Łuskiewnik
 Łuskiewnik różowy | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
łuskiewnik | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Lathraea L. Sp. Pl. ed. 1: 606, 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
L. squamaria L. | |||
| Synonimy | |||
| |||
Łuskiewnik (Lathraea) – rodzaj roślin pasożytniczych z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). Obejmuje co najmniej cztery gatunki[4], ale podawanych jest też ich 5[5][6], a nawet 7[7][8]. Występują w Eurazji – od zachodniej Europy, poprzez Rosję i Himalaje po Chiny i Japonię[7][5]. W Europie rosną trzy gatunki[8], z czego jeden w Polsce – łuskiewnik różowy L. squamaria[9], zarazem gatunek typowy rodzaju[3]. Łuskiewniki są pasożytami całkowitymi (ich pędy pozbawione są chlorofili) różnych gatunków drzew, zwykle występujących w żyznych i wilgotnych lasach nadrzecznych[7] (najczęściej rozwijają się na olszy, wierzbach i topolach[8]). Pędy nadziemne z kwiatami łuskiewników rozwijają się wiosną[7]. Kwiaty zapylane są przez muchówki i błonkoskrzydłe, częsta jest też samopylność[7]. Na ich pędach podziemnych zredukowane, łuskowate liście tworzą zagłębienia, mogące według niektórych badaczy funkcjonować jako pułapki sugerując, że są to także rośliny mięsożerne[10]. Inni odrzucają tę hipotezę podkreślając brak enzymów trawiennych i obserwowanych ofiar[11].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Mięsiste rośliny o pędzie nadziemnym osiągającym do 30 cm wysokości[7]. Pędy te wznoszą się wyprostowane i są nierozgałęzione u jednych gatunków, u innych rozgałęziają się u nasady[5]. Pędy podziemne bulwiasto zgrubiałe[7], z łuskowatymi liśćmi[8]. Cała roślina bezzieleniowa[7].
- Liście
- Łuskowate[7].
- Kwiaty
- Zebrane w kwiatostan mający postać grona lub kłosa. Kwiaty krótkoszypułkowe lub niemal siedzące, wsparte są pojedynczymi przysadkami[5]. Kielich dzwonkowaty, z czterema drobnymi działkami. Korona dwuwargowa. Dolną wargę tworzą trzy zrośnięte płatki, krótsze od pojedynczego płatka górnego. Kwiaty są białe, jasnoróżowe, różowe do fioletowych[7]. Pręciki cztery, nieznacznie wyrastające poza wargi korony, z dwukomorowymi pylnikami. Zalążnia jednokomorowa, górna, u nasady z miodnikami, szyjka słupka delikatna, krótka i zgięta, zwieńczona dyskowatym znamieniem[5][7].
- Owoce
- Jednokomorowe torebki otwierające się dwiema klapami, czasem gwałtownie, zawierające cztery lub liczne kulistawe nasiona[5][7]. Nasiona okazałe (u L. clandestina do 5 mm średnicy), zasobne w bielmo[8].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj tradycyjnie zaliczany był do trędownikowatych (Scrophulariaceae), ale z analiz filogenetycznych, zwłaszcza opartych na DNA, wynika, że wchodzi w skład obszernej rodziny zarazowatych (Orobanchaceae)[7]. Rodzaj należy do plemienia Rhinantheae i jest blisko spokrewniony m.in. z takimi rodzajami jak: pszeniec Melampyrum, świetlik Euphrasia i bartsja Bartsia[12].
- Wykaz gatunków[4]
- Lathraea clandestina L.
- Lathraea japonica Miq.
- Lathraea rhodopea Dingler
- Lathraea squamaria L. – łuskiewnik różowy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-03-10] (ang.).
- ↑ a b c Lathraea. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-03-10].
- ↑ a b Lathraea. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-03-10].
- ↑ a b c d e f Lathraea Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-10].
- ↑ Heinricher Emil, 1931: Monographic der Gattung Lathraea. ss. 1525.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 276. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e Henning S. Heide-Jorgensen: Parasitic flowering plants. Leiden, Boston: BRILL, 2008, s. 191-194. ISBN 978-90-04-16750-6.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 106, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Daniel M. Joel: Carnivory and parasitism in plants. [w:] Proceedings of 4ty International Carnivorous Plants Conference [on-line]. The ICPS World ConferenceTokyo, 2002. [dostęp 2016-03-10].
- ↑ M. Studnicka. The problem of the carnivory in the common Toothwort (Lathraea squamaria L.). „Carnivorous Plant Newsletter”, 1982.
- ↑ Young Nelson D., Steiner Kim E., Depamphilis Claude W.. The Evolution of Parasitism in Scrophulariaceae/Orobanchaceae: Plastid Gene Sequences Refute an Evolutionary Transition Series. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 86, 4, s. 876--893, 1999.