Մարդու ռեսպիրատոր-սինցիտիալ վիրուս
| Մարդու ռեսպիրատոր-սինցիտիալ վիրուս | ||||
 | ||||
| Գիտական դասակարգում | ||||
|---|---|---|---|---|
|
ՍԽԱԼԻ ՄԱՍԻՆ ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ
Բացակայում է {{Orthopneumovirus }} տաքսոնոմիական կաղապարը, որը բնութագրում է 'Orthopneumovirus տաքսոնի դիրքը կենսաբանական կարգաբանության մեջ: | ||||
| Միջազգային գիտական անվանում | ||||
|
Human orthopneumovirus | ||||
| Հոմանիշներ | ||||
| Խումբը ըստ Բալտիմորի | ||||
| ||||
Կաղապար:Infobox DiseaseՄարդու ռեսպիրատոր-սինցիտիալ վիրուս[2] (կրճատ. ՌՍՎ[3]; անգլ.՝ human orthopneumovirus, նախկինում human respiratory syncytial virus, HRSV) վիրուսի տեսակ է, որն առաջացնում է շնչառական ուղիների վարակներ։ Հանդիսանում է նորածինների և երեխաների ստորին շնչառական ուղիների վարակային հիվանդությունների հիմնական պատճառը։ Բուժումը սահմանափակվում է օժանդակող և ախտանիշային թերապիայով, հնարավոր է թթվածնային դիմակի օգտագործմամբ։
Չափավոր մեղմ կլիմայով երկրներում ամենամյա համաճարակները տեղի են ունենում ձմռան ամիսներին, իսկ արևադարձային կլիմա ունեցող երկրներում ՌՍՎ-ով առաջացած հիվանդությունները սովորաբար գրանցվում են անձրևների շրջանում։
Միացյալ Նահանգներում նորածինների մինչև 60%-ը վարակվում է շնչառական-սինցիտիալ վիրուսով առաջին համաճարակային սեզոնի ընթացքում[4], և գործնականում բոլոր երեխաները վարակվում են երկու-երեք տարեկան հասակում[4]։ Այս վիրուսով վարակվածների մեջ միայն 2-3%-ի մոտ է զարգանում կապիլյար բրոնխիտ և ունենում հոսպիտալացման ցուցումներ[5]։ Human respiratory syncytial virus վարակը ակտիվացնում է իմունային պաշտպանության համակարգը, որի արդյունավետությունը ժամանակի ընթացքում նվազում է շատ ավելի արագ, քան այլ վիրուսային վարակների դեպքում, ուստի մարդը կարող է մի քանի անգամ վարակվել այս վիրուսով։ Որոշ նորածիններ կարող են մի քանի անգամ վարակվել նույնիսկ համաճարակային մեկ սեզոնի ընթացքում։ Ծանր վարակները շատ ավելի տարածված են տարեցների շրջանում։
2016 թվականի մայիսից մարդու շնչառական-սինցիտիալ վիրուսը պատկանում է Pneumoviridae ընտանիքի Orthopneumovirus ցեղին[6], գենոմը պարունակում է միաշղթա (-) ՌՆԹ, վիրիոնի մակերևույթի F սպիտակուցը առաջացնում է մոտակա բջիջների պլազմային թաղանթների միաձուլում և սինցիտիաների ձևավորում։
Նկարագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վիրուսի գենոմը պարունակում է 10 գեն, որոնք կոդավորում են 11 սպիտակուցներ, M2 գենը պարունակում է երկու բաց ընթերցման շրջանակ։ NS1 և NS2 սպիտակուցները արգելակում են I տիպի ինտերֆերոնների ակտիվությունը։ N գենը կոդավորում է նուկլեոկապսիդային սպիտակուց, որը կապում է գենոմային ՌՆԹ-ն։ M գենը կոդավորում է մատրիքսային սպիտակուց, որն անհրաժեշտ է վիրիոնի հավաքման համար։ SH, G և F սպիտակուցները կազմում են կապսիդը։ Գլիկոպրոտեիններ F (անգլ.՝ fusion - միաձուլում) և G-ն անհրաժեշտ են վիրուսի բջիջ ներթափանցելու և իմունային պատասխանը որոշելու համար, հանդիսանում են անտիգեններ։ M2-ը երկրորդ մատրիքսային սպիտակուցն է և անհրաժեշտ է նաև տրանսկրիպցիայի համար, ծածկագրում է էլոնգացիայի M2-1 գործոնը և տրանսկրիպցիայի կարգավորիչ M2-2-ը, M2-ը պարունակում է CD8 էպիտոպներ։ L-ը կոդավորում է ՌՆԹ-պոլիմերազային։ Ֆոսֆոպրոտեին P-ը L-ի կոֆակտորն է։ Վերծանվել է N և M սպիտակուցների ատոմային կառուցվածքը․ վիրուսի գենոմը հաջորդաբար տրանսկրիպցվում է NS1 գենից L, մինչդեռ համապատասխան գեների արտահայտման մակարդակը նվազում է։
Կանխարգելում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հիվանդության կանխարգելման ընդհանուր միջոցառումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2023-ի մայիսին սննդամթերքի և դեղերի որակի վերահսկման վարչությունը (FDA) հաստատեց առաջին ՌՍՎ պատվաստանյութերը՝ Arexvy (GSK plc) և Abrysvo (Pfizer): RSV-ի պատվաստման բազմաթիվ ուսումնասիրություններ ավարտվել են 2023 թվականին։
Պատվաստում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հիվանդություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Շատ դեպքերում, երեխաների և մեծահասակների մոտ, ՌՍ-վարակը դրսևորվում է որպես վերին շնչուղիների հիվանդություն՝ ռինիտի, ֆարինգիտի, լարինգիտի տեսքով։ Ասիմպտոմատիկ վարակը բնորոշ չէ։ Ինկուբացիոն շրջանը տևում է 3-ից 5 օր։ Հիվանդության ընդհանուր տեւողությունը տատանվում է 5-7 օրից մինչև 3 շաբաթ։ ՌՍ-վարակի ամենատարածված ախտանիշը հազն է, որն ի սկզբանե ոչ պրոդուկտիվ է։ Այնուհետև հիվանդության 3-4-րդ օրը առաջանում է խորխ[7]։
Ռեսպիրատոր-սինցիտիալ վիրուսի և A գրիպի վիրուսի համակցված վիրուսներով բջիջների միաժամանակյա վարակումը հանգեցնում է հիբրիդային վիրուսային մասնիկների ձևավորմանը, որոնք պարունակում են մակերեսային սպիտակուցներ և երկու վիրուսների գենետիկական նյութ։ Նման հիբրիդային վիրուսները ավելի քիչ արդյունավետորեն չեզոքացվում են հեմագլյուտինինի դեմ հակամարմիններով, քան գրիպի վիրիոնները, իսկ շնչառական-սինցիտիալ վիրուսի F սպիտակուցի դեմ հակամարմինները արձագանքում են հիբրիդային վիրուսներին, ինչպես նաև սովորական RSV-ին։ Այս դեպքում հիբրիդային վիրուսները ներթափանցում են այն բջիջներ, որոնք անհասանելի են գրիպի A վիրուսների համար, ինչը, ենթադրաբար, հանգեցնում է օրգանիզմի ավելի ծանր ախտահարման։ Այլ կերպ ասած, շնչառական-սինցիտիալ վիրուսը կարող է ուժեղացնել (բարդացնել) գրիպի ընթացքը[6]։
Ախտանիշներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մարդկանց մեծամասնության համար ՌՍՎ վարակը առաջացնում է միայն մեղմ ախտանիշներ, որոնք հաճախ չեն տարբերվում շնչառական այլ հիվանդություններից։ ԱՄՆ Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնի տվյալների համաձայն՝ այս վիրուսը Միացյալ Նահանգներում մինչև 1 տարեկան երեխաների մոտ բրոնխիոլիտի և թոքաբորբի ամենատարածված պատճառն է հանդիսանում[8]։ Որոշ երեխաների մոտ RSV-ն կարող է առաջացնել բրոնխիոլիտ, իսկ հետո՝ ծանր շնչառական հիվանդություններ, ինչը հանգեցնում է հոսպիտալացման, իսկ հազվադեպ դեպքերում՝ մահվան։ Երեխաների մոտ վարակի այլ ախտանիշներից են թուլությունը, անտարբերությունը, ախորժակի նվազումը, երբեմն՝ ջերմությունը[9]։
Բուժում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հեղինակների խումբը կարծում է, որ թթվածնից բացի ոչինչ չի օգնում նորածինների մոտ շնչառական-սինցիտիալ վիրուսով առաջացած բրոնխիոլիտի բուժմանը, և էպինեֆրինը, բրոնխոլայնիչները, ստերոիդները և ռիբավիրինը իրական օգուտ չեն տալիս։
Բուժումը ներառում է օժանդակ թերապիա, խորհուրդ է տրվում օգտագործել շատ հեղուկներ և թթվածին՝ դիմակի միջոցով։ Բրոնխոսպազմի դեպքում նշանակվում է ալբուտերոլ։ Շնչառության համար պահանջվող ջանքերը նվազեցնելու համար խոնավացված օդի ավելացված հոսքը մատակարարվում է քթային խողովակների միջոցով։
Ապացուցված է, որ ներշնչված հիպերտոնիկ 3% ֆիզիոլոգիական լուծույթը մատչելի և արդյունավետ բուժում է նորածինների համար, որոնք հոսպիտալացվել են թեթև վիրուսային բրոնխիոլիտով, ինչպիսին է վիրուսային բրոնխիոլիտը, որն առաջացել է RSV-ով[10]։
2022 թվականին հաստատվել է նիրսեվիմաբ[en]-ը։
Այլ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նշումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 ICTV Taxonomy history: Human orthopneumovirus Արխիվացված 2017-03-24 Wayback Machine на сайте ICTV(անգլ.)(Ստուգված է 3 Հունիսի 2019).
- ↑ Ошибка: не задан параметр
|заглавие=в шаблоне {{публикация}}. - ↑ ОРВИ: не «короной» единой
- ↑ 4,0 4,1 {{{վերնագիր}}}. — PMID 3706232.
- ↑ {{{վերնագիր}}}. — PMID 19196675.
- ↑ 6,0 6,1 Ошибка: не задан параметр
|заглавие=в шаблоне {{публикация}} // Ошибка: не задан параметр|издание=в шаблоне {{публикация}}. - ↑ {{{վերնագիր}}}.
- ↑ «Respiratory Syncytial Virus». CDC, Respiratory and Enteric Viruses Branch. Reviewed on October 17, 2008. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2009 թ․ փետրվարի 10-ին.
- ↑ «RSV in Infants — LoveToKnow Baby». baby.lovetoknow.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 26-ին.
- ↑ B. Kuzik, S. Al Qadhi, S. Kent, M. Flavin, W. Hopman, S. Hotte, S. Gander Արխիվացված 2018-06-16 Wayback Machine Nebulized Hypertonic Saline in the Treatment of Viral Bronchiolitis in Infants The Journal of Pediatrics, Volume 151, Issue 3, Pages 266—270.e1
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- PreemieCare information and support on premature infants including in-depth resources on RSV and our comprehensive NICU Glossary․
- RSV in Infants: Information includes symptoms, treatment, and prevention.