Կուրտ Վյուտրիխ
Կուրտ Վյուտրիխ գերմ.՝ Kurt Wüthrich | |
---|---|
Ծնվել է | հոկտեմբերի 4, 1938[1][2][3][…] (86 տարեկան) |
Ծննդավայր | Արբերգ, Շվեյցարիա |
Քաղաքացիություն | Շվեյցարիա |
Կրթություն | Բազելի համալսարան և Բեռնի համալսարան (1962) |
Մասնագիտություն | քիմիկոս, կենսաֆիզիկոս և համալսարանի դասախոս |
Աշխատավայր | Դյուքի համալսարան, Էդինբուրգի համալսարան, Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց և ShanghaiTech University?[4] |
Պարգևներ և մրցանակներ | |
Անդամություն | Լեոպոլդինա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Վեստֆալիայի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Եվրոպական ակադեմիա[14], Մոլեկուլային կենսաբանության եվրոպական կազմակերպություն, Հնդկաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա և Գիտության զարգացման աջակցության ամերիկյան ասոցացիա[15] |
Կայք | mol.biol.ethz.ch/groups/wuthrich_group/wu_people/wkurt |
Kurt Wüthrich Վիքիպահեստում |
Կուրտ Վյուտրիխ (հոկտեմբերի 4, 1938[1][2][3][…], Արբերգ, Շվեյցարիա) շվեյցարացի քիմիկոս/կենսաֆիզիկոս և Նոբելյան քիմիայի դափնեկիր, հայտնի որպես միջուկային մագնիսական ռեզոնանսի (NMR) մեթոդների մշակմամբ՝ կենսաբանական մակրոմոլեկուլների ուսումնասիրման համար։[16][17][18][19][20]
Վաղ կյանք և կրթություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծնվել է Aarberg-ում, Շվեյցարիա, Վյուտրիխը քիմիայի, ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի կրթությունը ստացել է Բեռնի համալսարանում։ [21] Նա իր PhD-ն ստացել է Բազելի համալսարանում, 1964 թվականին։[22][23]
Կարիերա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ասպիրանտուրան ավարտելուց հետո Վուտրիխը որոշ ժամանակ շարունակեց հետդոկտորական հետազոտությունը Ֆալլաբի հետ, այնուհետ մեկնեց Կալիֆորնիայի համալսարան, Բերքլի, որտեղ աշխատեց երկու տարի (1965 - 1967)։ երկու տարի շարունակ, որից հետո նա տեղափոխվեց Բելլ հեռախոսային լաբորատորիա Մյուրեյ Հիլում, Նյու Ջերսի (1967 - 1969):
1969 թվականին Վյուտրիխը վերադարձել է Շվեյցարիա, Ցյուրիխ, 1969-ին, որտեղ նա սկսել է իր կարիերան Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոցում, մինչև 1980 թվականին կենսաֆիզիկայի պրոֆեսոր դառնալը։ Նա լաբորատորիա է վարում Ցյուրիխի ETH-ում, The Scripps Հետազոտական ինստիտուտում, Լա Ջոլլա, Կալիֆորնիա և ՇանհայՏեխ համալսարանում։ Նա նաև հրավիրյալ պրոֆեսոր է եղել Էդինբուրգի համալսարանում (1997–2000), Հոնկոնգի Չինական համալսարանում (որտեղ նա պատվավոր պրոֆեսոր էր) և Յոնսեյի համալսարանում։[21]
Ասպիրանտուրայի տարիներին Վյուտրիխը սկսեց աշխատել էլեկտրոնային պարամագնիսական ռեզոնանսային սպեկտրոսկոպիայի հետ, և նրա թեկնածուական թեզի թեման էր «պղնձի միացությունների կատալիտիկ ակտիվությունը ավտոօքսիդացման ռեակցիաներում»։[24] Բերկլիում հետտդոկտորատուրայի ընթացքում նա սկսեց աշխատել միջուկային մագնիսական ռեզոնանսային սպեկտրոսկոպիայի նոր մշակված և հարակից տեխնիկայի հետ՝ ուսումնասիրելու մետաղական կոմպլեքսների խոնավացումը: Երբ Վյուտրիխը միացավ Բելլ լաբորատորիային, նրան վստահեցին առաջին գերհաղորդիչ NMR սպեկտրոմետրերից մեկը և նա սկսեց ուսումնասիրել սպիտակուցների կառուցվածքն ու դինամիկան: Այդ պահից ի վեր նա շարունակել է հետազոտության այդ ուղղությունը:
Շվեյցարիա վերադառնալուց հետո Վուտրիխը համագործակցեց, ի թիվս այլոց, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Ռիչարդ Էռնստի հետ՝ մշակելով առաջին երկչափ NMR փորձերը, և հաստատեց միջուկային Overhauser էֆեկտը՝ որպես սպիտակուցների միջև հեռավորությունը չափելու հարմար միջոց: Հետագայում այս հետազոտությունը հանգեցրեց ռեզոնանսների ամբողջական նշանակմանը, ի թիվս այլոց, տավարի ենթաստամոքսային գեղձի տրիպսինի ինհիբիտորի և գլյուկագոնի համար։
2010 թվականի հոկտեմբերին Վյուտրիխը մասնակցեց ԱՄՆ գիտության և ճարտարագիտության փառատոնի «Lunch with aureate» ծրագրին, որտեղ միջին և ավագ դպրոցի աշակերտները կարող են ոչ պաշտոնական զրույցի բռնվել Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր գիտնականի հետ շագանակագույն պայուսակով ճաշի ժամանակ։[25] Վյուտրիխը նաև ԱՄՆ Գիտության և ճարտարագիտության փառատոնի Խորհրդատվական խորհրդի անդամ է[26] և ՄԱԿ-ի Խորհրդարանական վեհաժողովի ստեղծման քարոզարշավի աջակից, կազմակերպության, որը քարոզարշավ է իրականացնում ՄԱԿ-ում ժողովրդավարական բարեփոխումների համար։[27]
Անձնական տվյալներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2018 թվականի ապրիլի 2-ին, չինական մշտական կացության քարտ ստանալուց հետո, դոկտոր Վուտրիխը մշտական բնակություն հաստատեց Շանհայում, Չինաստան։[28][29]
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Kurt Wüthrich Biographical — Nobel Foundation.
- ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
- ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2002 — Nobel Foundation.
- ↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
- ↑ https://www.cuimc.columbia.edu/research/louisa-gross-horwitz-prize/horwitz-prize-awardees/2000-1991-awardees
- ↑ https://www.kyotoprize.org/en/laureates/
- ↑ https://otto-warburg-medal.org/en/laureates.html
- ↑ Acto de Investidura como Doctor “Honoris Causa” del Excm. Sr. Dr. Kurt Wüthrich — University of Valencia, 2004.
- ↑ https://web.archive.org/web/20110606042238/http://royalsociety.org/about-us/fellowship/new-fellows-2010/
- ↑ https://www.jeantet.ch/en/prix-louis-jeantet/laureats/1993-en/professeur-kurt-wuthrich/
- ↑ https://www.artsci.uc.edu/departments/chemistry/alumni-and-community/the-oesper-award-program-and-symposium/previous-recipients-of-the-oesper-award.html
- ↑ www.ae-info.org
- ↑ Notable Names Database — 2002.
- ↑ Kurt Wuthrich faculty page Արխիվացված 2 Օգոստոս 2004 Wayback Machine at ETH Zürich
- ↑ 'An Interview with Kurt Wuthrich Freeview video by the Vega Science Trust
- ↑ «The Nobel Prize in Chemistry 2002». NobelPrize.org.
- ↑ «Welcome to the Wüthrich Laboratory». Scripps Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 4 July 2013-ին.
- ↑ «Wüthrich, Kurt». hls-dhs-dss.ch.
- ↑ 21,0 21,1 «Wüthrich's CV». The Scripps Research Institute. Վերցված է 9 December 2016-ին.
- ↑ Wüthrich, Kurt (2003). «Kurt Wüthrich: biographical note». Journal of Biomolecular NMR. 27 (1): 1–12. doi:10.1023/A:1024756526171. ISSN 0925-2738. PMID 15143745. S2CID 37721523.
- ↑ Palmer, Arthur G; Patel, Dinshaw J (2002). «Kurt Wüthrich and NMR of Biological Macromolecules». Structure. 10 (12): 1603–1604. doi:10.1016/S0969-2126(02)00915-2. ISSN 0969-2126. PMID 12467565.
- ↑ «Kurt Wüthrich – Life Paths». Lindau Nobel Mediatheque (անգլերեն). Վերցված է 2022-05-09-ին.
- ↑ «Usasciencefestival.org lunch with a laureate». Արխիվացված է օրիգինալից 21 April 2010-ին.
- ↑ «Usasciencefestival.org». Արխիվացված է օրիգինալից 21 April 2010-ին.
- ↑ «Overview». Campaign for a UN Parliamentary Assembly (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 27 October 2017-ին.
- ↑ «Nobel Prize winner becomes permanent Shanghai resident». chinaplus.cri.cn. Վերցված է 2 April 2018-ին.
- ↑ «Nobel Prize laureate becomes permanent Shanghai resident – SHINE». SHINE (անգլերեն). Վերցված է 2 April 2018-ին.
- Հոկտեմբերի 4 ծնունդներ
- 1938 ծնունդներ
- Ապրող անձինք
- Շվեյցարիայում ծնվածներ
- Բեռնի համալսարանի շրջանավարտներ
- Քիմիայի բնագավառում Նոբելյան մրցանակակիրներ
- Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամներ
- Լեոպոլդինայի անդամներ
- Ֆրանսիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամներ
- Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամներ
- ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամներ
- Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամներ
- Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամներ
- Եվրոպական ակադեմիայի անդամներ
- Անձինք այբբենական կարգով