خلأ خلاق

سونیاتا ({(به انگلیسی: Śūnyatā) ) اصطلاحی در بودیسم و فلسفه هند. سونیاتا خلأ عالم‌گیر و جهانی است و به هیچ صفتی موصوف نیست و نه وجود است و نه عدم، و نه وحدت است و نه کثرت و بقول «ناگارجونا» نه پیدایش است و نه انهدام و نه بقاء است، و نه کثرت، نه آمدن است و نه رفتن، و ماهیت آن خلأ است و نفی نفی و سلبِ سلب است، و پاکیزه از هرگونه صفات است و نامتناهی است. همه چیز از آن موجود است و خود عاری از تأثرات حافظه‌ی دیرینه است که به‌موجب آن این دائره هستی پدید آمده.

عدمِ نیشیدایی

نیشیدا نیز، که میراث دار سنت بودیسم است، مسئله عدم را در کانون توجه قرار می‌دهد. عدمِ نیشیدایی تا حد زیادی رنگ و بوی عرفانی-بودیستی دارد. به عقیده او عدم بنیاد همه چیز است. عدم نیشیدایی وجهی انضمامی و این جهانی دارد، اما در عین حال ورای موجودات است. عدم از این لحاظ تعین بخش هستی است.

خلأ جهانی

روش استدلالی «ناگارجونا» نه این است که نوعی هیچ گرائی (Nihilisme) منجر شود، و جهان را خالی از هرگونه اساس و محمل بیابد، این خلأ جهانی نوعی واقعیت نا متناه و ورای مقولات عینی و ذهنی است.

نیروانا

انسان در نیروانا به واقعیت Śūnyatā ممتاز می گردد.

جستارهای وابسته

اصل خلاء یا تهیگی بنابر آموزه بودا، مهشید میرفخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی، چاپ 1388 - شابک 9789644264122