 27 lutego 2013 parlament na wniosek opozycji (większością 55 do 33 głosów) przegłosował wotum nieufności dla rządu, powierzając misję sformowania nowego gabinetu Alence Bratušek^[5]. Urzędowanie zakończył 20 marca 2013, wcześniej od 1 lutego 2013 zarządzał równocześnie resortem finansów^[6]. W czerwcu tego samego roku został uznany winnym zarzutów korupcyjnych i skazany na karę 2 lat pozbawienia wolności^[7]. Wyrok ten został utrzymany w mocy przez sąd odwoławczy w kwietniu 2014^[8].

W wyborach w 2014 ponownie uzyskał mandat deputowanego, a SDS kolejny raz zajęła drugie miejsce – tym razem za nowo powstałą Partią Mira Cerara. W czerwcu 2014, w trakcie kampanii wyborczej, stawił się do zakładu karnego celem odbycia orzeczonej kary^[9]. W grudniu 2014 został czasowo zwolniony w związku z postępowaniem kasacyjnym prowadzonym przez słoweński sąd konstytucyjny^[10], który w kwietniu 2015 jednogłośnie uchylił skazujący byłego premiera wyrok^[11].

W 2018 Janez Janša kolejny raz z powodzeniem ubiegał się o reelekcję; kierowana wciąż przez niego SDS zajęła w tym głosowaniu pierwsze miejsce^[12], pozostała jednak w opozycji. W styczniu 2020 do dymisji podał się wspierany przez ugrupowania centrowe i centrolewicowe premier Marjan Šarec. Po kilku tygodniach negocjacji porozumienie o utworzeniu nowego rządu z Janezem Janšą na czele podpisały SDS, Partia Nowoczesnego Centrum, Nowa Słowenia oraz Demokratyczna Partia Emerytów Słowenii^[13]. 26 lutego prezydent Borut Pahor desygnował lidera demokratów na urząd premiera^[14]. 3 marca na tę funkcję powołał go parlament^[15]. 13 marca Zgromadzenie Państwowe zatwierdziło skład nowego gabinetu^[16], który następnie rozpoczął urzędowanie.

15 marca 2022, w trakcie inwazji Rosji na Ukrainę, wraz z premierem Polski Mateuszem Morawieckim, wicepremierem Polski Jarosławem Kaczyńskim oraz premierem Czech Petrem Fialą, udał się do Kijowa na spotkanie z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim; wizyta miała na celu wyrażenie wsparcia dla niepodległości Ukrainy^[17].

W wyborach w tym samym roku SDS zajęła drugie miejsce, przegrywając z Ruchem Wolności; Janez Janša został wówczas wybrany na następną kadencję Zgromadzenia Państwowego^[18]. 1 czerwca 2022 na funkcji premiera zastąpił go Robert Golob.

Wyróżnienia

Otrzymał tytuł „Człowieka Roku” 2020 Forum Ekonomicznego^[19].

Zobacz też

Przypisy

↑ Stranka SDS je ustanovila strokovni svet, v katerem bo sedel tudi Dimitrij Rupel. dnevnik.si, 23 grudnia 2008. [dostęp 2011-12-05]. (słoweń.).
↑ Predčasne volitve v državni zbor 2011. volitve.gov.si. [dostęp 2011-12-05]. (słoweń.).
↑ Janša: Glasovanje je zmaga razuma. 24ur.com, 28 stycznia 2012. [dostęp 2012-01-29]. (słoweń.).
↑ Slovenija dobila deseto vlado. rtvslo.si, 10 lutego 2012. [dostęp 2012-02-14]. (słoweń.).
↑ Kryzys polityczny w Słowenii: Opozycja obaliła rząd Janszy, Alenka Bratuszek przejmuje władzę. polskatimes.pl, 28 lutego 2013. [dostęp 2013-02-28].
↑ Pretekle vlade. vlada.si. [dostęp 2018-05-11]. (słoweń.).
↑ Ex-Slovenian PM Janez Jansa convicted of corruption. bbc.com, 5 czerwca 2013. [dostęp 2014-06-16]. (ang.).
↑ Slovenian court confirms jail sentence for ex-PM Jansa. reuters.com, 28 kwietnia 2014. [dostęp 2014-06-16]. (ang.).
↑ Janša Arrives at Dob Prison. sta.si, 20 czerwca 2014. [dostęp 2014-08-03]. (ang.).
↑ Ex-Slovenia PM temporarily released from prison. dailymail.co.uk, 12 grudnia 2014. [dostęp 2016-04-03]. (ang.).
↑ Constitutional court overturned the convictions in the Patria case. rtvslo.si, 23 kwietnia 2015. [dostęp 2016-04-03]. (ang.).
↑ To so poslanci, ki ste jih izvolili v državni zbor #seznam. siol.net, 4 czerwca 2018. [dostęp 2018-06-04]. (słoweń.).
↑ SDS, SMC, NSi & DeSUS Agree to Coalition with Janša as PM. total-slovenia-news.com, 25 lutego 2020. [dostęp 2020-02-27]. (ang.).
↑ President Pahor Nominates Janša for Prime Minister. total-slovenia-news.com, 26 lutego 2020. [dostęp 2020-02-27]. (ang.).
↑ Janša to head Slovenia’s next government. rtvslo.si, 3 marca 2020. [dostęp 2020-03-05]. (ang.).
↑ DZ potrdil ministrsko ekipo Janševe vlade. sta.si, 13 marca 2020. [dostęp 2020-03-13]. (słoweń.).
↑ Premierzy Polski, Czech i Słowenii spotkali się w Kijowie z premierem i prezydentem Ukrainy – Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. gov.pl, 15 marca 2022. [dostęp 2023-03-28].
↑ VOLITVE 2022: Ti obrazi bodo sedeli v parlamentu. vestnik.si, 25 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-25]. (słoweń.).
↑ Nagrody Forum Ekonomicznego. forum-ekonomiczne.pl. [dostęp 2022-06-18].

Bibliografia

Nota biograficzna na stronie SDS. [dostęp 2011-12-05]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Mateusz Seroka: Drugi Orbán? Słowenia pod rządami Janšy. osw.waw.pl, 14 września 2021. [dostęp 2022-03-24].

[1] Stranka SDS je ustanovila strokovni svet, v katerem bo sedel tudi Dimitrij Rupel. dnevnik.si, 23 grudnia 2008. [dostęp 2011-12-05]. (słoweń.).

[2] Predčasne volitve v državni zbor 2011. volitve.gov.si. [dostęp 2011-12-05]. (słoweń.).

[3] Janša: Glasovanje je zmaga razuma. 24ur.com, 28 stycznia 2012. [dostęp 2012-01-29]. (słoweń.).

[4] Slovenija dobila deseto vlado. rtvslo.si, 10 lutego 2012. [dostęp 2012-02-14]. (słoweń.).

[5] Kryzys polityczny w Słowenii: Opozycja obaliła rząd Janszy, Alenka Bratuszek przejmuje władzę. polskatimes.pl, 28 lutego 2013. [dostęp 2013-02-28].

[6] Pretekle vlade. vlada.si. [dostęp 2018-05-11]. (słoweń.).

[7] Ex-Slovenian PM Janez Jansa convicted of corruption. bbc.com, 5 czerwca 2013. [dostęp 2014-06-16]. (ang.).

[8] Slovenian court confirms jail sentence for ex-PM Jansa. reuters.com, 28 kwietnia 2014. [dostęp 2014-06-16]. (ang.).

[9] Janša Arrives at Dob Prison. sta.si, 20 czerwca 2014. [dostęp 2014-08-03]. (ang.).

[10] Ex-Slovenia PM temporarily released from prison. dailymail.co.uk, 12 grudnia 2014. [dostęp 2016-04-03]. (ang.).

[11] Constitutional court overturned the convictions in the Patria case. rtvslo.si, 23 kwietnia 2015. [dostęp 2016-04-03]. (ang.).

[12] To so poslanci, ki ste jih izvolili v državni zbor #seznam. siol.net, 4 czerwca 2018. [dostęp 2018-06-04]. (słoweń.).

[13] SDS, SMC, NSi & DeSUS Agree to Coalition with Janša as PM. total-slovenia-news.com, 25 lutego 2020. [dostęp 2020-02-27]. (ang.).

[14] President Pahor Nominates Janša for Prime Minister. total-slovenia-news.com, 26 lutego 2020. [dostęp 2020-02-27]. (ang.).

[15] Janša to head Slovenia’s next government. rtvslo.si, 3 marca 2020. [dostęp 2020-03-05]. (ang.).

[16] DZ potrdil ministrsko ekipo Janševe vlade. sta.si, 13 marca 2020. [dostęp 2020-03-13]. (słoweń.).

[17] Premierzy Polski, Czech i Słowenii spotkali się w Kijowie z premierem i prezydentem Ukrainy – Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. gov.pl, 15 marca 2022. [dostęp 2023-03-28].

[18] VOLITVE 2022: Ti obrazi bodo sedeli v parlamentu. vestnik.si, 25 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-25]. (słoweń.).

[19] Nagrody Forum Ekonomicznego. forum-ekonomiczne.pl. [dostęp 2022-06-18].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

W dniu powstania	Janez Janša (SDS) Andrej Bajuk (NSi) Dragutin Mate (SDS) Dimitrij Rupel (bezp.) Lovro Šturm (NSi) Karl Erjavec (DeSUS) Janez Drobnič (NSi) Andrej Vizjak (SDS) Marija Lukačič (SDS) Vasko Simoniti (SDS) Janez Podobnik (SLS) Janez Božič (SLS) Milan Zver (SDS) Andrej Bručan (SDS) Gregor Virant (bezp.) Jure Zupan (NSi) Ivan Žagar (SLS) Jože P. Damijan (bezp.)
Późniejsi członkowie rządu	Marjeta Cotman (NSi) Iztok Jarc (SDS) Radovan Žerjav (SLS) Zofija Mazej Kukovič (SDS) Mojca Kucler Dolinar (NSi) Žiga Turk (bezp.)

W dniu powstania	Janez Janša (SDS) Karl Erjavec (DeSUS) Ljudmila Novak (NSi) Radovan Žerjav (SLS) Janez Šušteršič (DL) Vinko Gorenak (SDS) Senko Pličanič (DL) Aleš Hojs (NSi) Andrej Vizjak (SDS) Franc Bogovič (SLS) Žiga Turk (SDS) Tomaž Gantar (DeSUS)
Późniejsi członkowie rządu	Zvone Černač (SDS)

W dniu powstania	Janez Janša (SDS) Zdravko Počivalšek (SMC) Matej Tonin (NSi) Aleksandra Pivec (DeSUS) Simona Kustec (SMC) Janez Cigler Kralj (NSi) Jernej Vrtovec (NSi) Aleš Hojs (SDS) Andrej Vizjak (SDS) Andrej Šircelj (SDS) Vasko Simoniti (SDS) Tomaž Gantar (DeSUS), Boštjan Koritnik (SMC) Anže Logar (SDS) Zvone Černač (SDS) Helena Jaklitsch (SDS)
Późniejsi członkowie rządu	Jože Podgoršek (DeSUS) Janez Poklukar (bezp.) Marjan Dikaučič (SMC) Mark Boris Andrijanič (NSi)

Premier Federalnej Słowenii (1945–1946)	Boris Kidrič (1945–1946)
Premierzy Ludowej Republiki Słowenii (1946–1953)	Boris Kidrič (1946) Miha Marinko (1946–1953)
Przewodniczący Rady Wykonawczej Ludowej Republiki Słowenii (1953–1963)	Miha Marinko (1953) Boris Kraigher (1953–1962) Viktor Avbelj (1962–1963)
Przewodniczący Rady Wykonawczej Socjalistycznej Republiki Słowenii (1963–1990)	Viktor Avbelj (1963–1965) Janko Smole (1965–1967) Stane Kavčič (1967–1972) Andrej Marinc (1972–1978) Anton Vratuša (1978–1980) Janez Zemljarič (1980–1984) Dušan Šinigoj (1984–1990)
Premierzy Republiki Słowenii (od 1990)	Lojze Peterle (1990–1992) Janez Drnovšek (1992–2000) Andrej Bajuk (2000) Janez Drnovšek (2000–2002) Anton Rop (2002–2004) Janez Janša (2004–2008) Borut Pahor (2008–2012) Janez Janša (2012–2013) Alenka Bratušek (2013–2014) Miro Cerar (2014–2018) Marjan Šarec (2018–2020) Janez Janša (2020–2022) Robert Golob (od 2022)