1820

**1820. po kalendarima**
Gregorijanski	1820. (MDCCCXX)
Ab urbe condita	2573.
Islamski	1235–1236.
Iranski	1198–1199.
Hebrejski	5580–5581.
Bizantski	7328–7329.
Koptski	1536–1537.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1875–1876.
• Shaka Samvat	1742–1743.
• Kali Yuga	4921–4922.
	Kineski
• Kontinualno	4456–4457.
• 60 godina	Yang Metal Zmaj; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11820.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1790-e 1800-e 1810-e – 1820-e – 1830-e 1840-e 1850-e
Godine:	1817 1818 1819 – 1820 – 1821 1822 1823

Ovo je članak o godini 1820.

Godina 1820 (MDCCCXX) bila je prijestupna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u četvrtak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

1. 1. - Revolucije 1820.: Revolucija u Španiji - vojnici u Kadizu se pobunili i zakleli na ustav iz 1812..
22. 1. - Portugalsko osvajanje Bande Oriental: bitka kod Tacuaremba je odlučujuća portugalsko-brazilska pobeda koja vodi aneksiji današnjeg Urugvaja (provincija Cisplatina 1821-28).
28. 1. (16. 1. po j.k.) - Ruska antarktička ekspedicija Belingshauzena i Lazareva opazila Antarktički ledeni štit.
29. 1. - Umro George III, tako da George IV postaje kralj UK Velike Britanije i Irske (do 1830) nakon što je devet godina bio regent.
30. 1. - Irski kapetan Edward Bransfield vidio antarktički poluotok Trinity.
1. 2. - Bitka kod Cepede (1820): federalisti porazili unitariste u današnjoj Argentini.
6. 2. - Čileanski rat za nezavisnost: Zauzeće Valdivije ostavlja Špancima u Čileu samo ostrvo Chiloé.
14. 2. - Od posledica atentata umro Charles-Ferdinand d'Artois, sin kralja Šarla X - u septembru će dobiti sina Anrija.
14. 2. - Minh Mạng je novi car Vijetnama (do 1841), drugi iz dinastije Nguyễn.
23. 2. - Razotkrivena Zavera iz ulice Cato, plan da se ubije čitava britanska vlada.
23. 2. - Pilarski ugovor ustanovljava federalni karakter Ujedinjenih Provincija Rio de la Plate (Argentine) - kraj Federalne Lige.
6. 3. - U SAD uspostavljen Misuri kompromis: zabranjeno ropstvo u zapadnim teritorijama severno od 36°30′, osim u Misuriju (praktično poništeno Zakonom Kanzas-Nebraska 1854).
9. 3. - Španski kralj Ferdinand VII. prihvatio ustav, čime počinje Trienio Liberal ("Liberalne tri godine").
15. 3. - Zahvaljujući Misuri kompromisu Mejn postaje 23. država SAD, bez ropstva.
mart - U Bosnu stiže Dželaludin-paša koji zavodi oštre mere^[1]^[2]^[3]. Na juriš zauzeti Srebrnica, Mostar i Sarajevo; preko 300 kolenovića izgubilo živote^[4].

April/Travanj – Jun/Lipanj

1. 4. - Škotska pobuna ("Radikalni rat") - niz štrajkova i nereda kojima se zahteva reforma u UK.
8. 4. - Seljak otkrio Milosku Veneru; pomorski oficir Jules Dumont d'Urville će ubrzo zatim izdejstvovati da bude poslana u Francusku.
12. 4. - Aleksandros Ipsilantis postaje vođa Heterije - udruženje planira ustanke u Srbiji, Crnoj Gori, Vlaškoj, nerede u Carigradu i revoluciju u Grčkoj počevši od Peloponeza.
april - Episkop Venedikt Kraljević se vratio u Šibenik iz Beča - Srbi ga više ne priznaju jer je prihvatio uniju^[5].
21. 4. - Hans Christian Ørsted primetio vezu između elektriciteta i magnetizma.
proleće - Knez Miloš poslao izaslanike u Carigrad (knez Pavle Sretenović i haznadar Đorđije Popović Ćeleš) - Turci im izdaju ferman kojim se određuje visina poreza, da nema muselima u unutrašnjosti itd. ali i da se Srbi odriču daljih zahteva - što oni ne prihvataju
- Kasnije: dolazi do prekida odnosa između kneza Miloša i Marašli Ali-paše, koji je pokušao instruirati beogradske Turke da ubiju Miloša^[6].
8. 6. - Stupio na snagu Bečki završni akt - ističe se monarhijski princip i pravo Njemačkog Saveza na unutrašnju intervenciju u slučaju problema.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

jul - Karbonarska pobuna na Siciliji, kralj Ferdinand I potpisao ustav po uzoru na španski iz 1812.
26. 7. - Otvoren Union Bridge preko rijeke Tweed između Engleske i Škotske, sa 137 metara najduži most od kovanog željeza.
jul - Gerasim Zelić poslat u Beč zbog protivljenja episkopu Kraljeviću - tu i u Budimu će biti konfiniran do kraja života^[5].
24. 9. - Revolucije 1820.: Liberalna revolucija u Portu - traži se ustav i povratak dvora iz Brazila.
septembar - Sukob sultana Mahmuda II i Ali-paše Janjinskog: osmanska vojska opsela Janjinu (za predvodnika je određen Huršid-paša).
2. 9. - Daoguang (Tao-kuang) je novi kineski car (do 1850).
7. 9. - Prstenasto pomračenje Sunca, vidljivo od uže Hrvatske i Istre do Crnogorskog primorja, anularitet traje od oko 5 min. 40 sek. u Istri do oko 2 min. 15 sek. u Crnoj Gori, drugde prekriveno bar 90% diska^[7].
15. 9. - Revolucija u Portugalu zahvatila i Lisabon.
septembar - Bosanski vezir Dželaludin-paša napadao Moračane^[2]^[8] ali poražen u Gornjoj Morači^[9].

29. 9. - Anri, vojvoda od Bordoa, rođen nakon smrti svog oca kao "dete čuda", naslednik starije loze Burbonaca.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

9. 10. - U Gvajakilu (Kraljevska Audijencija Kito) proglašena nezavisnost od Španije - počinje Ekvadorski rat za nezavisnost.
8. 10. - Henri Christophe, jedini kralj severne Kraljevine Haiti, suočen s pobunom izvršio samoubistvo i sahranjen u novoizgrađenoj citadeli Laferrière. Njegov naslednik Jacques-Victor Henry je ubijen 10 dana kasnije, a Haiti je ponovo ujedinjen, pod Boyerom.
25. 10. - 20. 11. - Troppauski kongres pet evropskih sila se bavi revolucijom u Kraljevini dviju Sicilija.
6. 11. - David Jewett podigao zastavu Ujedinjenih Provincija Rio de la Plate na Falklandima.
novembar - Skupština u Kragujevcu: šalju se novi poslanici u Carigrad - traže se granice iz vremena Bukureškog ugovora, Miloševa naslednost, pravo na podizanje crkava i škola itd.^[6]^[10].
17. 11. - Lovac na foke Nathaniel Palmer video Antarktik.
20. 11. - Kit potopio kitolovca Essex u istočnom Pacifiku - preživeli plutaju do februara, pribegavaju kanibalizmu. Događaj će poslužiti kao inspiracija za Moby-Dicka.
1. 12. - Knez Miloš Obrenović odobrio organizovanu seču šuma u Srbiji.
4. 12. - Ali-paša Janjinski sklopio savez sa Suliotima (među njima je i Markos Bocaris).
6. 12. - Američki predsednik James Monroe reizabran s velikom većinom glasova.
decembar? - Suđenja Srbima u Srbiji preneto u isključivu nadležnost srpskih starešina, za razliku od ranijih mešovitih sudova sa Turcima; u Kragujevcu osnovan Sud narodni srpski ("obščenarodni serbski").
17. 12. - Veliko Vojvodstvo Hessen dobilo ustav.

Kroz godinu

Vojvoda Mina Radović prisajedinio Moraču Crnoj Gori^[11], priključili se i Rovčani. Bosanski vezir Dželaludin-paša slao Deli-pašu na ova plemena^[8].
Vukolaj Radonjić opet dobio guvernadursko zvanje, koje više nema raniji značaj^[12].
Dvojica dečanskih monaha obešena u Novom Pazaru i jedan u Prištini^[13].
Vuk Karadžić izabran za člana Učenog društva u Krakovu. Preveo je Novi zavjet ali biće objavljen tek 1847.
Osnovan Arheološki muzej u Splitu.
Joseph Smith, osnivač mormonske crkve, navodno imao Prvu viziju.
Počinje izdavanje 6. izdanja Encyclopædije Britannice (1820-23): reprint 5. izdanja modernijim fontom.
Henri Christophe, samoproglašeni kralj severnog Haitija završio citadelu Laferrière, najveću fortifikaciju zapadne hemisfere.
Britanci naseljavaju koloniste u južnoafrički Eastern Cape.
Caventou i Pelletier izolirali kinin.
Otkriven Biot-Savartov zakon o odnosu električne struje i magnetskog polja.
Prva epidemija kolere na Bliskom istoku^[14].
Smatra se da je Ćingovska Kina najveća ekonomija na svetu, sa 32,9% globalnog GDP.^[15]

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1820.

17. 1. - Anne Brontë, književnica († 1849)
8. 2. - William Tecumseh Sherman, američki general († 1891)
12. 2. - Đuro Crnadak, trgovac i političar († 1908)
15. 2. - Susan B. Anthony, sifražetkinja († 1906)
14. 3. - Vittorio Emanuele II, prvi kralj moderne Italije († 1878)
20. 3. - Alexandru Ioan Cuza, ujedinitelj Rumunije († 1873)
6. 4. - Nadar, fotograf († 1910)
7. 4. - György Klapka, mađarski general († 1892)
27. 4. - Herbert Spencer, britanski filozof i jedan od utemeljitelja sociologije († 1903)
15. 5. - Florence Nightingale, engleska bolničarka († 1910)
5. 7. - William John Macquorn Rankine, fizičar i matematičar († 1872)
19. 8. - Mirko Petrović, vojvoda, otac kralja Nikole († 1867)
29. 9. - Anri, vojvoda od Bordoa, poslednji iz starije burbonske loze († 1883)
6. 10. - Jenny Lind, sopranistica, "Švedski slavuj" († 1887)
9. 10. - Anton Mollinary, austrijski general († 1904)
23. 10. – Števan Selmar, slovenski pisac, prevoditelj i katolički svećenik
28. 11. - Friedrich Engels, njemački sociolog, filozof i revolucionar († 1895)
? - Harriet Tubman, američka crnačka aktivistica († 1913)
? - Jovan Mašin, lekar († 1884)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1820.

29. 1. - George III, kralj Ujedinjenog Kraljevstva (* 1738)
14. 2. - Charles-Ferdinand d'Artois, sin Šarla X (* 1778)
13. 3. - Đuro Ferić, pjesnik (* 1739)
20. 4. - Brno Džamanjić (Bernardus Zamagna), svećenik i prevoditelj (* 1735)
19. 6. - Joseph Banks, botaničar (* 1743)
20. 6. - Manuel Belgrano, argentinski general i političar (* 1770)
2. 9. - Jiaqing, kineski car (* 1760)
14. 9. - François Joseph Lefebvre, bivši francuski maršal (* 1755)
26. 9. - Daniel Boone, američki pionir (* 1734)
8. 10. - Henri Christophe, samoproglašeni kralj Haitija (* 1767)
15. 10. - Karl Philipp zu Schwarzenberg, austrijski feldmaršal (* 1771)
25. 12. - Joseph Fouché, francuski političar (* 1759)
? - Danilo Kažanegra, iguman manastira Dečani (* 1708)
? - Pjerko Sorkočević, pjesnik (* 1749)

Reference

↑ Vladimir Ćorović, Srbija kao samoupravna država, rastko.rs
↑ ^2,0 ^2,1 Stanoje Stanojević, Istorija Bosne i Hercegovine, rastko.rs
↑ Божидар Ковачевић, Лазар Комарчић Комарица (1839-1909), rastko.rs
↑ Istorija s. n. 5-1, 227
↑ ^5,0 ^5,1 Istorija s. n. 5-2, 285
↑ ^6,0 ^6,1 Vuk Karadžić, Милош Обреновић, књаз Сербији, или грађа за српску историју нашега времена, rastko.rs
↑ Annular Solar Eclipse of 1820 September 07, NASA
↑ ^8,0 ^8,1 Mr Aleksandar Stamatović, Mitropolija crnogorska za vrijeme mitropolita Petrovića, rastko.rs
↑ Zemljopis Knjaževine Crne Gore, rastko.rs
↑ Dr Vasilj Popović, Европа и српско питање у периоду ослобођења (1804-1918), rastko.rs
↑ Mitropolit Amfilohije Radović i naše vrijeme, rastko.rs
↑ Istorija s. n. 5-1, 187
↑ (en) Dušan Bataković, The Kosovo chronicles - From the Serbian Revolution to the Eastern Crisis: 1804-75, rastko.rs
↑ Gábor Ágoston; Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing; 1 January 2009. ISBN 978-1-4381-1025-7. p. 463.
↑ Causes of the Qing Dynasty's collapse: Parallels to today's instability. sciencedaily.com September 4, 2023

Literatura

Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (5-1)
- Peta knjiga drugi tom (5-2)

Vanjske poveznice

U Wikimedijinoj ostavi ima još materijala vezanih za: 1820.

[1] Vladimir Ćorović, Srbija kao samoupravna država, rastko.rs

[StanojevićIbh-2] 2,0 ^2,1 Stanoje Stanojević, Istorija Bosne i Hercegovine, rastko.rs

[3] Божидар Ковачевић, Лазар Комарчић Комарица (1839-1909), rastko.rs

[4] Istorija s. n. 5-1, 227

[isnII285-5] 5,0 ^5,1 Istorija s. n. 5-2, 285

[VukGrad-6] 6,0 ^6,1 Vuk Karadžić, Милош Обреновић, књаз Сербији, или грађа за српску историју нашега времена, rastko.rs

[7] Annular Solar Eclipse of 1820 September 07, NASA

[StamPetr-8] 8,0 ^8,1 Mr Aleksandar Stamatović, Mitropolija crnogorska za vrijeme mitropolita Petrovića, rastko.rs

[9] Zemljopis Knjaževine Crne Gore, rastko.rs

[10] Dr Vasilj Popović, Европа и српско питање у периоду ослобођења (1804-1918), rastko.rs

[11] Mitropolit Amfilohije Radović i naše vrijeme, rastko.rs

[12] Istorija s. n. 5-1, 187

[13] (en) Dušan Bataković, The Kosovo chronicles - From the Serbian Revolution to the Eastern Crisis: 1804-75, rastko.rs

[ÁgostonMasters2009-14] Gábor Ágoston; Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing; 1 January 2009. ISBN 978-1-4381-1025-7. p. 463.

[15] Causes of the Qing Dynasty's collapse: Parallels to today's instability. sciencedaily.com September 4, 2023

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]