Cedilla
| ¸ |
|---|
| Cedilla |
| Diacríticos do alfabeto latino |
|
acentos |
| Signos ortográficos empregados como diacríticos |
|
apóstrofo ( ’ ) |
| Diacríticos de alfabetos non latinos |
|
Diacríticos do alfabeto árabe |
| Ç | ç |
| Ḉ | ḉ |
| Ḑ | ḑ |
| Ȩ | ȩ |
| Ḝ | ḝ |
| Ģ | ģ |
| Ḩ | ḩ |
| Ķ | ķ |
| Ļ | ļ |
| Ṃ | ṃ |
| Ņ | ņ |
| Æ, | æ, |
| Ŗ | ŗ |
| Ş | ş |
| Ţ | ţ |
| Z, | z, |
A cedilla[1] (do castelán: «pequeno z») é un signo diacrítico.
Historicamente, a cedilla castelá (e, por extensión xeográfica, a galegoportuguesa, a portuguesa, a catalá e mais a francesa) colócase soamente baixo un c orixinado, entre outras posibilidades, dun c latino palatalizado. Forma, polo tanto, a letra ç (ce cedillado), pronunciada orixinalmente /ts/, despois convertida en [s].
A cedilla non forma parte do alfabeto galego da norma actual.
Historia
[editar | editar a fonte]
A cedilla (cedrilla na vernácula) é un pequeno z. A grafía actual tivo orixe na escrita gótica medieval (ʒ). A utilización do sinal gótico é debido á limitación do alfabeto latino. O nome da cedilla provén do castelán onde apareceu contra o século XVII.
O castelán abandonou o uso da cedilla no século XVIII (o ç foi substituído por z ou c simple antes de e e i). O galego tamén tendeu ao seu abandono coa perda do seseo total en parte do territorio. No rexurdimento algúns autores, coma Rosalía de Castro aínda a empregaban para representar o seseo. Os outros idiomas próximos, catalán, francés e portugués, consérvana. A variante reintegracionista do galego tamén continúa a empregala indistintamente para os diferentes sons das variedades dialectais [ɵ] ou [s].
A introdución e a manutención da cedilla é un xeito eficaz e consensual de regular definitivamente o problema da pronuncia ambigua do c latino.[Cómpre referencia] De feito, se o ce cedillado precede un a, un o ou un u é pronunciado [s], ao contrario do ce non cedillado, que é pronunciado [k], cando precede as mesmas vogais. Desta forma, o sinal permite evitar que se renuncie aos vínculos co pasado, preservando a coherencia gráfica da lingua e tornando a escrita menos ambigua. A presenza da cedilla é importante nunha palabra, pois deixa clara súa orixe etimolóxica, que co galego normativo é imposíbel adiviñar.[Cómpre referencia]
Uso en galego
[editar | editar a fonte]No galego actual o ç só se emprega en palabras de orixe estranxeira (cachaça) ou en topónimos e antropónimos doutras linguas (Valença, Eça, Barça). No galego-portugués empregouse en palabras que hoxe se escriben con "z" ou "ci": (espaço: espazo; canção/cançom: canción).
En galego reintegracionista é utilizada baixo a letra c para xerar o son [s]/[ɵ] (segundo a variedade dialectal) antes de a, o e u.
Uso noutras linguas
[editar | editar a fonte]- En portugués, catalán, francés, languedociano[2] e mirandés[3] emprégase baixo a letra c para xerar o son [s] antes de a, o e u.
- Utilízase na ortografía actual da lingua albanesa a letra ç para xerar o son [ʧ]. Tamén representa ese fonema en friulano.[4]
- As letras Çç, Şş son utilizadas na ortografía da lingua turca desde a romanización adoptada no 1 de novembro de 1928. Son consideradas letras distintas, clasificadas respectivamente despois do c e do s e non como as súas variantes. Emprégase o ç para xerar o son [ʧ] (o "ch" galego) inspirado no albanés, mentres que ş representa o son [ʃ] (o "xe" galego). Estas letras con estes valores atópanse tamén noutras linguas turcas como o azarí,[5] o gagauzo,[6] no alfabeto latino empregado en tártaro,[7] e no turcomán,[8] ademais de no alfabeto kurmanjî do kurdo[9] e no checheno.[10]
- No romanés emprégase unha coma nas letras Şş, Ţţ que en ocasións pode aparecer representado como un s ou un t cedillados. Esa mesma coma emprégase en letón.
- O marshalés emprega a cedilla nas letras ļ, m̧, ņ e o̧.[11] Debido á dificultade de escribir estes signos aparecen en ocasións substituídos por outros.[12][13]
- En manx emprégase çh para indicar o fonema [ʧ], pero na escrita tamén pode aparecer como ch (que ten como pronuncia [χ]).[14]
- O Alfabeto Fonético Internacional emprega o símbolo /ç/ para representar a consoante fricativa palatal xorda.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para cedilla.
- ↑ Omniglot (ed.). "Occitan". Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ Omniglot (ed.). "Mirandese". Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ Omniglot (ed.). "Friulian". Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ Omniglot (ed.). "Azerbaijani". Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ Omniglot (ed.). "Gagauz". Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ Omniglot (ed.). "Tatar". Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ Omniglot (ed.). "Turkmen". Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ Omniglot (ed.). "Kurdish". Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ Omniglot (ed.). "Chechen". Consultado o 29 de xaneiro de 2014.
- ↑ "Marshallese Alphabet and Language". Arquivado dende o orixinal o 03 de febreiro de 2014. Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ Omniglot (ed.). "Marshallese". Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ "Marshallese-English Online Dictionary". Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
- ↑ Omniglot (ed.). "Manx". Arquivado dende o orixinal o 10 de setembro de 2007. Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
