Стрела
Стрела[1][2] — дрвен или метален стап (прачка) со камен или метален шилец, што се исфрла од лак или самострел. Делови на стрелата: стрелица (која може да биде во облик на лист, триаголна, ромбоидна) изработена од кремен, коска, бакар, бронза или железо; прачка или стап, со пречник 7 — 10 мм, околу половина од должината на лакот, изработувана од меко дрво или трска; и крила (од меко дрво или пердуви) закачени или залепени на стапот. Видови стрели: обични, пробојни (англискиот лак пробива штица со дебелина од 2,5 до 5 см); отровни премачкани со сок од лијандер, буника, татула, чемерика или потопени во разни други растенија како и змиски отров; запаливи, со завиткан битуменски материјал или смола.
Употребата на лакови и стрели од страна на луѓето и претходи на пишаната историја и е вообичаена за повеќето култури. Занаетчија што изработувал стрели бил стрелар, а тој што ги правел врвовите бил стрелен ковач.[3]
Историја
[уреди | уреди извор]
Најстариот доказ за веројатни врвови од стрели, кои потекнуваат од пред околу 64.000 години, е пронајден во пештерата Сибуду, денешна Јужна Африка.[4][5][6][7][8] Веројатните врвови од стрели направени од животински коски се откриени во пештерата Фа Хиен во Шри Ланка, што е исто така најстар доказ за употреба на врвовите од стрелите вон Африка, кој датира од пред околу 48.000 години.[9][10] Најстарите докази за употреба на лакови за стрелање датираат од пред околу 10.000 години; тоа се заснова на стрели од борово дрво пронајдени во долината Аренсбург северно од Хамбург. Тие имале плитки жлебови на подлогата, што укажува на тоа дека биле исфрлени од лак.[11] Најстариот досега пронајден лак е стар околу 8.000 години, бил пронајден во блатото Холмегорд во Данска. Се чини дека стрелаштвото пристигнало во Америка со арктичката традиција на мали алатки, пред околу 4.500 години.
Големина
[уреди | уреди извор]
Големините на стрелите многу се разликуваат меѓу културите, кои се движат од 45 до 150 сантиметри.[12] Меѓутоа, повеќето модерни стрели имаат должина од 75 до 96 сантиметри. Стрелите пронајдени од Мери Роуз, англиски воен брод што потонал во 1545 година, главно биле долги 76 сантиметри.[13] Биле користени и многу кратки стрели, исфрлувани преку водилка прикачена или на лакот или на зглобот на стрелецот.[14] Тие можат да летаат подалеку од потешките стрели, а непријателот без соодветна опрема можеби нема да може повторно да ги користи.
Тело
[уреди | уреди извор]Телото е примарен структурен елемент на стрелата, на која се прикачени другите компоненти. Традиционалните тела за стрелки се направени од јако, лесно дрво, бамбус или трска, додека модерните тела може да се направат од алуминиум, пластика појачана со јаглеродни влакна или комбинација на материјали. Таквите тела обично се направени од алуминиумско јадро обвиткано со надворешно јаглеродно влакно. Традиционален врвен материјал е посебен вид кедар.[15]
’Рбет
[уреди | уреди извор]Крутоста на оската е позната како нејзин ’рбет, што се однесува на тоа колку оската се свива кога се малку се наведнува оската кога е компресирана, така што се вели дека стрелката што се наведнува помалку има повеќе ’рбет. За да се погоди постојано, група стрелки мора да биде слично ориентирана. Лаковите со „централен удар“, во кои стрелката минува низ централната вертикална оска на подигачот на лакот, може да добијат конзистентни резултати од стрелките со широк опсег на шахти. Сепак, повеќето традиционални лакови не се центрирани и стрелката мора да се оттргне околу вратилото во парадоксот на стрелецот ; таквите лакови имаат тенденција да даваат најконзистентни резултати со потесен опсег на рбетот со стрелки што овозможува стрелката правилно да се отклонува околу лакот. Лаковите со поголема тежина за влечење генерално бараат поцврсти стрели, со повеќе ’рбет (помалку флексибилност) за да се даде точниот износ на свиткување при гаѓање.
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „стрела“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „стрела“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ Paterson Encyclopaedia of Archery p. 56
- ↑ Backwell L, d'Errico F, Wadley L.(2008). Middle Stone Age bone tools from the Howiesons Poort layers, Sibudu Cave, South Africa. Journal of Archaeological Science, 35:1566–1580. . doi:10.1016/j.jas.2007.11.006. Наводот journal бара
|journal=(help); Отсутно или празно|title=(help) - ↑ Wadley, Lyn (2008). „The Howieson's Poort industry of Sibudu Cave“. South African Archaeological Society Goodwin Series. 10.
- ↑ „Indications of bow and stone-tipped arrow use 64,000 years ago in KwaZulu-Natal, South Africa“. Antiquity. 84 (325): 635–648. 2010. doi:10.1017/S0003598X00100134. Занемарен непознатиот параметар
|coauthors=(се препорачува|author=) (help) - ↑ „Quartz-tipped arrows older than 60 ka: further use-trace evidence from Sibudu, Kwa-Zulu-Natal, South Africa“. Journal of Archaeological Science. 38 (8): 1918–1930. 2011. doi:10.1016/j.jas.2011.04.001. Занемарен непознатиот параметар
|coauthors=(се препорачува|author=) (help) - ↑ Backwell L, Bradfield J, Carlson KJ, Jashashvili T, Wadley L, d'Errico F.(2018). The antiquity of bow-and-arrow technology: evidence from Middle Stone Age layers at Sibudu Cave. Journal of Archaeological Science, 92:289–303. . doi:10.15184/aqy.2018.11. Наводот journal бара
|journal=(help); Отсутно или празно|title=(help) - ↑ Lyn Wadley from the University of the Witwatersrand (2010); BBC: Oldest evidence of arrows found
- ↑ „Ancient tools show how humans adapted to rainforests“. National Geographic. 12 June 2020.
- ↑ McEwen E, Bergman R, Miller C. Early bow design and construction. Scientific American 1991 vol. 264 pp76-82.
- ↑ Stone, George Cameron (1934). A Glossary of the Construction, Decoration, and Use of Arms and Armor in All Countries and in All Times, Mineola: Dover Publications. 0-486-40726-8
- ↑ „Anon: The Mary Rose; Armament p.7“. Архивирано од изворникот на February 25, 2008.
- ↑ Turkish Archery and the Composite Bow. Paul E. Klopsteg 978-1564160935
- ↑ „Stickbow“. Stickbow.com. Посетено на 10 February 2018.
Литература
[уреди | уреди извор]- Weitzel, Tim. „American Indian Archery Technology“. The Office of the State Archaeologist, The University of Iowa. Архивирано од изворникот на 2013-10-01.
- Crombie, Laura (2016). Archery and Crossbow Guilds in Medieval Flanders. Woodbridge: Boydell and Brewer.
- Alofs, Eduard (2014). „Studies on Mounted Warfare in Asia I: Continuity and Change in Middle Eastern Warfare, c. ce 550–1350–What Happened to the Horse Archer?“. War in History. 21 (4): 423–444. doi:10.1177/0968344513517664. S2CID 163010878.
- Alofs, Eduard (2015). „Studies on Mounted Warfare in Asia II: The Iranian Tradition–The Armoured Horse Archer in the Middle East, c. ce 550–1350“. War in History. 22 (1): 4–27. doi:10.1177/0968344513518333. S2CID 162976652.
- Callanan, Martin (September 2013). „Melting snow patches reveal Neolithic archery“. Antiquity. 87 (337): 728–745. doi:10.1017/S0003598X00049425. S2CID 130099119.
- Gunn, Steven (2010). „Archery practice in early Tudor England“. Past & Present. 209 (1): 53–81. doi:10.1093/pastj/gtq029.
- Jackson, Antoinette (2016). „A Rural Community and a Train Stop: Archery, Georgia, and the Jimmy Carter National Historic Site“. Urban Anthropology and Studies of Cultural Systems and World Economic Development. 45 (3): 265–301. JSTOR 26384874.
- Johnes, Martin (April 2004). „Archery, romance and elite culture in England and Wales, c. 1780–1840“. History. 89 (294): 193–208. doi:10.1111/j.1468-229X.2004.00297.x.
- Junkmanns, Jürgen; Klügl, Johanna; Schoch, Werner H.; Di Pietro, Giovanna; Hafner, Albert (December 2019). „Neolithic and Bronze Age archery equipment from alpine ice-patches: A review on components, construction techniques and functionality“. Journal of Neolithic Archaeology (21): 283–314. doi:10.12766/jna.2019.10.
- Kaegi, Walter Emil Jr. (1964). „The contribution of archery to the Turkish conquest of Anatolia“. Speculum. Medieval Academy of America. 39 (1): 96–108. doi:10.2307/2850132. JSTOR 2850132. S2CID 161246352.
- Klopsteg, Paul E. (1963). A Chapter in the Evolution of Archery in America. Washington, D.C.: Smithsonian Institution.
- Laubin, Reginald (1980). American Indian Archery. University of Oklahoma Press.
- Roth, Erik (2011). With a Bended Bow: Archery in Mediaeval and Renaissance Europe. The History Press.
- Gwang Ok; Seokgyu Choi; Hee Surk Jeong (2010). „'The Disturbance of War': The Ancient Origin and Development of Korean Archery“. International Journal of the History of Sport. 27 (3): 523–536. doi:10.1080/09523360903556824. S2CID 161376479.
- Selby, Stephen (2000). Chinese Archery. Hong Kong University Press.
- Sutherland, Caroline (2001). „Archery in the Homeric epics“. Classics Ireland. 8: 111–120. doi:10.2307/25528380. JSTOR 25528380.
- Wadge, Richard (2012). Archery in Medieval England: Who Were the Bowmen of Crecy?. The History Press.
- The Traditional Bowyers Bible, Volume 1. The Lyons Press. 1992. ISBN 1-58574-085-3.
- The Traditional Bowyers Bible, Volume 2. The Lyons Press. 1992. ISBN 1-58574-086-1.
- The Traditional Bowyers Bible, Volume 3. The Lyons Press. 1994. ISBN 1-58574-087-X.
- The Traditional Bowyers Bible, Volume 4. The Lyons Press. 2008. ISBN 978-0-9645741-6-8.
- Kelley, Kevin (2010). What Technology Wants. New York: Viking. стр. 55. ISBN 978-0-670-02215-1.
- „Glossary M - P“. Uwlax.edu. Архивирано од изворникот на 11 March 2010. Посетено на 2013-01-28.
- „BBC News - Oldest evidence of arrows found“. BBC. 2010-08-26. Архивирано од изворникот 26 August 2010. Посетено на 2010-08-26.