Żurawina drobnoowocowa
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
żurawina drobnoowocowa | ||
Nazwa systematyczna | |||
Vaccinium microcarpum (Turcz. ex Rupr.) Schmalh. Trudy Imp. S.-Peterburgsk. Obshch. Estestvoisp., Vyp. 3, Otd. Bot. 2: 149 1871[3] | |||
Synonimy | |||
|
Żurawina drobnoowocowa, żurawina drobnolistkowa[4] (Vaccinium microcarpum (Turcz. ex Rupr.) Schmalh.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych o spornym ujęciu taksonomicznym. W niektórych ujęciach taksonomicznych włączany był do rodzaju żurawina jako Oxycoccus microcarpus Turcz. ex Rupr.[4], według The Plant List jest gatunkiem borówki Vaccinium[3], tak więc jego nazwa polska jest niespójna z nazwą naukową. Według GRIN gatunek nie jest wyróżniany (nazwa naukowa stanowi synonim żurawiny błotnej Vaccinium oxycoccos L.[5]).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Jest gatunkiem arktyczno-borealnym występującym w rozproszeniu w północnych rejonach Ameryki Północnej, Europy i Azji. Tylko w Europie ma zwarty obszar zasięgu, obejmujący całą Skandynawię oraz wschodnią część Pojezierza Bałtyckiego i północną część Niziny Wschodnioeuropejskiej. Poza tym obszarem zwartego zasięgu w Europie występuje jeszcze w rozproszeniu w Alpach i Karpatach Południowych. W Polsce występuje na Pomorzu w okolicach Augustowa, w województwie poznańskim, na Dolnym Śląsku oraz w Sudetach i Karpatach. W Karpatach podano stanowiska w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, w Tatrach i Bieszczadach. Na Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej występuje na torfowiskach Bór na Czerwonem, Puścizna Mała, Puścizna Wielka, Baligówka, Puścizna koło Wróblówki, Przybojec koło Koniówki, Łysa Puścizna, Pustać koło Chyżnego, Bór za Lasem i Kaczmarka koło Podczerwonego. W Tatrach występuje na Wielkiej Pańszczyckiej Młace i na Polanie Waksmundzkiej. W Bieszczadach po weryfikacji stanowisk w 2008 r. stwierdzono występowanie na torfowiskach Dźwiniacz, Łokieć, Tarnawa Wyżna, Sokoliki Górskie i na północ od Tarnawy Niżnej[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Łodyga
- Pojedyncza, delikatna, pełzająca (płożąca), o długości do 60 cm, nierozgałęziona, ulistniona drobnymi listkami. Tegoroczne pędy nagie[7][8].
- Liście
- Zimotrwałe, drobne, trójkątniejajowate, zaostrzone, o długości (3) 4–5 (6,5) mm i szerokości (2)2,5 (3,5) mm[7]. Na górnej stronie ciemnozielone i błyszczące, na dolnej białosine. Pokryte są woskowym nalotem[9].
- Kwiaty
- Różowe, zazwyczaj pojedyncze, rzadziej wyrastające po 2–3. Posiadają nagie, jajowatolancetowate podkwiatki zazwyczaj wyrastające blisko nasady szypułki. Łatki korony mają długość 4–5 mm i szerokość 1,5–2 mm[7].
- Owoce
- Jagoda o kształcie od jajowatego do gruszkowatego i szerokości 5–7 mm[8]. W stanie dojrzałym mają barwę od czerwonej do ciemnoczerwonej i kwaśny smak[9].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój
- Roślina wieloletnia, krzewinka, chamefit. Kwitnie od czerwca do lipca.
- Siedlisko
- Rośnie na torfowiskach wysokich, które w podpowierzchniowej warstwie zawierają bardzo słabo jeszcze rozłożony, gąbczasty i bardzo kwaśny torf (pH w wodzie 3,5–3,9, w KCl 2,4–2,7). Torf ten charakteryzuje się wysoką zawartością pierwiastka węgla w stosunku do azotu[6]. Na torfowiskach bieszczadzkich i w Kotlinie Nowotarskiej dominują okazy o płonnych pędach, rozmnażające się głównie wegetatywnie, rzadko tylko zakwitające i owocujące. Zazwyczaj towarzyszą jej gatunki: żurawina błotna, rosiczka okrągłolistna, wełnianka pochwowata, modrzewnica pospolita[6].
- Fitosocjologia
- Gatunek charakterystyczny dla związku Oxycocco-Empetrion[10].
- Genetyka
- Jest diploidem o liczbie chromosom 2n = 24. Tym różni się od żurawiny błotnej, która jest tetraploidem o liczbie chromosomów 2n = 48. Gatunki te krzyżują się z sobą[8].
Zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]Żurawina drobnoowocowa w opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski (2006) umieszczona jest w grupie gatunków zagrożonych wyginięciem (kategoria zagrożenia V)[11]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię DD (stopień zagrożenia nie może być określony)[12]. W Polsce nie jest gatunkiem prawnie chronionym, ale liczne jej stanowiska znajdują się na obszarach chronionych; w rezerwatach przyrody i parkach narodowych. Często jednak stanowiska te ulegają degradacji wskutek odpływu wód. Konieczne jest więc podjęcie ochrony czynnej polegającej na zasypywaniu rowów odwadniających, a czasami nawet sztuczne spiętrzanie wód. Te stanowiska, które nie znajdują się na obszarach chronionych są zagrożone przez bezpośrednie zniszczenie związane z eksploatacją torfu, jak również pośrednio, przez osuszanie torfowisk[6].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Owoce są jadalne, jednak ze względu na drobne rozmiary, rzadkość występowania tego gatunku w Polsce oraz rzadkie zawiązywanie owoców, praktycznie nie mają znaczenia użytkowego[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
- ↑ a b c The Plant List. [dostęp 2017-02-28].
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2017-02-28].
- ↑ a b c d e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b Encyklopedia Warmii i Mazur. [dostęp 2017-03-01].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- EUNIS: 169473
- Flora of China: 200016689
- Flora of North America: 200016689
- FloraWeb: 6162
- GBIF: 7135733
- identyfikator iNaturalist: 371656
- IPNI: 60432533-2
- ITIS: 894524
- NCBI: 669730
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2609105
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:60432533-2
- Tela Botanica: 70487
- identyfikator Tropicos: 12300052
- CoL: 7F6W2