Бирлешген Миллетлени окъуудан, илмудан эмда культурадан организациясы
| Бирлешген Миллетлени Окъуудан, Илмудан эмда Культурадан Организациясы United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization L’Organisation des Nations Unies pour l’éducation, la science et la culture | |
| |
| Къошулгъан къралла | 192 кърал |
| Штаб-фатарыны тургъаны |  Париж, Франция
|
| Генерал директор |  Ирина Бокова
|
| Официал тиллери | Ингилиз тил, Испан тил, Орус тил, Француз тил, Къытай тил, Араб тил |
| Къуралыуу | 16-чы ноябрь 1945 |
| Официал сайты | http://www.unesco.org |
ЮНЕСКО (ингил. UNESCO — United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) — Бирлешген Миллетлени окъуудан, илмудан эмда культурадан организациясыды.
Организация 1945 джылны 16-чы ноябрында къуралгъанды, штаб-фатары Парижде орналгъанды. Организациягъа дунияны тюрлю-тюрлю джерлеринде орналгъан 67 бюро бла бёлек киреди.
ЮНЕСКО-ну Уставы 1945 джылны ноябрында, Лонодон конференцияда къабыл этилгенди, 4 ноябрь 1946 джыл, 20 кърал къол салгъан актланы сакълаугъа берилгенден сора кючге киргенди. Бусагъатда организацияагъа 192 кирген кърал эмда 6 иш бирлик этген кърал барды[1]. 173 кирген кърал, Парижде дайым келечиликлеге иедиле.
ЮНЕСКО-ну баш нюзюрю — халкъланы арасында, окъууда, илмуда эмда культурада иш бирликни кенгертиу бла мамырлыкъ эм къоркъуусузлукъну бегитиудю. Бютеу халкълагъа, расасына, ырхызына, тилине неда динине къарамай бир-бирини сыйын кёрюу, адил болуу, законну эмда адам хакъланы тутуу эмда Бирлешген Миллетлени Организациясыны Уставында баямланнган баш хакъланы джакълауду.
Кесини мандатыны бардырыр нюзюр бла ЮНЕСКО беш баш функция айырады:
- окъууну, илмуду культураны эмда коммуникацияланы формаларыны тамблада керек боллукъ тинтиулерин бардырады;
- илму тинтиулеге, хазырланыугъа эмда дерс бериуге таяныб билимлени алгъа бардырыуун, бериуюн эмда ауушдуруун бардырады;
- норматив ишлемлени бардырады: халкъла арасы актла бла тындырыргъа зорунлу болгъан рекомендацияланы хазырлайды эмда къабыл этеди;
- кирген къраллагъа проектлени айнытыуда эмда къурауда эсперт къуллукъну береди;
- специал информацияны бериу-алыуун бардырады.
1972 джыл ЮНЕСКО Дуния культура эмда табигъат осуйлукъну сакълауну юсюнден конвенцияны къабыл этеди, кючге 1975 джыл киреди, бусагъатха дери аны 184 кърал ратификация этгенди.
Оноу джюрютген органлары
[тюзет | къайнакъны тюзет]Генерал директор
[тюзет | къайнакъны тюзет]
Бусагъатда генерал директор, Генерал конференция бла тёрт джылда бир кере сайланады. Алгъада алты джылгъа салына эди. Генерал директоргъа Генерал конференция къабыл этген программаланы тындырыугъа къарагъан Секретариат бойсунады.
2009 джыл ЮНЕСКО-ну джангы генерал директоруну сайлаулары болгъанды. 2009 джылны 22-чи сентябрында Болгариядан дипломат Ирина Бокова, талай чёб атыудан сора, ЮНЕСКО-ну Толтуруучу кенгеши бла генерал директор постха теджелгенди. Бокованы кандитатурасы ЮНЕСКО-ну Генерал конференциясы бла 15-чи октябрда (2009) къабыл этиледи[2].
- 1946—1948 — Джулиан Хаксли, Уллу Британия
- 1948—1952 — Хайме Торрес Бодет, Мексика
- 1952—1953 — (болжаллы орун толтургъан) Джон В. Тейлор, АБШ
- 1953—1958 — Лютер Эванс , АБШ
- 1958—1961 — Витторино Веронезе, Италия
- 1962—1974 — (1959-дан 1962-ге дери боджаллы орун толтургъан) Рене Майо, Франция
- 1974—1987 — Амаду-Махтар М’Боу, Сенегал
- 1987—1999 — Федерико Майор Сарагоса, Испания
- 1999—2009 — Коитиро Мацуура, Япония
- 2009 — Ирина Бокова, Болгария
Премияла бла эскертиу датала
[тюзет | къайнакъны тюзет]ЮНЕСКО кесини компетенциясында халкъла арасы премияла береди. Аланы ичинде — Феликс Уфуэ-Буанья атлы мамырлыкъ премия эмда «Тиширыу бла Илму» Л’Ореаль-ЮНЕСКО премия.
Аны тышында ЮНЕСКО халкъла арасы кюнлени, джылланы эмда онджыллыкъланы бардырады, кирген къраллагъа магъанасы болгъан кюнлени байрамлаууна къошулады. 2006 джыл ЮНЕСКО Самаркандны 2750-джыллыгъын, латыш шахар Цесисни 800-джыллыгъын, Моцарт композиторну 250-чи туугъан кюнюн, Третьяков галереяны 150-джыллыгъын дагъыда башха белгили кюнленни байрамлагъанды.
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]Джибериуле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ЮНЕСКО-ну орус тилде официал сайты
- Официал сайты (ингил.)
- ЮНЕКСО-ну француз тилде сайты
- ЮНЕСКО-ну дуния осуйлугъуну аралыгъы (ингил.)
- ЮНЕСКО-ну Москвада бюросу (орус.)
- ЮНЕСКО-ну Россияда «Хар кимгеда информация» программасы (орус./ингил.)
 Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: ЮНЕСКО.
|