Кодзувкот

Кодзувкотъяс

Кодзувкот (латин Formicidae; рочӧн муравей) тайӧ гут-гагъяс. Уналы тӧдсаӧсь тайӧ визув да зіль ловъясыс, торйӧн нин вӧрӧ ветлысьяслы. Пуяс бердысь пыр и казялан налысь мыльк кодь олан позсӧ, кодӧс комиӧн шуӧны кодзувкоткарӧн.

Паськалӧм да оласног

Му сяр пасьтала олысь кодзувкотъяс пӧвстын туялысьяс торйӧдӧны 12 сюрс сикасӧс, куимсёыс пӧ на пиысь паныдасьлӧ Россияын. Кодзувкотъяс торъялӧны ӧта-мӧдсьыс оз сӧмын сикасъяснас, но и ыджданас. Медся ичӧт мыгӧраясыс миллиметрысь на посниджыкӧсь, гырысьясыс овлывлӧны сантиметр джынйӧдз. Вывтырыс кодзувкотъяслӧн куим юкӧна: юр, морӧс да кынӧм. Юрыс тӧдчымӧн ыджыдджык мукӧд юкӧнсьыс. Бугыльясыс юр ӧтар-мӧдарас, юр чутас нӧшта эм куим ичӧтик син. Кык син костас чурвидзӧны вӧсньыдик усъяс, кодъясӧн кодзувкот йигӧралӧ да исасьӧ. Вомыс ён черлыяса, на отсӧгӧн оз сӧмын курччав-посньӧдлы сёянсӧ, но и вермӧ вайны либӧ нуны мыйкӧ. Морӧсас куим гоз кок, найӧ крукыля ёсь гыжъяӧсь да, кодзувкот кокньыда кыпӧдчӧ пу вылӧ либӧ керка стенӧ. Кынӧм помланяс кольк пуктаныс да чушканыс. Пӧткӧдчӧны кодзувкотъяс небыд гагъясӧн, шоймӧм яйӧн, быдмӧг корйӧн да сы вылӧ пуксьӧм неджӧгӧн, кӧйдыс тусьясӧн, радейтӧны дзоридзьяслысь ма сӧзсӧ, быдмӧг пытшъяслысь юмов дульсӧ.

Олӧны кодзувкотъяс оз ӧткӧн-ӧткӧн, а ыджыд котыръясӧн, кӧні олысьясыслӧн лыдыс овлывлӧ некымын дас либӧ сё сюрсӧдз. Кызвын котырас эм ӧти энь-мам да ай кодзувкот. Найӧ бордъяӧсь, гозйӧдчан кадас петӧны позсьыс ортсӧ да лэбалӧны. Кӧлысясьӧм бӧрас регыд мысти айыс кулӧ, а эньыс локтӧ воддза котырас либӧ лӧсьӧдӧ выль поз да котыр. Сійӧ сэсся некор нин оз петавлы позсьыс да сӧмын пукталӧ ассьыс колькъяссӧ, кодъяс пӧрӧны номыръясӧ, сэсся — гагаканьясӧ, мыйысь и петӧны кодзувкотпияныс. Энь мамыслӧн олан нэмыс кыссьӧ кызь воӧдз. Котырса мукӧд кодзувкотъясыс бордтӧмӧсь. Тайӧ удж вӧчысь-мырсьысьяс, кодъяс бура тӧдӧны ассьыныс могъяссӧ. Сідз, кодъяскӧ корсьӧны да ваялӧны сёян, медым вердны ассьыныс став войтырсӧ. Кодъяскӧ — карсӧ видзысьяс, вӧрӧгысь дорйысьяс. Казяласны кӧ тӧдтӧм кодзувкотъяслысь матыстчӧмсӧ, пыр и уськӧдчасны на вылӧ да тодмышкаласны. Кодъяскӧ дӧзьӧритӧны эньсӧ да тӧждысьӧны посни пияныс вӧсна. Кодъяскӧ пелькӧдӧны позсьыс олан жыръяссӧ, чукӧрмӧм ковтӧмторъяссӧ петкӧдлӧны ывлаӧ. Кодъяскӧ видзӧдӧны асланыс кар бӧрся, медым кадысь кадӧ дзоньтавны да выльмӧдны сійӧс.

Уджалысь кодзувкотъяс оз жӧ дыр овны, во кык-ӧ-куим сӧмын.

Вӧрса гӧрд кодзувкотъясысь кындзи (рыжий лесной муравей), кодъяс карсӧ лэптӧны му веркӧсӧ, нӧшта эмӧсь му кодзувкотъяс (луговые муравьи), кодъяс поздысьӧны видзвывса вутшъясӧ, а сідзжӧ мырйын олысь (муравей-древоточец) да керкаса кодзувкотъяс (домашние муравьи).

Рӧдвуж кывйын

Ӧткымын коми кыв сёрнисикасын «кодзувкот» пыдди вӧдитчӧны «кодзув» да «коткодзув» нимъясӧн.

Кодзувкот — кык юкӧна важся ним. Кыкнанныс коркӧ вӧлӧмаӧсь ӧткодь «муравей» вежӧртаса асшӧр кывйӧн. Перымса комияс шуӧны «кӧдзывӧн», удмуртъяс — «кузьылиӧн», мариечьяс — «куткоӧн», мордва — «коткудавӧн». Лӧсялана ним весьтасъяс эмӧсь суоми, эст, карел, маддяр да саам кывворын.

Ӧшмӧсъяс

• Ракин А.Н. Вӧр-васа олысьяс. — Сыктывкар: Анбур, 2017. — 240 л.б.