Açık biçim
Bir açık dosya biçimi, sayısal verileri saklamak için genellikle standart organizasyonları tarafından yayımlanmış ve herkesçe kullanılıp uyarlanılabilicek belirtimlerdir. Örneğin açık biçimler hem sahipli hem de ücretsiz ve özgür yazılımlarda her birinde kullanılan tipik yazılım lisanslarıyla birlikte kullanılabilir. Açık biçimlerin aksine kapalı biçimlerde ticari sırlar olduğu kabul edilir. Açık biçimler eğer telif hakkı, patent, ticari marka ve benzeri diğer kısıtlamalar (örneğin kamu malı durumundaysalar) içermiyor ve herkes istediği amaçla maddi bir maliyet olmaksızın kullanabiliyorsa özgür dosya biçimleri olarak anılır.
Özel tanımlamaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Sun Microsystems
[değiştir | kaynağı değiştir]Sun Microsystems açık biçimlerle ilgili kriterler aşağıdaki gibi tanımlar:
- Biçim, temel bir açık standarda dayanmalıdır.
- Biçim, topluluk odaklı süreçlerle ve herkesçe görünür şekilde geliştirilmeli.
- Biçim, bir marka bağımsız standart organizasyonu tarafından onaylanmalı ve geliştirimi sürdürülmelidir.
- Biçim, tam olarak belgelendirilmeli ve halka açık olmalıdır.
- Biçim, sahipli uzantılar içeremez.
ABD hükümeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Minnesota eyaleti
[değiştir | kaynağı değiştir]Massachusetts eyaleti
[değiştir | kaynağı değiştir]Linux bilgi projesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Linux Bilgi Projesi'ne göre açık biçim terimi, herkesin okuması ve üzerinde çalışması için yayımlanan; patentler, telif hakları ve kullanımla ilgili diğer kısıtlamalarla çevrili veya çevrili olmayan her biçimi ifade eder. Bu bakımdan telif hakkı, patent, ticari marka ve diğer kısıtlamalar içermeyen özgür biçimle önemli bir farklılık gösterir.
Açık biçimlere ilişkin örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Çokluortam
[değiştir | kaynağı değiştir]- ALAC — daha önceleri Apple Inc.'in bir sahipli biçimi olan kayıpsız ses kodeği
- CMML — zamanlanmış üst veri ve altyazılar
- DAISY Digital Talking Book — bir konuşan kitap biçimi
- FLAC — kayıpsız ses kodeği
- JPEG 2000 — ISO/IEC tarafından standartlaştırılmış bir görüntü biçimi
- Matroska (mkv) — tüm çokluortam dosyaları (ses, video, görüntü, altyazı) için taşıyıcı
- MNG — hareketli resimler için PNG'yi temel alan bir biçim
- Musepack — bir ses kodeği
- Ogg — Vorbis, FLAC, Speex ve Theora sıkıştırma algoritmaları için taşıyıcı
- PNG — ISO/IEC tarafından standartlaştırılmış raster resim biçimi
- SMIL — bir medya oynatma listesi biçimi ve çokluortam bütünleştirme dili
- Speex — konuşma kodeği
- SVG — W3C tarafından standartlaştırılmış vektör resim biçimi
- VRML/X3D — ISO/IEC tarafından standartlaştırılmış gerçek zamanlı 3B veri biçimleri
- WavPack — "Hibrid" (kayıpsız / kayıplı) ses kodeği
- WebM — bir video/ses biçimi
- XSPF — çokluortamlar için bir oynatma listesi biçimi
Metin
[değiştir | kaynağı değiştir]- Düz metin, ASCII gibi ticari olmayan birçok kodlama biçimiyle kodlanmış dosyalar
- HTML, İnternet üzerinde veri paylaşımı için kullanılan metin tabanlı bir dil
- Unicode Transformation Format, tüm yaygın dil ve alfabeleri destekleyen metin kodlamaları
- DVI, cihazdan bağımsız (TeX)
- ePub, International Digital Publishing Forum (IDPF) tarafından geliştirilen özgür e-kitap standardı
- LaTeX, belge biçimlendirme dili
- Office Open XML, biçimlendirilebilir metin biçimi (ISO/IEC 29500:2008)
- OpenDocument, biçimlendirilebilir özgür metin biçimi (ISO/IEC 26300:2006)
- OpenXPS, bir sayfa tanımlama dili ve sabit belge biçimi için özgür standart
- PDF'nin çeşitli alt kümeleri özgürdür (ISO 15930-1:2001, ISO 19005-1:2005, ISO 32000-1:2008), PDF ilk önceleri sahipli bir biçimdi ama daha sonra özgür bir standart olması için çalışmalar yapıldı
- PostScript, bir sayfa tanımlama ve programlama dili, PostScript ilk önceleri sahipli bir biçimdi ama daha sonra özgür bir standart olması için çalışmalar yapıldı.
Arşivleme ve sıkıştırma
[değiştir | kaynağı değiştir]- 7z — arşivleme ve sıkıştırma için
- bzip2 — sıkıştırma için
- gzip — sıkıştırma için
- MAFF — internet sayfalarını arşivlemek için ZIP tabanlı bir biçim
- PAQ — sıkıştırma için
- SQX — arşivleme ve sıkıştırma için
- tar — arşivleme için
- xz — sıkıştırma için
- ZIP arşivleme ve sıkıştırma için; biçimin temeli kamu malıdır, bununla birlikte yeni sürümleri bazı patentli özelliklere sahiptir
Diğer
[değiştir | kaynağı değiştir]- CSS — genellikle (X)HTML ile kullanılan stil sayfası biçimi, W3C tarafından standartlaştırılmıştır
- CSV — virgülle ayrılmış değerler, yaygın olarak hesap tablolarında ve basit veritabanlarında kullanılır
- DjVu — taranmış görüntü ve belgeler için dosya biçimi
- EAS3 — kayan noktalı veriler için ikilik dosya biçimi
- ELF — çalıştırılabilir ve bağlanabilir biçim
- FreeOTFE — şifreli veriler için taşıyıcı
- Hierarchical Data Format — çok boyutlu dizileri ve diğer bazı veri yapılarını depolamak için çok platformlu veri biçimi
- HTML/XHTML — internet sayfaları için işaretleme dili (ISO/IEC 15445:2000)
- iCalendar — takvim veri biçimi
- JSON — nesne gösterimi, YAML'ın ve tam ECMAScript ifadesinin alt kümesidir
- LTFS — Doğrusal Bant Dosya Sistemi
- NetCDF — bilimsel veriler için
- NZB — Usenet üzerindeki çok parçalı ikilik dosyalar için
- PHP — internet sayfaları geliştirmek için işaretleme ve betik dili
- RSS — besleme
- SDXF — yapılandırılmış veri değişim biçimi
- SFV — sağlama toplamı biçimi
- TrueCrypt — şifreli veriler için taşıyıcı
- WebDAV — internet dosya sistemi biçimi
- XML — W3C tarafından standartlaştırılmış genel amaçlı bir işaretleme dili
- YAML — insanlarca rahatça okunabilir veri serileştirme biçimi