Караль Прозар

Караль Прозар
	Караль Прозар
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	1759
Памёр	1 лістапада 1841; Хойнікі, Рэчыцкі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя;
Пахаваны	Хойнікі;
Род	Прозары
Бацькі	Юзэф Прозар[d]; Феліцыяна з Шчыт-Неміровічаў[d]
Рэгаліі

Караль Прозар (1759 — 1 лістапада 1841, Хвойнікі) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Абозны вялікі літоўскі (1787—1794), тытуляваў сябе графам на Хвойніках і Астраглядавічах (Оўруцкі павет у Рэчы Паспалітай, Рэчыцкі павет у Расейскай імпэрыі).

Біяграфія

Прадстаўнік шляхецкага роду Прозараў гербу ўласнага, сын Юзэфа, ваяводы віцебскага.

Атрымаў выдатную адукацыю, актыўна ўдзельнічаў у палітычным жыцьці краіны. Займаў пасаду маршалака Трыбуналу Вялікага Княства Літоўскага (1787)^[1], потым быў абозным (генэрал-кватармайстрам). Ухваляў Канстытуцыю 3 траўня 1791^[2].

Пры падрыхтоўцы паўстаньня (1794) сабраў на яго падтрымку каля мільёна злотых, прадаўшы пры гэтым частку сваіх уладаньняў. Атрымаў ад Т. Касьцюшкі прызначэньне на генэрал-маёра, начальніка ўзброеных сілаў ва Ўкраіне, Палесьсі, Падольлі і частцы Літвы, што адыйшла раней да Расейскай імпэрыі. Аднак з прычыны недасьведчанасьці ў вайсковай справе ня здолеў разгарнуць ваенных дзеяньняў, выехаў у Варшаву.

18 ліпеня 1794 атрымаў ад Т. Касьцюшкі прызначэньне на пасаду намесьніка радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і паўнамоцнага прадстаўніка пры ўсіх дывізіях войска Вялікага Княства Літоўскага (яму падпаракоўвалася Цэнтральная дэпутацыя Вялікага Княства Літоўскага). Выехаў у Вільню, па здушэньні паўстаньня ў эміграцыі.

Па атрыманьні амністыі вярнуўся ў Хвойнікі (1802). У 1812 падтрымаў Напалеона, увайшоў у Часовы ўрад Вялікага Княства Літоўскага (старшыня Скарбовага камітэту). Да 1814 у эміграцыі.

3 1821 у Патрыятычным таварыстве, сябра правінцыйнага камітэту Літвы. У 1826 расейскія ўлады арыштавалі К. Прозара ў справе дзекабрыстаў і зьмясьцілі ў Петрапаўлаўскую крэпасьць, аднак у 1829 вызвалілі як «не належнага да справы»^[3].

У часе гэтага зьняволеньня памерла жонка К. Прозара Людвіка (1828), якая ў пошуках мужа выехала ў Берасьце. Нябожчыцу перавезьлі на радзіму і пахавалі ў вуніяцкай бажніцы ў вёсцы Вялікі Бор (за дваццаць два кілямэтры ад Хвойнікаў).

Дадатковыя зьвесткі

Тадэвуш Касьцюшка называў Караля Прозара «рэдкім грамадзянінам», а расейская імпэратрыца Кацярына II ўважала яго «в числе первейших почитаемым»^[4].

Крыніцы

^ Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта. Прозары // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 465.
^ Л. Д. Клок. Тайна хойніцкага пергаменту // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Хойніцкага р-на. — Мн.: БелЭн, 1993.
^ Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта. Прозары // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 466.
^ Яўген Анішчанка. Ля вытокаў паўстання 1794 года; Караль Прозар

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Хойніцкага р-на. — Мн.: БелЭн, 1993. — 383 с. ISBN 5-85700-092-0.

[1] Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта. Прозары // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 465.

[2] Л. Д. Клок. Тайна хойніцкага пергаменту // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Хойніцкага р-на. — Мн.: БелЭн, 1993.

[3] Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта. Прозары // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 466.

[4] Яўген Анішчанка. Ля вытокаў паўстання 1794 года; Караль Прозар

[1]

[2]

[3]

[4]