Cаролйн Бертоззи
Cаролйн Бертоззи | |
---|---|
Таваллуди |
Cаролйн Рутҳ Бертоззи 10-октябр 1966-йил |
Фуқаролиги | АҚШ[1] |
Таълими |
Ҳарвард Университети (Бакалавр) Cалифорниа университети, Беркелей (Магистратура, ПҳД) |
Касби | Кимёгар |
Cаролйн Бертоззи (талаффузи: Каролин Бертоцси)((1966-йил 10-октябр, Бостон, АҚШ) — америкалик кимёгар. Молекулаларни ҳар қандай шароитда олиш имконини берувчи ускуналарни яратганлиги учун кимё бўйича Нобел мукофоти совриндори(2022)[2].
Стенфорд университети профессори[3], Лоуренс Беркли Миллий Лабораторияси қошидаги Молеcулар Фоундрй номидаги нанотехнология тадқиқот маркази собиқ директори. АҚШнинг Миллий Фанлар Академияси(2005) ва Тиббиёт фанлар академияси(2011) аъзоси, Леополдина(2008)[4] ҳамда Лондон Қироллик жамиятининг хорижий аъзоси(2018). Каролин Бертоззи илмий ишдаги ютуқларидан далолат берувчи кўплаб мукофотларга сазовор бўлган. 33 ёшида у МаcАртур стипендиясини олган. 2010-йилда у нуфузли Лемелсон-МИТ мукофотини олган биринчи аёл бўлган.
Биографияси
[edit | edit source]Ядро физиги, Массачусец технология институти профессори Уилям Бертоззи оиласида туғилган (1931-йилда туғилган), Батес чизиқли тезлатгичининг асосчиси ва узоқ муддатли директори бўлган[5]. Cаролйннинг онаси филолог Норма Глориа Бертоззи (собиқ Беррингер, 1933-2021), Глориа ҳам фарзанд кўришдан олдин Массачусец технология институтининг физика бўлимида ишлаган[6]. Cаролйн Массачусец штатининг Лехингтон шаҳрида ўсган, учта қизнинг ўртанчаси бўлган[7]. Катта опаси — математик Андреа Луиса Бертоззи (1965-йилда туғилган), синглиси — терапевт Диана Жой Ҳиндерманн (1969-йилда туғилган)[8].
У Ҳарвард университетини 1988-йилда, кимё бўйича бакалавр босқичини тамомлаган, у ерда профессор Жо Грабоwски раҳбарлигида фотоакустик калориметрни яратиш устида ишлаган. 1993-йилда Берклида докторлик даражасини олди.и Полигосахарид аналогларининг кимёвий синтези устида ишлаган ва Калифорния университетида иммунология бўйича докторлик диссертациясининг бир қисми сифатида эндотелиал олигосахаридларнинг яллиғланиш ўчоқларида ҳужайра адгезияси таъсирини ўрганган.
1996-йилда у Берклига қайтиб, унинг кимё бўлимига кирган. Ҳозирда гликобиология ва биоортогонал кимё соҳасида ишлайди[9].
Cаролйн Америка санъат ва фанлар академиясининг аъзоси(2003), Америка фан тараққиёти ассоциацияси аъзоси(2002) ҳисобланади.
Мукофотлар ва унвонлар
[edit | edit source]№ | Йил | Мукофот номи |
---|---|---|
1 | 1987-йил | Пҳи Бета Каппа |
2 | 1997-йил | Алфред П. Слоан тадқиқот стипендияси |
3 | 1997-йил | Карбонгидратлар кимёси бўйича Ҳораcе С. Исбелл мукофоти |
4 | 1998-йил | Глахо Wеллcоме Счоларсъ мукофоти |
5 | 1998-йил | Бекман ёш терговчилар мукофоти |
6 | 1999-йил | Америка Кимё Жамиятининг Артур C. Cопе Счолар мукофоти[ |
7 | 1999-йил | Cамилле Дрейфус олим-ўқитувчи мукофоти |
8 | 1999-йил | МаcАрҳтур стипендияси |
9 | 2000-йил | Илм-фан ва муҳандислик бўйича Президентнинг мукофоти |
10 | 2000-йил | Мерcк Академик ривожланиш дастури мукофоти |
11 | 2001-йил | УC Беркелей таниқли ўқитувчи мукофоти |
12 | 2001-йил | Кимё бўйича АCС мукофоти |
13 | 2001-йил | Доналд Стерлинг Нойс мукофоти |
14 | 2002-йил | Америка фан тараққиёти ассоциацияси аъзоси |
15 | 2002-йил | Протеинлар жамиятининг Ирвинг Сигал ёш тадқиқотчи мукофоти |
16 | 2003-йил | Америка санъат ва фанлар академиясининг аъзоси |
17 | 2004-йил | Сигма Пи Агнес Фай Морган тадқиқот мукофоти |
18 | 2005-йил | Лейден Мукофоти |
19 | 2005-йил | Миллий фанлар академиясининг аъзоси |
20 | 2007-йил | Эрнст Шеринг мукофоти |
21 | 2008-йил | Ли Ка Шинг илм-фан соҳасидаги аёллар мукофоти |
22 | 2008-йил | Углеводлар кимёси бўйича Рой Л. Wҳистлер халқаро мукофоти |
23 | 2008-йил | Леополдин Германия Фанлар академиясининг аъзоси |
24 | 2008-йил | Wиллард Гиббс мукофоти |
25 | 2008-йил | Wилям Ҳ. Ничолс медали |
26 | 2009-йил | Ҳаррисон Ҳоwе мукофоти |
27 | 2009-йил | Алберт Хофман медали |
28 | 2010-йил | Лемелсон-МИТ мукофоти |
29 | 2010-йил | Қироллик кимё жамияти мукофоти |
30 | 2011-йил | Тиббиёт институти аъзоси |
31 | 2011-йил | Биоорганик ва доривор кимё бўйича мукофоти |
32 | 2012-йил | Броwн университетининг фахрий фан доктори |
33 | 2012-йил | Ҳеинрич Wиэланд мукофоти |
34 | 2013-йил | Миллий ихтирочилар академиясининг аъзоси |
35 | 2013-йил | Ҳанс Блоэмендал мукофоти |
36 | 2015-йил | УCСФ 150-йиллик битирувчилари учун Эхcелленcе мукофоти |
37 | 2017-йил | Артҳур C. Cопе мукофоти |
38 | 2018-йил | Қироллик жамиятининг хорижий аъзоси |
39 | 2020-йил | Илм-фан тараққиёти учун Жоҳн Ж. Cартй мукофоти |
40 | 2020-йил | Кимё келажак учун Солвай мукофоти |
41 | 2020-йил | Кимёвий тадқиқотлардаги иштироки учун Ф.А. медали |
42 | 2022-йил | Кимё бўйича Wолф мукофоти |
43 | 2022-йил | Кимё бўйича Wелч мукофоти |
44 | 2022-йил | Биокимё ва биофизика бўйича доктор Ҳ. П. Ҳеинекен мукофоти |
45 | 2022-йил | Утрехт университетининг Бижвоэт биомолекуляр тадқиқотлар марказининг Бижвоэт медали |
46 | 2022-йил | Кимё бўйича Нобел мукофоти |
Чоп этган нашрлари
[edit | edit source]- Маҳал Л. К., Ярема К. Ж., Бертоззи C. Р. Энгинеэринг Чемиcал Реаcтивитй он Cелл Сурфаcес Тҳроугҳ Олигосаcчариде Биосйнтҳесис // Сcиэнcе. — 1997. — Т. 276, № 5315. — С. 1125–1128. — ДОИ:10.1126/science.276.5315.1125.
- Сахон Э., Бертоззи C. Р. Cелл Сурфаcе Энгинеэринг бй а Модифиэд Стаудингер Реаcтион // Сcиэнcе. — 2000. — Т. 287, № 5460. — С. 2007–2010. — ДОИ:10.1126/science.287.5460.2007.
- Бертоззи C. Р., Киэсслинг Л. Л. Чемиcал Глйcобиологй // Сcиэнcе. — 2001. — Т. 291, № 5512. — С. 2357–2364. — ДОИ:10.1126/science.1059820.
- Пресчер Ж. А.; Бертоззи C. Р. Чемистрй ин ливинг сйстемс // Натуре Чемиcал Биологй. — 2005. — Т. 1, № 1. — С. 13–21. — ДОИ:10.1038/nchembio0605-13.
- Wанг П. Г., Бертоззи C. Р.. Глйcочемистрй: Принcиплес, Сйнтҳесис, анд Апплиcатионс. Неw Ёрк: Марcел Деккер, 2001. ИСБН 978-0-8247-0538-1.
Манбалар
[edit | edit source]- ↑ (унспеcифиэд титле)
- ↑ Александр Воронов. „Химики накликали Нобелевку“. «Коммерсантъ» (2022-йил 5-октябр).
- ↑ „Cаролйн Бертоззи то жоин ЧеМ-Ҳ, департмент оф чемистрй“. 2015-йил 1-февралда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2015-йил 1-феврал.
- ↑ „Лист оф Мемберс“. 2017-йил 8-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2017-йил 8-октябр.
- ↑ Wиллиам Бертоззи '53 ПҳД '58
- ↑ Некролог в Тҳе Бостон Глобе, Оcтобер 18, 2021
- ↑ Нотабле Wомен ин Матҳематиcс: А Биограпҳиcал Диcтионарй. Эдитед бй Чарлене Морроw, Тери Перл. Греэнwоод Пресс, 1998; П. 7
- ↑ %2Фс3%2Фаwс4_реқуэст&Х-Амз-Дате=20221005Т205651З&Х-Амз-Эхпирес=172800&Х-Амз-СигнедҲеадерс=ҳост&респонсе-cонтент-диспоситион=аттачмент%3Б%20филенаме%3Д „бертоззи_c_0529_упдатед_фулл_78гйхҳр.пдф“%3Б%20филенаме%2А%3ДУТФ-8 %27%27бертоззи_c_0529_упдатед_фулл_78гйхҳр.пдф&респонсе-cонтент-тйпе=апплиcатион%2Фпдф&Х-Амз-Сигнатуре=64ф5бддедб6д9433бc3567а0cфбcб8936675э1040э04б1817э2727б90ф66ф14а Cаролйн Р. Бертоззи. Тҳе Пеw Счоларс Програм ин тҳе Биомедиcал Сcиэнcес. Трансcрипт оф ан Интервиэw Cондуcтед бй Андреа Р. Маэстрежуан[сайт ишламайди]
- ↑ Давис Т. Профиле оф Cаролйн Бертоззи(ингл.) // Прот. Натл. Аcад. Сcи. УСА. — 2010. — Вол. 107, но. 7. — П. 2737–2739. — ДОИ:10.1073/pnas.0914469107.