ბაცბური ნინა

ბაცბური ნინა ბაცბა
გოფაჩილიე	საქორთუო, კახეთი
მორაგადეეფიშ მუდანობა	500 კოჩი (1997)
ოფიციალური სტატუსი	-
ლინგვისტური კლასიფიკაცია	იბერო-კავკაციური ნინეფი დაღესტანური ფანია ნახური ნოჸო
ჭარალუაშ სისტემა	უჭარალუ
ნინაშ კოდეფი	ISO 639-1: - ISO 639-2: - ISO 639-3: bbl

ბაცბური ნინა, წოვა-თუშური ნინა, წოვათუშური ნინა — კავკაციურ ნინეფიშ ნახური ბუნაშ უჭარალუ ნინა. თიშა რაგადანა საქორთუოს ახმეტაშ რაიონიშ ოფუტე ზემო ალვანიშ მახორუ წოვა-თუშეფი, დოხოლაფირო 3 ვითოში კოჩი. ქორთულო უძახჷნა თუშურსჷთ, მუქუთ ესახჷ ომენცარე ლიტერატურასჷთ. ოგინაფალიე გოშხვანერაფა რჩინეფიშ დო ახალნორდეფიშ რაგადიშ შქას, მიშეძირე მორჩილ შხვაობა ოფუტეშ შხვადოშხვა საგანოს.

ბაცბური ნინაშ ხონარიელეფიშ სისტემა რთულიე. ხუთი ხონარიელიშ მოხ (ა, ე, ი, ო, უ), გჷმირთუ მაჟირაშური, მარა ფონემატური შანულობაშ კულე დო ნაზალური ხონარიელეფი. რე გჷნძე ხონარიელეფი დო დიფთონგეფი. წოროხონარიელეფშე სპეციფიკური ფონემიე ლატერალი, ლარინგალი, მუსხირენი ფარინგალი დო ნამთინე გემინატი.

ბაცბური ნინას გჷმირთუ 4 გრამატიკაშ კლასიშ შანი: ვ-, ბ-, ჲ-, დ-. ჯოხოსქილედეფიშ დორთუალა გრამატიკაშ კლასეფო ხვალახონი და მიარონი რიცხუშ მეჯინათ 8 ბუნას ოჭირინდუანც. გრამატიკაშ კლასიშ პრეფიქსეფი წჷმორინაფილიე კილოთას დო ჯოხოგიორთაშეს, ჯოხონოთირც „არძო“ დო რიცხული ჯოხოს „ოთხი“. ჯოხოეფიშ სისტემა რთულიე. ჯინჯიერი რთინეფი რე ჯოხობური, ერგატივი, ნათესობური, მეჩამობური. მეკონეფიშ კლასის ერგატივი აკმუხვადუ ქიმინჯობურც, ოდო ადამიერეფიშ კლასი დუდშენოშე გოსხუნილიე. აბანობური რთინეფი რე ლოკატივი და მუსხირენი გეწურაფური. რე ართი დო ჟირალადვაშამი ფორმეფი. ნამთინე რთინაშ შანი დო ალადვაშე ზიტყვაწარმებაშ აფიქსოთ გჷმირინუაფუ. რთინაფა ჟირნერჩამიე; ბუნეფი გჷმირთუ ფონეტიკურ-მორფოლიგიური შანიშ მეჯინათ. კილოთა ღჷმალიერიე ბორჯი-კილოეფიშ ფორმეფით. უღულაფირუა კლასურ-პიჯურამიე. პიჯურამი ოეკონიეთ ვარე ფორმირაფილი. გრამატიკაშ კლასით გჷნოჩამილიე უგუნიმალუ კილოთაშ სუბიექტი დო გინმალუშ ობიექტი. პიჯიშ ჯოხონოთირეფშე მულირ პიჯიშ შანეფით რჩქვანელობურო ეიშანუაფუ სუბიექტი, ვანაფერო - ობიექტი. კილოთაშ უჯვეშაში კატეგორია რე ასპექტი. თის გითმიარსხუაფუ ბორჯეფიშ წარმება. გინმალუობა გოსხუნილიე სინტაქსურო. გინმალუ კილოთა ერგატიულ კონსტრუქციას აკმოქიმინუნც, უგუნიმალუ - ნომინატიურც. სპეციფიკური კონსტრუქციაშ რჩქვანელობური ზიტყვასქვილიშ პარალელურო ქორთული ნინაშ გოლინათ ბაცბური ნინას რჩქინდჷ რთული ზიტყვასქვილი ოსქვებური ახალი რსხუეფით.

ბაცბურ ნინაშა დიდი მუდანობათიე მიშულირი ქორთულშე ნასერსხებჷ ზიტყვეფი. კვათირას გჷმოხანტილ სერსხებაშ წესეფი ფორმირაფილი რე ბაცბური ნინაშ ლინგვისტური მოდელიშ მეჯინათ.

ლიტერატურა

• გაგუა რ., ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 2, ხს. 252—253, ქთ., 1977 წანა.