Піліп Орлік

Піліп Орлік
	Піліп Орлік
Дата нараджэньня	11 (21) лістапада 1672
Месца нараджэньня	Касута, Ашмянскі павет, Віленскае ваяводзтва, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая;
Дата сьмерці	26 траўня 1742 (69 гадоў) або 24 траўня 1742 (69 гадоў)
Месца сьмерці	Ясы, Малдаўскае княства;
Месца вучобы	Віленскі ўнівэрсытэт (1680); Кіева-Магілянская акадэмія[d];
Занятак	дыплямат
Бацька	Сьцяпан Орлік[d]
Маці	Ірына з Малахоўскіх[d]
Дзеці	Grégoire Orlyk[d]
Подпіс
	Піліп Орлік у Вікісховішчы

Піліп Орлік ці Піліп Ворлік (па-ўкраінску: Пили́п Степа́нович О́рлик; 11 кастрычніка 1672, в. Касута, Ашмянскі павет, Віленскае ваяводзтва, цяпер Вялейскі раён, Менская вобласьць, Беларусь — 24 траўня 1742, Ясы, Малдаўскае княства, цяпер Румынія) — ўкраінскі палітычны, дзяржаўны і ваенны дзяяч, гетман войска Запароскага ў выгнаньні (1710—1742), паэт, публіцыст. Прадстаўнік шляхецкага роду Орлікаў (чэскага паходжаньня).

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям’і ліцьвінскай шляхты чэскага паходжаньня — Орлікаў. Бацька Сьцяпан Орлік служыў у арміі польскага караля, загінуў на 51-м годзе жыцьця падчас польска-турэцкай вайны ў бітве пад Хоцінам ў сьнежні 1673 году. Маці — Ірына Орлік (зь беларуска-ўкраінскага роду Малахоўскіх), ахрысьціла сына паводле праваслаўнага абраду (бацька быў каталіком).

Вучыўся ў езуіцкім калегіюме ў Вільні, а пазьней у Кіева-Магілянскай акадэміі, якую скончыў ў 1694 годзе.

З 1702 году (па іншых крыніцах — з 1706) — генэральны пісар і давераная асоба Івана Мазэпы. У 1708 годзе прыняў удзел у выступе Івана Мазэпы супраць Пятра I і перайшоў на бок Карла XII. Пасьля паразы швэдзкай арміі пад Палтавай 27 чэрвеня 1709 году эміграваў у Асманскую імпэрыю.

Спрабуючы заваяваць сабе падтрымку, ў 1710 годзе П. Орлік складае «Пакты і Канстытуцыі правоў і вольнасцяў Войска Запарожскага» — дакумэнт, які пазьней атрымаў назву Канстытуцыя Піліпа Орліка.

Пры падтрымцы Карла XII Орлік ўступае ў саюз з крымскімі татарамі і Атаманскай Портай, і 8 лістапада 1710 году апошняя, падтрымліваючы гетмана Орліка, аб’яўляе вайну Маскоўскай дзяржаве.

У пачатку 1711 году Орлік пачынае агульны паход запарожцаў, буджацкіх татараў, швэдаў і палякаў (прыхільнікаў Станіслава Ляшчынскага) супраць маскалёў ва Ўкраіне. У сакавіку 1711 году аб’яднаныя войскі пад камандаваньнем П. Орліка падышлі да добра ўмацаванай Белай Царквы, дзе знаходзіўся маскоўскі гарнізон. Пачалася аблога гораду, але ні адзін са штурмаў ня быў пасьпяховым. У 1709—1714 гадох знаходзіўся ў Бэндэрах, потым скарыстаўся запрашэньнем Карла XII і жыў да 1720 году ў Швэцыі.

З 1720 году жыў у Нямеччыне, Аўстрыі, Польшчы. У 1722 годзе накіроўваўся да запароскіх казакоў ў Алешкаўскую Сеч і быў затрыманы турэцкімі ўладамі ў Хоціне, да 1738 году інтэрнаваны ў Тэсалёнікі. У далейшым жыў у Хоціне, Сярэзі, пазьней — у Чарнаўцах, Каўшанах і Бухарэсьце. Пасьля пераехаў у Ясы, дзе памёр 24 траўня 1742 году.

Ушанаваньне памяці

У вёсцы Касута ўсталяваны валун з памятным знакам у гонар П. Орліка^[1]^[2].
Імем П. Орліка названа вуліца ў Вялейцы^[3].

Жыцьцё Орліка дасьледаваў беларускі краязнаўца Анатоль Рогач^[4].

Крыніцы

^ Новы турыстычны маршрут зьвяжа Кіеў і Вілейку(недаступная спасылка)
^ Ушанавалі памяць Орліка // Рэгіянальная газета
^ Орлік Піліп // Рэгіянальная газета
^ https://web.archive.org/web/20150618104727/http://www.rh.by/by/73/250/1791/ Рогач Анатоль] // Рэгіянальная газета

Вонкавыя спасылкі

У Мінску адчынілася выстава, прысвечаная Піліпу Орліку // Газэта «Наша Ніва», 9 кастрычніка 2012 г.
Білоруське коріння гетьмана Пилипа Орлика (укр.)

[1] Новы турыстычны маршрут зьвяжа Кіеў і Вілейку(недаступная спасылка)

[Знак-2] Ушанавалі памяць Орліка // Рэгіянальная газета

[Рыгор-3] Орлік Піліп // Рэгіянальная газета

[Рогач-4] ttps://web.archive.org/web/20150618104727/http://www.rh.by/by/73/250/1791/ Рогач Анатоль] // Рэгіянальная газета

[1]

[2]

[3]

[4]