İzlandaca isimler

İzlanda babaadlı sistemini gösteren basit bir soy ağacı.

İzlandaca isimler, İzlandalılar tarafından kullanılan isimlerdir.

Avrupa'daki pek çok aile isim sisteminden, aile geçmişini yansıtmak yerine doğrudan babayı (veya anneyi) yansıtması nedeniyle farklılık gösterir.

İzlanda, Norveç, İsveç, Danimarka (Faroe Adaları) gibi İskandinav ülkelerle aynı kültürel mirası paylaşır. Buna rağmen İzlandalılar diğer İskandinavlardan farklı olarak eskiden tüm İskandinavya'da kullanılmakta olan geleneksel isim sistemini kullanmaya devam ettiler; Faroe Adaları'nda da yeniden bu sistem kullanıma geçmiştir. İzlanda'da soyadı yoktur. Bir insanın sonismi babasına verilen ismi (babaadlı) veya bazı durumlarda anne ismini (anaadlı) gösterir.

Bazı soyadları İzlanda'da bulunsa da, bunlar çoğunlukla yabancı kaynaklı veya sonradan alınmış olanlardır. Aile isimlerini miras alan önemli İzlandalılar arasında eski başbakan Geir Haarde, futbol yıldızı Eiður Smári Guðjohnsen, aktris Kristbjörg Kjeld ve film yönetmeni Baltasar Kormákur Samper sayılabilir. 1925 yılından önce, yeni aile isimleri almak yasal idi; Bunu yapan İzlandalılardan biri de Nobel Ödülü sahibi yazar Halldór Laxness'dir. 1925 yılından beri hiç kimse (miras yoluyla) yasal hakka sahip olmadıkça soyadı alamıyor.

Daha önce İzlanda'da kullanılmamış olan ilk isimler de kullanılmadan önce İzlandaca İsimlendirme Komitesi tarafından onaylanmalıdır. İsimlerin kabulü için kriter bu isimlerin İzlandacaya kolayca eklenip eklenemeyeceğidir. İlk olarak bunlar içinde yalnızca İzlanda alfabesinde bulunan harfler olmalıdır. İkinci olarak gramer hallerine göre değiştirilmiş olmasıdır (Türkçedeki ünlü uyumu gibi).

İzlandaca isimlendirme

Örnek olarak, ismi Jón Einarsson olan bir adam var ve Ólafur adında bir oğlu var. Ólafur'ın son ismi babası gibi Einarsson olmayacaktır; Jónsson olacaktır. "Son", İzlandacada erkek çocuk anlamına gelir. (Jóns + son = Jón'un oğlu)

Aynı uygulama kız çocuk için de geçerlidir. Jón Einarsson'un kızı Sigríður Einarsson ismini almaz; Jónsdóttir ismini alır. "Dóttir", İzlandacada kız çocuk anlamına gelir. (Jóns + dóttir = Jón'un kızı) İzlandacadaki tt yumuşaktır ve "dóttir" Almancadaki "tochter" gibi telaffuz edilir.

Bazı durumlarda, bir kişinin sonismi ebeveyninin ilk ismi yerine orta isminden türetilir. Örneğin Jón, Hjálmar Arnar Vilhjálmsson'un oğlu ise, ya Jón Hjálmarsson (Jón, Hjálmar'ın oğlu) veya Jón Arnarsson (Jón, Arnar'ın oğlu) olur. Bunun sebebi ebeveynin ilk isim yerine ikinci isim ile çağrılmayı tercih etmesidir ve oldukça yaygındır. Ayrıca ebeveynin ikinci isminin çocuğun ismine daha uygun olması nedeniyle de olabilir.

Aynı toplulukta kendi isimleri ve baba isimleri birbirlerinin aynı olan insanlar babalarının ismi ile ayırt edilirler. Örneğin Jón Þórsson Bjarnarsonar (Jón, Bjarni oğlu Þór'un oğlu) veya Jón Þórsson Hallssonar (Jón, Hallur oğlu Þór'un oğlu). Bu yöntem ikinci adların kullanımı sebebiyle yaygın değildir.

Anaadlılık

İzlanda'nın çoğunluğu babanın adını taşır ancak bazı hallerde anne adı kullanılır. Bazen çocuk veya yasal ebeveyn baba ile sosyal bağları bitirmek ister. Bazı kadınlar bunu kendilerini sosyal ifade yolu olarak görürler, bazıları ise tarz olarak seçerler.

Bütün bu durumların hepsinde uygulama aynıdır: Ólafur, Bryndís'in oğlu, Ólafur Bryndísarson ("Bryndíş oğlu") ismini alır. Anaadlı tanınmış bir İzlandalı futbolcu Heiðar Helguson, Helga'nın oğlu Heiðar. Bir başkası ise Guðrún Eva Mínervudóttir, Guðrún Eva, Mínerva'in kızıdır. Orta Çağ'dan kalma bir örnek de şair Eilífr Göðrúnarson'dur.

Bazı İzlandalılar hem anaadlı, hem de baba adlıdır. Reykjavik'in eski belediye başkanı Dagur Bergþóruson Eggertsson bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Kültürel karmaşa: İnsanlar nasıl ayrılır

İzlanda'da telefon rehberi gibi alfabetik isim listelerinde sıralama soyada göre değil ilk isme göre yapılmaktadır. Telefon rehberlerinde bu nedenle oluşacak belirsizlikleri ortadan kaldırmak için ayrıca meslekler de listelenir. İzlanda'nın nüfusunun az oluşu, örneğin İzlanda tarzı babaadlarının kullanıldığı (örneğin Ivan Petrovich) Rusya'nın tersine bu sorunu daha basite indirger. Rusya'da büyük şehirlerdeki yoğun nüfus asıl soyadlarının kullanımını zorunlu hale getirmiştir

İzlandalılar kişilere resmi olarak ilk adlarıyla hitap eder. Örneğin eski başbakan Halldór Ásgrímsson bir başka İzlandalı tarafından "Sayın Ásgrímsson" olarak çağrılmaz; geçerli olan ilk adın veya ad ve soyadın beraber kullanımıdır. İzlanda kültüründe bir İzlandalının soyadı, isminin bir parçası değil, en yakın soy bağlantısının kısa bir tanımıdır. Örneğin Halldór Ásgrímsson Ásgrímur'un oğludur.

Bu duruma göre aynı grupta Jón adına sahip iki kişi varsa ve isimleri Jón Einarsson ve Jón Þorláksson ise Jón Einarsson "Jón Einars", Jón Þorláksson ise "Jón Þorláks" olarak çağrılır. Biri aynı ada sahip bu iki kişi ile aynı anda konuşmaktaysa "son" uzantısını kullanmaya gerek yoktur; yaygın olmasa da, bu durumda baba ismi bir lakap olarak kullanılabilir.

Resmi hitap tarzının başka bir şekli de İzlandalı şarkıcı ve aktris Björk'dür. Björk genelde Bono veya Sting gibi artistin sahne adı sanılmaktadır.

Aslında Björk basitçe Björk Guðmundsdóttir'in ilk ismidir ve bu da herhangi bir İzlandalının ona resmi ya da değil hitap şeklidir. Bu yüzden şayet bir ropörtajcı Björk'e karşı İngilizcedeki hitap tarzını kullanmak isterse, Miss Björk gayet uygun olacaktir.

Herkesin babaadını kullanmasının bir sonucu olarak, bir aile çeşitli sonisimlere sahip olacaktır: ebeveynler Jón Einarsson ve Bryndís Atladóttir ise çocukları Ólafur Jónsson ve Sigríður Jónsdóttır olabilir. Anaadlı iseler bu örnekteki çocuklar Ólafur Bryndísarson ve Sigríður Bryndísardóttır olacaktır.

İzlanda isim sistemi bazen yurtdışına seyahat eden ailelerde sorunlara yol açmaktadır. Özellikle küçük çocuklarla seyahat ederken İzlandalı olmayan gümrük personeli (Kuzey milletlerinden olanların dışında) bu uygulamadan habersizdirler.

Ayrıca bakınız

• İzlandaca

Dış bağlantılar

• İzlanda Adalet Bakanlığı'dan İzlandaca soyisimleri hakkında bir sayfa