Čerwjeny naporst
| |
| Čerwjeny naporst (Digitalis purpurea) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Asteridy Euasteridy I | |
| rjad: | (Lamiales) |
| swójba: | Putnikowe rostliny (Plantaginaceae) |
| ród: | Naporst[1][2] (Digitalis) |
| družina: | Čerwjeny naporst |
| wědomostne mjeno | |
| Digitalis purpurea | |
| L. (1753) | |
| Poddružiny | |
| |
Čerwjeny naporst (Digitalis purpurea) je rostlina ze swójby putnikowych rostlinow (Plantaginaceae).
Po druhich žórłach słuša naporst k trudownikowym rostlinam (Scrophulariaceae).
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Čerwjeny naporst je dwulětna rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 1 hač do 1,5 m a šěrokosć wot něhdźe 60 cm. Rostlina je smjerćonošnje jědojta a zmjerzkokruta.
Stołpik je zrunany, šěropjelsćojće kosmaty a njerozhałuzkowane.
Łopjena
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Łopjena su owalne hač do lancetojte, zubate, delnje stołpikate w rozeće, za čas kćeće často hižo wuschnjene, na hornim boku ćěmnozelene a na delnim boku šěropjelsćojte. Hornje su sedźace.
Kćenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać].jpg?lang=hsb)
Wón kćěje wot junija hač do awgusta. Kćenja su purpurčerwjene, róžojte, karminčerwjene běłe abo swětłožołte, stołpikate, steja po stach w kići a docpěwaja dołhosć wot 3,5 hač do 5 cm. Keluchowe łopješka su owalne, žałzojće kosmate kaž kćenjowe stołpiki a horni stołpikodźěl. Króna je dele pochilena, docpěwa dołhosć wot 5 cm a ma dołhe, brjuchatu rołku a krótko 2-lapatu kromu. Delnja hubka je 3-lapata a dlěša hač hornja hubka. Nutřka su ćěmnočerwjene, jasnje wobkromowane blečki. Keluch je 5-dźěleny.
Rołkowe kćenja su typiske čmjełowe kćenja. Symjenja buchu wot wětra rozšěrjene.
Stejnišćo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wón rosće w swětłych lěsach, na pućowych kromach; na małowapnatych pódach.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Čerwjeny naporst we wulkich dźělach Europy rozšěrjeny. Často wón je kultiwěrowany a wodźiwił. Wuchodna hranica areale leži w juhozapadnje Pólskeje.
Synonymy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Digitalis minor Linné, 1767
- Digitalis alba Schrank, 1789
- Digitalis nevadensis G. Kunze, 1846
- Digitalis purpurascens Lejeune, 1813, non Roth, 1806
- Digitalis libertiana Dumortier, 1829
- Digitalis gyspergerae (Rouy) Rouy, 1903
- Digitalis miniana Sampaio, 1905
- Digitalis speciosa Salisbury, 1796
Wužiwanje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Z łopjenow bu digitalin (wutrobny a krejowobtokowy srědk) produkowany.
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 286.
- ↑ W internetowym słowniku: Fingerhut
Terminusy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
- Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1981 (online).
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Botanica, Einjährige und mehrjährige Pflanzen, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4469-1, strona 281 (němsce)
- GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 139 (němsce)
- GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, stronje 142-143 (němsce)
- Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 154-155 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 98 (němsce)
- česka wikipedija
Eksterne wotkazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- Čerwjeny naporst. W: FloraWeb.de. (němsce)