Éamon de Valera
.svg?lang=gl)
Éamon de Valera, de nome completo Edward George de Valera, en irlandés Éamonn de Bhailéara, nado o 14 de outubro de 1882 en Nova York e finado o 29 de agosto de 1975, foi un político irlandés, un auténtico líder nacional desde 1916, tempos de loita pola independencia contra o Reino Unido, ata 1973, cando se retirou da política. Foi líder da oposición republicana ao tratado Angloirlandés durante a guerra civil irlandesa.
Matemático, mestre e político, serviu como xefe do goberno irlandés en tres ocasións, como o segundo Presidente do Consello Executivo (nome orixinal para o Primeiro Ministro) e o primeiro Taoiseach (Primeiro Ministro desde 1937). Terminou a súa carreira política como Presidente de Irlanda, cumprindo dous mandatos desde 1959 ata 1973. Foi tamén chanceler da Universidade Nacional de Irlanda desde 1922 a 1975.
Biografía
[editar | editar a fonte]Bautizado como Edward, naceu no Hospital de Infancia e Enfermería de Nova York en 1882 dunha nai irlandesa, Kate Coll, natural do condado de Limerick e de Juan Vivion de Valera, escultor hispano-cubano con intereses económicos en Cuba. En 1885, ao morrer seu pai, marchou cun tío seu a Irlanda, á casa duns familiares en Knokmore, escolarizouse na escola pública de Bruree e posteriormente na escola da Congregación dos Irmáns Cristiáns de Charleville. Ós dezaseis anos recibiu unha bolsa de estudo para acudir ao Blackrock College en Dublín, destacou como estudante e como xogador de rugby e crícket. Profesor de matemáticas no Rockwell College en 1903 gradouse ao ano seguinte en matemáticas na Universidade Real de Irlanda e deu clases no Belvedere College e no Carysfort College, centro para formación de profesoras de primaria. Tamén ensinou no Seminario de Maynooth.
Actividade pública
[editar | editar a fonte]Entusiasta da lingua irlandesa inscribiuse en 1908 no Ardchraobh da Liga Gaélica e alí coñeceu a Sinéad Flanagan con quen casou en 1910, partidario da autonomía uniuse aos Óglaigh na hÉireann cando esta organización se formou en novembro de 1913, capitán da compañía de Donnybrook (distrito de Dublín) mentres se preparaba un levantamento armado foi nomeado comandante do terceiro batallón e axudante da brigada de Dublín e entrou na organización secreta Irmandade Irlandesa Republicana.
O 24 de abril de 1916 produciuse o levantamento de Pascua, De Valera mandaba a gornición de Boland's Mill e resistiu durante sete días ata que Pádraig Pearse ordenou renderse. Xulgado por un tribunal militar, foi condenado a morte, inda que indultado o 9 de maio de 1916, quizais a causa de ser el cidadán norteamericano. Liberado en xuño de 1917 nunha amnistía, volveu para Irlanda e uniuse ao Sinn Féin. Foi elixido membro da Cámara dos Comúns en 1917 e presidente do Sinn Féin, que obtivo 73 dos 104 parlamentarios irlandeses nas eleccións xerais de 1918. En maio de 1918 volveu para o cárcere pola campaña do Sinn Féin contra a ampliación a Irlanda do servizo militar obrigatoria e non puido asistir á xuntanza na que os parlamentarios do Sinn Féin se constituían en Parlamento de Irlanda (Dáil Éireann), elixindo un goberno. En febreiro de 1919 fuxiu do cárcere e en marzo foi nomeado Príomh Aire, equivalente a primeiro ministro. En xuño de 1919 entrou nos Estados Unidos para realizar unha campaña de propaganda para recadar fondos, conseguindo 6 millóns de dólares, entrementres en Irlanda o Parlamento irlandés foi declarado ilegal en decembro de 1919 polas autoridades británicas e aumentaba a escalada da coñecida como Guerra de Independencia Irlandesa. Michael Collins, o seu ministro de facenda exercía como primeiro ministro de facto, en decembro de 1920 de Valera volta para Irlanda e en agosto un cambio na constitución permítelle asumir o posto de Presidente da República de Irlanda. Polo Tratado Anglo-Irlandés de decembro de 1920, o Reino Unido recoñecía a independencia de 26 dos 32 condados irlandeses como Estado Libre de Irlanda pero que mantiña vincallos coa monarquía británica. De Valera mostrouse contrario ao tratado propoñendo como solución de compromiso unha asociación externa ao Imperio Británico que mantivera o carácter republicano de Irlanda e unha política exterior propia, despois da aprobado polo Parlamento por 64 votos contra 57 de Valera dimitía como presidente e cunha ampla minoría de deputados do Sinn Féin retirouse do Parlamento. Ao estoupar a Guerra Civil Irlandesa entre partidarios e contrarios ao tratado, de Valera incorporouse nominalmente á súa antiga unidade, o terceiro batallón de Dublín e, inda que líder dos antitratado na práctica non tiña poder real de decisión, este quedaba nas mans da dirección militar de Liam Lynch. O 25 de outubro de 1922 de Valera e os parlamentarios antitratado formaron un goberno republicano que non tivo autoridade real. Tras o cesamento das hostilidades, de Valera foi arrestado ata 1924. Logo de perder unha votación no Sinn Féin para que este aceptase a constitución do Estado Libre, de Valera dimitiu como presidente do partido e formou en 1926 un novo partido, o Fianna Fáil. Nas eleccións xerais de 1932 o Fianna Fáil converteuse no partido máis votado e de Valera formou goberno, retendo tamén a carteira de exteriores. Na Guerra Civil española mantivo unha política de non intervención fronte ás dúas ás nas que se dividiu o seu partido, unha favorable aos republicanos e outra aos franquistas.
Un dos grandes éxitos de Valera foi a aprobación da Constitución de 1937, que converteu a Irlanda nunha república e de Valera foi o seu primeiro presidente, posto que mantivo ata 1948. A situación da lingua gaélica foi para de Valera unha fonte de amargura ao non conseguir que rexurdise como lingua popular dos irlandeses. Foi Taoiseach en 1951-1954 e 1957 e 1959 e de novo presidente da república de 1959 a 1973.
| Predecesor: Cathal Brugha |
Presidente da Dáil Éireann 1919 - 1921 |
Sucesor: Remplazado por Presidente da República Irlandesa |
| Predecesor: Presidente da Dáil Éireann |
Presidente da República Irlandesa 1921 - 1922 |
Sucesor: Arthur Griffith |
| Predecesor: William T. Cosgrave |
Presidente do Consello Executivo 1932 - 1937 |
Sucesor: Remplazado por Taoiseach |
| Predecesor: Ninguén |
 Taoiseach da República de Irlanda 1937 - 1948 |
Sucesor: John Aloysius Costello |
| Predecesor: John Aloysius Costello |
Taoiseach da República de Irlanda 1951 - 1954 |
Sucesor: John Aloysius Costello |
| Predecesor: John Aloysius Costello |
Taoiseach da República de Irlanda 1957 - 1959 |
Sucesor: Seán Francis Lemass |
| Predecesor: Seán T. O'Kelly |
Presidente de Irlanda 1959 - 1973 |
Sucesor: Erskine Hamilton Childers |
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Commons ten máis contidos multimedia sobre: Éamon de Valera |
 |
A Galipedia ten un portal sobre: Irlanda |
Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]- Biografías e fotografías de Eamon de Valera (en inglés)
- Eamon de Valera & the Fianna Fail Ensaio sobre as eleccións xerais de 1932 (en inglés)
| Control de autoridades |
|
|---|
