Բաբելոն
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բաբելոն (այլ կիրառումներ)
| Բնակավայր | |
|---|---|
| Բաբելոն | |
 | |
| Երկիր | Կաղապար:Դրոշավորում/Աքեմենյան պետություն Հին Մակեդոնիա |
| Համայնք | Հիլլա |
| Բնակչություն | 150 000 մարդ[1] |
Բաբելոն[2], հին Միջագետքի հնագույն քաղաքներից մեկը, որը եղել է Տիգրիս և Եփրատ գետերի ստորին ավազանում մ.թ.ա. 1894-539 թվականներին գոյություն ունեցած Բաբելոնի թագավորության մայրաքաղաքը։ Թագավորությունը կոչվել է Բաբելոն քաղաքի անունով։ Բաբելոնի հիմնական բնակչությունը սեմականացված խուռիներն (հայ-հարիներ) էին, շրջակա սեմական ժողովուդների փոքր խառնուրդով (նկատենք, որ հայոց հնագույն նախնիների՝ հարիների անվանումը սեմիթ պատմաբաններն ինչ-ինչ նկատառումներով վերափոխել են «խուռի» անվանման)։ Համմուրաբի արքայի օրոք Միջագետքի մեծ մասը միավորվել է Բաբելոնի տիրակալության ներքո։ Մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակի կեսից զանգվածաբար Բաբելոն են թափանցել քասիտական ցեղեր, որոնք անկման են հասցրել նրա ստրկատիրական ծաղկուն պետությունը և հիմնել իրենց տիրապետությունը (1518-1204 թվականներ)։ Քասիտական տիրապետության անկումից հետո Բաբելոնը ժամանակավոր վերելք է ապրել նոր դինաստիայի ներկայացուցիչ Նաբուգոդոնոսոր I-ի օրոք (1146-1123), որը ետ է մղել հարևան Ասորեստանի և Էլամի ոտնձգությունները, պահպանել երկրի անկախությունն ու հզորությունը։ Նրանից հետո Բաբելոնի կենտրոնական իշխանությունը թուլացել է։ Այնուհետև Բաբելոնը բազմիցս ենթարկվել է Ասորեստանի տիրապետությանը։ Մ.թ.ա. 539 թվականին Աքեմենյան թագավոր Կյուրոս II Մեծը նվաճել է Բաբելոնը, և այն վերածվել է Աքեմենյան Պարսկաստանի փոխարքայության։ Ենթադրվում է, որ Բաբելոնի ապստամբները համագործակցել են ապստամբած Հայաստանի հետ։ Ալեքսանդր Մակեդոնացու նվաճումներից հետո Բաբելոնը կառավարել են մակեդոնական կուսակալները։ Մ.թ.ա. մոտ 140 թվականից Բաբելոնը մտել է Պարթևական, այնուհետև՝ Սասանյան պետության կազմի մեջ։ Շուրջ 30 տարի Բաբելոնի արքան է եղել Համմուրաբին (մ.թ.ա. 1792-1750 թվականներ), ում օրոք ստեղծվել է առաջին օրենսգիրքը` բաղկացած 282 հոդվածից։
Բաբելոնի արքայացանկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- I (Հին) Հարստություն
- Սումուաբում մ.թ.ա. 1894-1881
- Սումուլա-էլ մ.թ.ա. 1880-1845
- Սաբիում մ.թ.ա. 1844-1831
- Ափիլ-Սին մ.թ.ա. 1830-1813
- Սին-մուբալլիտ մ.թ.ա. 1812-1793
- Համմուրապի մ.թ.ա. 1792-1750
- Սամսու-իլունա մ.թ.ա. 1749-1712
- Աբիեշու մ.թ.ա. 1711-1684
- Ամմի-դիտանա մ.թ.ա. 1683-1647
- Ամմի-ցադուկա մ.թ.ա. 1646-1626
- Սամսու-դիտանա մ.թ.ա. 1625-1595
- II (Մերձծովյան I) Հարստություն
- Իլիման մ.թ.ա. մոտ 1722
- Իտտիիլինիբի
- Դամիկիլիշու
- Իշկիբալ
- Շուշշի
- Գուլկիշար մ.թ.ա. մոտ 1594
- Պեշգալդարամաշ
- Ադարակալամմա
- Ակուրուլաննա
- Մելամկուրկուռա
- Էյագամիլ մ.թ.ա. մոտ 1460
- III (Քասիթական) Հարստություն
- Գանդաշ մ.թ.ա. մոտ 1722
- Ագում Ա մ.թ.ա. մոտ 1700
- Կաշտիլիաշ Ա
- Ուշշի մ.թ.ա. մոտ 1650
- Աբիրատտաշ
- Կաշտիլիաշ Բ
- Ուր-զիգուրումաշ
- Խարբաշիպակ մ.թ.ա. մոտ 1600
- Տիպտակզի
- Ագում Բ մ.թ.ա. 1595-1571
- Կուրիգալզու Ա
- Նազիմարուտտաշ Ա
- Բուրնա-Բուրիաշ Ա մ.թ.ա.մոտ 1510
- Կաշտիլիաշ Գ
- Ագում Գ
- Կարաինդաշ Ա մ.թ.ա. մոտ 1415
- Կադաշման-Հարբե Ա
- Կադաշման-Էլիլ Ա
- Բուրնա-Բուրիաշ Բ մ.թ.ա. 1375-1347
- Կուրիգալզու Բ մ.թ.ա. 1345-1324
- Նազիմարուտտաշ Բ մ.թ.ա. 1323-1298
- Կադաշման-Թուրգու մ.թ.ա. 1297-1280
- Կադաշման-Էլիլ Բ մ.թ.ա. 1279-1265
- Կուդուր-Էլիլ մ.թ.ա. 1264-1256
- Շագարակտի-Շուրիաշ մ.թ.ա. 1255-1243
- Կաշտիլիաշ Դ մ.թ.ա. 1242-1235
- Էլիլ-նադին-շումի մ.թ.ա. 1227-1225
- Կադաշման-Հարբե Բ մ.թ.ա. 1227-1225
- Ադադ-շում-իդդին մ.թ.ա. 1224-1219
- Ադադ-շում-ուցուր մ.թ.ա. 1218-1189
- Մելի-Շիխու մ.թ.ա. 1188-1174
- Մարդուկ-ապլա-իդդին մ.թ.ա. 1173-1161
- Զաբաբա-շում-իդդին մ.թ.ա. 1160
- Էլիլ-նադին-ահհե մ.թ.ա. 1159-1157
- IV (Իսսինի II) Հարստություն
- Մարդուկ-կաբիտ-ահհեշու մ.թ.ա. 1156-1138
- Իտտի-Մարդուկ-բալատի մ.թ.ա. 1138-1133
- Նինուրթա-նադին-շումի մ.թ.ա. 1132-1127
- Նաբու-կուդուրի-ուցուր I մ.թ.ա. 1126-1105
- Էլիլ-նադին-ապլի մ.թ.ա. 1104-1101
- Մարդուկ-նադին-ահհե մ.թ.ա. 1100-1083
- Մարդուկ-շապիկ-զերի մ.թ.ա. 1082-1070
- Ադադ-ապլա-իդդին I մ.թ.ա. 1069-1048
- Մարդուկ-ահհե-էրիբա մ.թ.ա. 1047
- Մարդուկ-զեր- մ.թ.ա. 1046-1036
- Նաբու-շումու-լիբուր մ.թ.ա. 1034-1027
- V (Մերձծովյան II) Հարստություն
- Սիմբարշ-ահհե մ.թ.ա. 1024-1007
- Էամուկին-զերի մ.թ.ա. 1007-1006
- Կաշշու-նադին-ահհե մ.թ.ա. 1006-1003
- VI (Բազիի) Հարստություն
- Նինուրթա-կուդուրի-ուցուր I մ.թ.ա. 1003-986
- Շիևիկտի-Շուկամունա մ.թ.ա. 984-983
- VII (Էլամական) Հարստություն
- Մարբիտի-ապլի մ.թ.ա. 983-978
- VIII (Է) Հարստություն
- Նաբու-մուկին-ապլի մ.թ.ա. 979-944
- Նինուրթա-կուդուրի-ուցուր II մ.թ.ա. 944-ից
- Մար-բիտի-ահհե-իդդին մ.թ.ա. 943-ից
- Շամաշ-մուդամմիկ մ.թ.ա. մոտ 905
- Նաբու-շում-ուկին I մ.թ.ա. մոտ 895
- Նիբու-ապլա-իդդին մ.թ.ա. մոտ 870
- Մարդուկ-զակիր-շումի I մ.թ.ա. 854-819
- Մարդուկ-բալասսու-իկբի մ.թ.ա. 818-813
- Բաբա-ահ-իդդին մ.թ.ա. 812
5 անհայտ տիրակալներ
- Նինուրթա-ապլա-
- Մարդուկ-բել-զերի
- Մարդուկ-ապլա-ուցուր
- Էրիբա-Մարդուկ մ.թ.ա. մոտ 770
- Նաբու-շում-իշկուն մ.թ.ա. մինչև 748
- Նաբու-նացիր մ.թ.ա. 747-734
- Նաբու-նադին-զերի մ.թ.ա. 733-732
- Նաբու-շում-ուկին II մ.թ.ա. 732
- IX Հարստություն
- Նաբու-մուկին-զերի մ.թ.ա. 732-729
- Պուլու մ.թ.ա. 728-727
- Ուլուլայ մ.թ.ա. 726-722
- Մարդուկ-ապլա-իդդին II մ.թ.ա. 721-710,703
- Սարգոն մ.թ.ա. 709-705
- Սինահհերիբ մ.թ.ա. 704-703,688-681
- Մարդուկ-զակիր-շումի II մ.թ.ա. 703
- Բել-օբնի մ.թ.ա. 702-700
- Աշշուր-նադին-շումի մ.թ.ա. 699-694
- Ներգալ-ուշեզիբ մ.թ.ա. 693
- Մուշեզւբ-Մարդուկ մ.թ.ա. 692-689
- Ասարհադոն մ.թ.ա. 680-669
- Շամաշ-շում-ուկին մ.թ.ա. 667-648
- Կանդալանու մ.թ.ա. 647-627
- X (Նոր) Հարստություն
- Նաբոպալասար մ.թ.ա. 626-605
- Նաբու-կուդուրի-ուցուր II մ.թ.ա. 605-562
- Ամել-Մարդուկ մ.թ.ա. 562-560
- Ներիգղիսար մ.թ.ա. 560-556
- Լաբաշի-Մարդուկ մ.թ.ա. 556
- Նաբոնիդոս մ.թ.ա. 556-539
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ https://web.archive.org/web/20110726164950/http://www.ianmorris.org/docs/social-development.pdf
- ↑ Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 48. ISBN 99941-56-03-9.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բաբելոն» հոդվածին։ |
| ||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 191)։ 
|