Խորհրդա-ֆիննական պատերազմ (1939-1940)
| Խորհրդա-ֆիննական պատերազմ | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ | |||||||||
 մի խումբ ֆինն զինվորներ ձմեռային համազգեստով գնդացրով կրակ են արձակում։ | |||||||||
| |||||||||
| Հակառակորդներ | |||||||||
 ԽՍՀՄ
|
 Ֆինլանդիա
| ||||||||
Խորհրդա-ֆիննական պատերազմ (ռուս.՝ Сове́тско-финская война́ 1939–1940) նաև կոչում են Ձմեռային պատերազմ։ Այն սկսվել է ԽՍՀՄ-ի ներխուժմամբ Ֆինլանդիա 1939 թվականի նոյեմբերի 30-ին, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկսելուց երեք ամիս անց և տևեց երեք և կես ամիս Մոսկվայի հաշտության պայմանագրով 1940 թվականի մարտի 13-ին։ Չնայած ռազմական գերակշռությանը, հատկապես տանկերով և օդուժով, ԽՍՀՄ-ը կրեց ահռելի կորուստներ՝ հասնելով քիչ արդյունքի։ Ազգերի լիգան համարեց հարձակումն անօրինական և դատապարտեց ԽՍՀՄ-ին ագրեսիայի մեջ։
ԽՍՀՄ-ը մի քանի առաջարկ ներկայացրեց, այդ թվում, որ Ֆինլանդիան ԽՍՀՄ-ին հանձնի մի քանի սահմանամերձ տարածք՝ փոխարենը վերցնելով այլ հողեր մեկ ուրիշ վայրում՝ բացատրելով, որ դա անվտանգային անհրաժեշտություն է Լենինգրադի համար, որը Ֆինլանդիայի սահմանից 32 կմ հեռավորության վրա էր։ Երբ Ֆինլանդիան մերժեց, ԽՍՀՄ-ը ներխուժեց։
Շատ աղբյուրներ հավաստում են, որ ԽՍՀՄ-ի նպատակն էր նվաճել ամբողջ Ֆինլանդիան և հիմնադրել խամաճիկ ֆիննական կոմունիստական կառավարություն և Մոլոտով-Ռիբենտրոպ պակտի դրույթներով այդպիսի համաձայնություն էր ձեռք բերված, մինչդեռ այլ աղբյուրները հերքում են, որ ԽՍՀՄ-ը ցանկանում էր ամբողջությամբ նվաճել Ֆինլանդիան։ Ֆինլանդիան հետ էր մղում ԽՍՀՄ-ի գրոհները ավելի քան երկու ամիս և պատճառում ահռելի կորուստներ −43 °C (−45.4 °F) նվազագույն ջերմաստիճանի պայմաններում։ Երբ ԽՍՀՄ ռազմական ղեկավարությունը վերանայեց որոշ ռազմական մարտավարություններ, նրանք նորից սկսեցին գրոհները փետրվարին և կարողացան հաղթահարել ֆիննական պաշտպանությունը։
Զինված գործողություններն ավարտվեցին 1940 թվականի մարտին, երբ ստորագրվեց Մոսկվայի հաշտության պայմանագիրը։ ԽՍՀՄ-ին կցվեց Ֆինլանդիայի տարածքի 11 տոկոսը՝ որը նրա տնտեսության 30 տոկոսն էր։ ԽՍՀՄ-ի կորուստները շատ ծանր էին և երկրի միջազգային հեղինակությունն ընկավ։ Նրանց ձեռբերումներն ավելին էին, քան նախքան պատերազմի պահանջները։ ԽՍՀՄ-ին անցավ Լադոգա լիճը և հարակից տարածքները մինչև հյուսիս։ Ֆինլանդիան պաշտպանեց իր ինքնիշանությունը և բարձրացրեց իր միջազգային հեղինակությունը։ Կարմիր բանակի թույլ պատրաստվածությունը ստիպեց Գերմանիայի առաջնորդ Ադոլֆ Հիտլերին հավատալ, որ ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակումը կլինի հաջող և հաստատեց Արևմուտքի կարծիքը ԽՍՀՄ-ի զինված ուժերի մասին։ 15 ամիս անց 1941 թվականի հունիսին Նացիստական Գերմանիան սկսեց Բարբարոսա ռազմական գործողությունը և ԽՍՀՄ-ի ու Ֆինլանդիայի միջև նորից պատերազմ սկսվեց։
Նախապատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Խորհրդա-ֆիննական հարաբերություններ և քաղաքականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչև 19-րդ դարի սկիզմը Ֆինլանդիան մտնում էր Շվեդիայի թագավորության կազմի մեջ։ 1809 թվականին մայրաքաղաք Սանկտ Պետերբուրգը պաշտպանեկու նպատակով Ռուսական կայսրությունը նվաճեց Ֆինլանդիան և դարձրեց ինքնավար պետություն[3]։ Արդյունքում Ֆինլանդիայի մեծ իշխանությունը վայելեց իր ինքնավարությունը մինչև 19-րդ դարի վերջ, երբ Ռուսաստանը փորձեց ռուսիֆիկացնել Ֆինլանդիան որխես կայսրության հիմնական պլաններից մեկը։ Սրանից հետո Ֆինլանդիայում սկիզբ առան ազգային ազատագրական շարժումներ[4]։
Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Ռուսական կայսրությունը փլուզվեց 1917 թվականի Ռուսական հեղափոխությունից հետո և սկսվեց Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմը (1917–1920): 1917 թվականի նոյեմբերի 15-ին Ռուսաստանի բոլշևիկյան կառավարությունը հայտարարեց, որ ազգային փոքրամասնությունները կարող են օգտվել ինքնորոշման իրավունքից, ներառյալ առանձին պետության տեսքով՝ տալով Ֆինլանդիայի պատուհան առանձնանալու։ 1917 թվականի դեկտեմբերի 6-ին Ֆինլանդիայի սենատը հռչակեց անկախություն։ Խորհրդային Ռուսաստանը երեք շաբաթ անց ճանաչեց Ֆինլանդիայի անկախությունը[4]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Kilin and Raunio (2007), p. 10
- ↑ Hough, William J.H. (1985). «The Annexation of the Baltic States and its Effect on the Development of Law Prohibiting Forcible Seizure of Territory». New York Law School Journal of International and Comparative Law: 370–373.
- ↑ Trotter 2002, pp. 3–5
- ↑ 4,0 4,1 Trotter (2002), pp. 4–6