Андэрс Цэльсій

Андэрс Цэльсій
Anders Celsius
Дата нараджэння	27 лістапада (8 снежня) 1701[…]
Месца нараджэння	Упсала, камуна Упсала, лен Упсала, Швецыя
Дата смерці	25 красавіка (6 мая) 1744[…] (42 гады)
Месца смерці	Упсала, Швецыя
Месца пахавання	Old Uppsala Church[d]
Грамадзянства	Швецыя
Бацька	Nils Celsius[d]
Род дзейнасці	астраном, фізік, матэматык, выкладчык універсітэта, вынаходнік, хімік, метэаролаг
Навуковая сфера	астраномія
Месца працы	Упсальскі ўніверсітэт
Альма-матар	Упсальскі ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	Жак Касіні
Вядомыя вучні	Johan Gottschalk Wallerius[d], Jakob Gadolin[d] і Pehr Wilhelm Wargentin[d]
Вядомы як	стваральнік шкалы Цэльсія
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Леапальдзіна Шведская каралеўская акадэмія навук Пруская акадэмія навук Royal Society of Sciences in Uppsala[d]
Узнагароды	член Лонданскага каралеўскага таварыства
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Андэрс Цэльсій (шведск.: Anders Celsius; 27 лістапада 1701, Упсала, Швецыя — 25 красавіка 1744, Упсала, Швецыя) — шведскі астраном, геолаг і метэаролаг (у тыя часы геалогія і метэаралогія лічыліся часткай астраноміі).

Біяграфія

Прафесар астраноміі Упсальскага ўніверсітэта (1730—1744). Ён прапанаваў шкалу Цэльсія, у якой тэмпература патройнай кропкі вады (гэтая тэмпература практычна супадае з тэмпературай плаўлення лёду пры нармальным ціску) прымалася за 100, а тэмпература кіпення вады — за 0. У 1745 годзе, ужо пасля смерці Цэльсія, шкала была перавернутая Карлам Лінеем (за 0 сталі прымаць тэмпературу плаўлення лёду, а за 100 — кіпенне вады), і ў такім выглядзе выкарыстоўваецца да нашага часу.

Разам з французскім астраномам П’ерам Луі Мора дэ Маперцюі ўдзельнічаў у экспедыцыі з мэтай вымярэння адрэзка мерыдыяна ў 1 градус у Лапландыі (тады — частка Швецыі). Аналагічная экспедыцыя была арганізавана на экватар, на тэрыторыі цяперашняга Эквадора. Параўнанне вынікаў пацвердзіла здагадку Ньютана, што Зямля ўяўляе сабой эліпсоід, пляскаты ля палюсоў.

Назіраў палярнае ззянне і апісаў больш за 300 сваіх і чужых назіранняў. Выявіў, што адхіленні стрэлкі компаса карэлююцца з інтэнсіўнасцю ззяння. На гэтай падставе зрабіў правільнае заключэнне, што прырода Паўночнага ззяння звязана з магнетызмам.

У 1741 годзе заснаваў Упсальскую астранамічную абсерваторыю. Вельмі дакладна вымераў яркасць 300 зорак, выкарыстоўваючы сістэму аднолькавых шкляных пласцін, якія паглыналі святло.

Бацька Андэрса Цэльсія, Нільс, і абодва дзяды, Магнус Цэльсій і Андэрс Споўл, таксама былі прафесарамі. Навукоўцамі былі і шматлікія іншыя сваякі Андэрса Цэльсія, у тым ліку яго дзядзька Улаф Цэльсій (1670—1756), тэолаг, батанік, гісторык і ўсходазнаўца.

У гонар вучонага названы мінерал цэльзіян.