Перайсьці да зьместу

Ян Станкевіч

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
(Перанакіравана з «Янка Станкевіч»)
Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Станкевіч.
Ян Станкевіч

лац. Jan Stankievič
Род дзейнасьці мовазнаўца, гісторык, палітычны дзяяч
Дата нараджэньня 26 лістапада 1891
Месца нараджэньня в. Арляняты, Ашмянскі павет
Дата сьмерці 16 жніўня 1976
Месца сьмерці Гаўтарн, Пэнсыльванія, ЗША
Месца пахаваньня
Месца вучобы
Занятак мовазнавец, гісторык, палітык
Навуковая сфэра гісторыя і мовазнаўства
Месца працы
Псэўданімы Янучонак Я., Янучонак І., Янучонак, Вайцюлевіч П., Скарыніч Б., Скарыніч Бр. і Скарыніч Брачыслаў
Сябра ў Беларускае навуковае таварыства (1918), Беларуская народная самапомач, Віленская беларуская рада, Арганізацыя беларускіх нацыяналістаў, Беларуская цэнтральная рада, Беларускае навуковае таварыства (1942), Крывіцкае навуковае таварыства[d], Беларуска-амэрыканскае задзіночаньне, Беларускі камітэт і Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гарадзеншчыны
Дзеці Вячка Станкевіч і Юрка Станкевіч

Ян (Я́нка) Станке́віч, псэўданімы Брачыслаў Скарынін, Ян Янушонак (26 лістапада 1891, в. Арляняты, Ашмянскі павет — 16 жніўня 1976, Гаўтарн, Пэнсыльванія, ЗША) — беларускі мовазнаўца, гісторык, палітычны дзяяч, брат Адама Станкевіча. Доктар славянскае філялёгіі й гісторыі (1926).

Біяграфічны нарыс

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Першую сусьветную вайну служыў у дзейнай расейскай арміі. Удзельнік зьезду беларускіх нацыянальных арґанізацыяў у Менску (сакавік 1917), зьезду настаўнікаў Менскае губэрні (травень 1917). Зь сьнежня 1917 у Вільні, удзельнік стварэньня Беларускага навуковага таварыства, у студзені 1918 абраны ў склад Віленскае беларускае рады, браў удзел у сэсіі Рады БНР у Менску (24-25 сакавіка 1918). У лістападзе 1918 кааптаваны ў склад Летувіскае Тарыбы. Пасьля прыходу ў Вільню Чырвонае Арміі працаваў у літаратурна-выдавецкім аддзеле Наркамасьветы Летувіска-Беларускае ССР, загадваў беларускім выдавецтвам «Веда». У час польска-савецкае вайны 1919—1920 гадоў сябра Цэнтральнае беларускае рады Віленшчыны й Гарадзеншчыны, прэзыдыюму Беларускае цэнтральнае школьнае рады.

Скончыў Віленскую беларускую гімназію (14 чэрвеня 1921)[2], Карлаў унівэрсытэт у Празе (1926). Доктар славянскае філялёгіі й гісторыі (1926). Працаваў выкладнікам беларускае мовы ў Варшаўскім унівэрсытэце (1928—1932) і Ўнівэрсытэце Стэфана Баторыя ў Вільні (1927—1940). Друкаваўся ў часопісе «Крывіч», заходнебеларускіх выданьнях. У 1930-31 гг. быў рэдактарам першага беларускага спэцыялізаванага мовазнаўчага часопісу Родная мова[3].

Ян Станкевіч быў паслом Сойму Польшчы (1928—1930). Як палітык быў прыхільнікам польска-беларускага збліжэньня, за што яго ня раз крытыкавалі беларускія групоўкі.

У 1940 Янка Станкевіч выехаў у Варшаву, дзе далучыўся да дзейнасьці Беларускага камітэту. Ян Станкевіч працаваў разам з Вацлавам Іваноўскім, наладзіў кантакты з польскім антыфашысцкім падпольлем, стварыў кансьпірацыйную групу пад назваю Партыя беларускіх нацыяналістаў (ПБН). Стратэгічнаю мэтаю гэтае дзейнасьці была адбудова беларускае дзяржаўнасьці ў апоры на Польшчу.

З восені 1941 году Ян Станкевіч жыў у Менску, куды перамясьціўся й ЦК Партыі беларускіх нацыяналістаў, нядоўга працаваў у школьным аддзеле Менскае ўправы. Станкевіч быў сябрам Беларускае народнае самапомачы, Беларускае незалежніцкае партыі, навуковага аддзелу Беларускае цэнтральнае рады, адным з заснавальнікаў Беларускага навуковага таварыства. Выкладаў гісторыю Беларусі ў падафіцэрскай школе паліцыі ў Менску.

З 1944 у эміграцыі. У Нямеччыне ён аднавіў дзейнасьць Беларускага навуковага таварыства. З 1949 Ян Станкевіч жыў у ЗША, браў удзел у працы Беларуска-амэрыканскага задзіночаньня, Беларуска-амэрыканскага зьвязу, выдаваў часопіс «Веда», «Незалежнік», працаваў зь Беларускім інстытутам навукі й мастацтва й яго выданьнем «Запісы», часопісам «Сяўбіт», ґазэтаю «Бацькаўшчына» (Мюнхэн), «Беларус» (Нью-Ёрк) і інш. Заснавальнік (разам са Станіславам Станкевічам) Вялікалітоўскага фонду імя Л. Сапегі.

Пахаваны на беларускіх могілках у Саўт-Рывэры, штат Нью-Джэрзі, ЗША.

Навуковая дзейнасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Аўтар працаў зь беларускае гісторыі, гістарыяграфіі, мовазнаўства («Месца беларускага языка сярод іншых славянскіх языкоў і час яго ўзьнікненьня», 1930; «Час узьнікненьня беларускага і ўкраінскага народаў», 1931; «Крыўя-Беларусь у мінуласьці», 1942; «Этнаграфічная і гістарычная тэрыторыі і граніцы Беларусі», 1953, на беларускай і ангельскай мовах; «3 гісторыі Беларусі»,1958; Mova rukapisu Al Kitab. Kryvickaha muzeju Ivana Łuckieviča u Vilni. Čaść 1. Fonetyka, New York, 1954; «Нарысы з гісторыі Вялікалітвы-Беларусі», 1978). Беларусь называў Крывіяй (зыходзячы з «крывіцкай» канцэпцыі этнагенэзу беларусаў) ці Вялікалітвой. Трансьлітарыраваў кітаб 1-й паловы 18 ст. (Кітаб Івана Луцкевіча). Падрыхтаваў «Беларуска-расейскі (Вялікалітоўска-расейскі) слоўнік» (выд. ў 1990).

Бібліяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Творы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Др. Я. Станкевіч. Беларуска-расейскі (Вялікалітоўска-расейскі) слоўнік. Byelorussian-Russian (Greatlitvan-Russian) Dictionary by Dr. J. Stankevich. — Published by: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation, New York. Library of Congress Catalog Card No. 89-092248. — 1305 бачынаў (Скапіяваць кнігу у фармату pdf)

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Studenti pražských univerzit 1882–1945
  2. ^ Хроніка. Выпускныя экзамены. // Маладое жыцьцё : часопіс. — 1921, 25 чэрвеня. — № 3. — С. 8.
  3. ^ В. Вячорка. Родная мова (часопіс). // Беларуская мова: Энцыклапедыя / Пад рэд. А. Я. Міхневіча. — Мн.: БелЭн, 1994.— 655 с. — С. 458, 459.

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Ян_Станкевіч&oldid=2573668»