Jump to content

Կուրտ Վյուտրիխ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կուրտ Վյուտրիխ
գերմ.՝ Kurt Wüthrich
Դիմանկար
Ծնվել էհոկտեմբերի 4, 1938(1938-10-04)[1][2][3][…] (86 տարեկան)
ԾննդավայրԱրբերգ, Շվեյցարիա
Քաղաքացիություն Շվեյցարիա
ԿրթությունԲազելի համալսարան և Բեռնի համալսարան (1962)
Մասնագիտությունքիմիկոս, կենսաֆիզիկոս և համալսարանի դասախոս
ԱշխատավայրԴյուքի համալսարան, Էդինբուրգի համալսարան, Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց և ShanghaiTech University?[4]
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԼեոպոլդինա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Վեստֆալիայի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Եվրոպական ակադեմիա[14], Մոլեկուլային կենսաբանության եվրոպական կազմակերպություն, Հնդկաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա և Գիտության զարգացման աջակցության ամերիկյան ասոցացիա[15]
Կայքmol.biol.ethz.ch/groups/wuthrich_group/wu_people/wkurt
 Kurt Wüthrich Վիքիպահեստում

Կուրտ Վյուտրիխ (հոկտեմբերի 4, 1938(1938-10-04)[1][2][3][…], Արբերգ, Շվեյցարիա) շվեյցարացի քիմիկոս/կենսաֆիզիկոս և Նոբելյան քիմիայի դափնեկիր, հայտնի որպես միջուկային մագնիսական ռեզոնանսի (NMR) մեթոդների մշակմամբ՝ կենսաբանական մակրոմոլեկուլների ուսումնասիրման համար։[16][17][18][19][20]

Վաղ կյանք և կրթություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Aarberg-ում, Շվեյցարիա, Վյուտրիխը քիմիայի, ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի կրթությունը ստացել է Բեռնի համալսարանում։ [21] Նա իր PhD-ն ստացել է Բազելի համալսարանում, 1964 թվականին։[22][23]

Ասպիրանտուրան ավարտելուց հետո Վուտրիխը որոշ ժամանակ շարունակեց հետդոկտորական հետազոտությունը Ֆալլաբի հետ, այնուհետ մեկնեց Կալիֆորնիայի համալսարան, Բերքլի, որտեղ աշխատեց երկու տարի (1965 - 1967)։ երկու տարի շարունակ, որից հետո նա տեղափոխվեց Բելլ հեռախոսային լաբորատորիա Մյուրեյ Հիլում, Նյու Ջերսի (1967 - 1969):

1969 թվականին Վյուտրիխը վերադարձել է Շվեյցարիա, Ցյուրիխ, 1969-ին, որտեղ նա սկսել է իր կարիերան Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոցում, մինչև 1980 թվականին կենսաֆիզիկայի պրոֆեսոր դառնալը։ Նա լաբորատորիա է վարում Ցյուրիխի ETH-ում, The Scripps Հետազոտական ​​ինստիտուտում, Լա Ջոլլա, Կալիֆորնիա և ՇանհայՏեխ համալսարանում։ Նա նաև հրավիրյալ պրոֆեսոր է եղել Էդինբուրգի համալսարանում (1997–2000), Հոնկոնգի Չինական համալսարանում (որտեղ նա պատվավոր պրոֆեսոր էր) և Յոնսեյի համալսարանում։[21]

Ասպիրանտուրայի տարիներին Վյուտրիխը սկսեց աշխատել էլեկտրոնային պարամագնիսական ռեզոնանսային սպեկտրոսկոպիայի հետ, և նրա թեկնածուական թեզի թեման էր «պղնձի միացությունների կատալիտիկ ակտիվությունը ավտոօքսիդացման ռեակցիաներում»։[24] Բերկլիում հետտդոկտորատուրայի ընթացքում նա սկսեց աշխատել միջուկային մագնիսական ռեզոնանսային սպեկտրոսկոպիայի նոր մշակված և հարակից տեխնիկայի հետ՝ ուսումնասիրելու մետաղական կոմպլեքսների խոնավացումը: Երբ Վյուտրիխը միացավ Բելլ լաբորատորիային, նրան վստահեցին առաջին գերհաղորդիչ NMR սպեկտրոմետրերից մեկը և նա սկսեց ուսումնասիրել սպիտակուցների կառուցվածքն ու դինամիկան: Այդ պահից ի վեր նա շարունակել է հետազոտության այդ ուղղությունը:

Շվեյցարիա վերադառնալուց հետո Վուտրիխը համագործակցեց, ի թիվս այլոց, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Ռիչարդ Էռնստի հետ՝ մշակելով առաջին երկչափ NMR փորձերը, և հաստատեց միջուկային Overhauser էֆեկտը՝ որպես սպիտակուցների միջև հեռավորությունը չափելու հարմար միջոց: Հետագայում այս հետազոտությունը հանգեցրեց ռեզոնանսների ամբողջական նշանակմանը, ի թիվս այլոց, տավարի ենթաստամոքսային գեղձի տրիպսինի ինհիբիտորի և գլյուկագոնի համար։

2010 թվականի հոկտեմբերին Վյուտրիխը մասնակցեց ԱՄՆ գիտության և ճարտարագիտության փառատոնի «Lunch with aureate» ծրագրին, որտեղ միջին և ավագ դպրոցի աշակերտները կարող են ոչ պաշտոնական զրույցի բռնվել Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր գիտնականի հետ շագանակագույն պայուսակով ճաշի ժամանակ։[25] Վյուտրիխը նաև ԱՄՆ Գիտության և ճարտարագիտության փառատոնի Խորհրդատվական խորհրդի անդամ է[26] և ՄԱԿ-ի Խորհրդարանական վեհաժողովի ստեղծման քարոզարշավի աջակից, կազմակերպության, որը քարոզարշավ է իրականացնում ՄԱԿ-ում ժողովրդավարական բարեփոխումների համար։[27]

Անձնական տվյալներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018 թվականի ապրիլի 2-ին, չինական մշտական ​​կացության քարտ ստանալուց հետո, դոկտոր Վուտրիխը մշտական ​​բնակություն հաստատեց Շանհայում, Չինաստան։[28][29]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 Kurt Wüthrich BiographicalNobel Foundation.
  2. 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
  3. 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  5. The Nobel Prize in Chemistry 2002Nobel Foundation.
  6. Table showing prize amountsNobel Foundation, 2019.
  7. https://www.cuimc.columbia.edu/research/louisa-gross-horwitz-prize/horwitz-prize-awardees/2000-1991-awardees
  8. https://www.kyotoprize.org/en/laureates/
  9. https://otto-warburg-medal.org/en/laureates.html
  10. Acto de Investidura como Doctor “Honoris Causa” del Excm. Sr. Dr. Kurt WüthrichUniversity of Valencia, 2004.
  11. https://web.archive.org/web/20110606042238/http://royalsociety.org/about-us/fellowship/new-fellows-2010/
  12. https://www.jeantet.ch/en/prix-louis-jeantet/laureats/1993-en/professeur-kurt-wuthrich/
  13. https://www.artsci.uc.edu/departments/chemistry/alumni-and-community/the-oesper-award-program-and-symposium/previous-recipients-of-the-oesper-award.html
  14. www.ae-info.org
  15. Notable Names Database — 2002.
  16. Kurt Wuthrich faculty page Արխիվացված 2 Օգոստոս 2004 Wayback Machine at ETH Zürich
  17. 'An Interview with Kurt Wuthrich Freeview video by the Vega Science Trust
  18. «The Nobel Prize in Chemistry 2002». NobelPrize.org.
  19. «Welcome to the Wüthrich Laboratory». Scripps Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 4 July 2013-ին.
  20. «Wüthrich, Kurt». hls-dhs-dss.ch.
  21. 21,0 21,1 «Wüthrich's CV». The Scripps Research Institute. Վերցված է 9 December 2016-ին.
  22. Wüthrich, Kurt (2003). «Kurt Wüthrich: biographical note». Journal of Biomolecular NMR. 27 (1): 1–12. doi:10.1023/A:1024756526171. ISSN 0925-2738. PMID 15143745. S2CID 37721523.
  23. Palmer, Arthur G; Patel, Dinshaw J (2002). «Kurt Wüthrich and NMR of Biological Macromolecules». Structure. 10 (12): 1603–1604. doi:10.1016/S0969-2126(02)00915-2. ISSN 0969-2126. PMID 12467565.
  24. «Kurt Wüthrich – Life Paths». Lindau Nobel Mediatheque (անգլերեն). Վերցված է 2022-05-09-ին.
  25. «Usasciencefestival.org lunch with a laureate». Արխիվացված է օրիգինալից 21 April 2010-ին.
  26. «Usasciencefestival.org». Արխիվացված է օրիգինալից 21 April 2010-ին.
  27. «Overview». Campaign for a UN Parliamentary Assembly (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 27 October 2017-ին.
  28. «Nobel Prize winner becomes permanent Shanghai resident». chinaplus.cri.cn. Վերցված է 2 April 2018-ին.
  29. «Nobel Prize laureate becomes permanent Shanghai resident – SHINE». SHINE (անգլերեն). Վերցված է 2 April 2018-ին.