Agilizaur

Agilizaur

Agilisaurus louderbacki
Peng, 1990
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury ptasiomiedniczne
Podrząd	? cerapody
Infrarząd	? ornitopody
Rodzaj	agilizaur
Gatunek	A. louderbacki

Agilizaur (Agilisaurus) – rodzaj ptasiomiednicznego dinozaura pochodzącego ze środkowej jury z terenów obecnej wschodniej Azji.

Nazwa

Nazwa rodzajowa pochodzi od łacinskiego przymiotnika agilis oznaczającego "zwinny" i greckiego sauros oznaczającego "jaszczura". W rezultacie oznacza ona "zwinny jaszczur" i odnosi się do zwinności tego zwierzęcia sugerowanej przez jego lekki szkielet i długie nogi. Jego piszczel była dłuższa niż kość udowa, co oznacza, że był to niezmiernie szybki dwunożny biegacz, używający długiego ogona do utrzymania równowagi. Skubiąc roślinność zwierzę opierało się jednak na wszystkich swoich 4 kończynach.

Epitet gatunkowy jedynego gatunku, A. louderbacki, pochodzi od doktora George'a Louderbacka, amerykańskiego geologa, który jako pierwszy rozpoznał szczątki dinozaura z chińskiej prowincji Syczuan w 1915. Obie nazwy, rodzajową i gatunkową, nadał szybko chiński paleontolog Peng Guangzhou w 1990, dokładniejszego opisu dokonał w 1992.

Odkrycie

Pojedynczy kompletny szkielet jedynego znanego gatunku w tym rodzaju jest należy do najbardziej kompletnych małych ptasiomiednicznych, jakie kiedykolwiek odnaleziono. Brakuje tylko kilku części lewej przedniej łapy, ale możliwa jest w takim przypadku rekonstrukcja na podstawie prawej, zachowanej części ciała.

Szkielet ten został właściwie odkryty podczas składania w Muzeum Dinozaurów w Zigong, gdzie jest obecnie wystawiany. Muzeum to prezentuje wiele prehistorycznych zwierząt ze sławnego kamieniołomu Dashpangu poza miastem Zigong w prowincji Syczuan, oprócz agilizaura także: siuanhanozaur, szunozaur i huajangozaur. Występują w nim osady z dolnej formacji Shaximiao, która pochodzi z batonu i keloweju w środkowej jurze, od 168 do 161 milionów lat temu.

Taksonomia

Zrekonstrułowany szkielet Agilisaurus po prawej, w Muzeum Zigong.

Pomimo prawie kompletnego szkieletu agilizaur były umieszczany w wielu różnych miejscach drzewa ptasiomiednicznych. Pierwotnie umieszczano go w rodzinie fabrozaurów, co nie jest już uznawane przez większość paleontologów.

Kilka niedawnych badań, w tym analizy kladystyczne, ukazało agilizaura jako najbardziej bazalnego (prymitywnego) członka grupy Euornithopoda, która obejmuje wszystkie ornitopody mniej pierwotne niż heterodontozaury.

Jednak heterodontozaury nie są jednogłośnie uznawane za ornitopody i bywały posądzane o bliższe pokrewieństwo z podrzędem marginocefali, obejmującym ceratopsy i pachycefalozaury. Jedna z dzisiejszych analiz kladystycznych umieszcza nawet agilizaura bazalnie w stosunku do heterodontozaurów w odgałęzieniu prowadzącym do marginocefali.

Oprócz tego "zwinnego jaszczura" umieszczano także w innych miejscach, np. w pierwotnych ptasiomiednicznych, przodkach i ornitopodów, i marginocefali. W analizie Butlera i in. (2008) agilizaur jest taksonem siostrzanym do kladu obejmującego hexinlusaurusa, otnielię i cerapody.

Drugi gatunek ?

Peng opisał też znaleziony w tym samym kamieniołomie 2. gatunek agilizaura, który wcześniej znany była jako Yandusaurus multidens. Ponieważ gatunek ten nie należał do rodzaju Yandusaurus i z powodu podobieństw do A. louderbacki został on opisany jako A. multidens.

Inni naukowcy nie dali się przekonać, że gatunek należy do któregoś z tych rodzajów i w 2005 po raz kolejny go przemianowali, tym razem do nowo stworzonego rodzaju. Obecnie znamy go więc pod nazwą Hexinlusaurus multidens (Barrett et al. 2005). Kilka następnych badań zgadzało się, że rodzaj jest bardziej rozwinięty niż agilizaur.

Pożywienie i wielkość

Zwierzę było niewielkim roślinożercą, mierzącym 1,2 m długości, wysokości ok. 60 cm i masie ok. 40 kg. Jak wszystkie dinozaury ptasiomiedniczne, posiadało dziobopodobny narząd na końcach górnej i dolnej szczęki, pomocny w pożywianiu się roślinami.

Bibliografia

• Barrett, P.M., Butler, R.J., & Knoll, F. 2005. Small-bodied ornithischian dinosaurs from the Middle Jurassic of Sichuan, China. Journal of Vertebrate Paleontology 25(4): 823-834. (en)
• Butler, R.J. 2005. The ‘fabrosaurid’ ornithischian dinosaurs of the Upper Elliot Formation (Lower Jurassic) of South Africa and Lesotho. Zoological Journal of the Linnean Society 145: 175–218. (en)
• Butler, Richard J; Upchurch, Paul i Norman, David B. (2008) "The phylogeny of the ornithischian dinosaurs" Journal of Systematic Palaeontology 6 (1): 1–40. DOI: 10.1017/S1477201907002271 (en)
• Norman, D.B., Sues, H-D., Witmer, L.M., & Coria, R.A. 2004. Basal Ornithopoda. In: Weishampel, D.B., Dodson, P., & Osmolska, H. (Eds.) The Dinosauria (2nd Edition). Berkeley: University of California Press. pp. 393–412. (en)
• Peng G. 1990. [A new small ornithopod (Agilisaurus louderbacki gen. et sp. nov.) from Zigong, China]. [Newsletter of the Zigong Dinosaur Museum] 2: 19-27. (chiński)
• Peng G. 1992. [Jurassic ornithopod Agilisaurus louderbacki (Ornithopoda: Fabrosauridae) from Zigong, Sichuan, China]. Vertebrata PalAsiatica 30: 39-51. (chiński)
• Weishampel, D.B., Jianu, C.-M., Csiki, Z., & Norman, D.B. Osteology and phylogeny of Zalmoxes (n.g.), an unusual euornithopod dinosaur from the latest Cretaceous of Romania. Journal of Systematic Palaeontology 1: 65–123. (en)
• Xu X., Forster, C.A., Clark, J.M., & Mo J. 2006. A basal ceratopsian with transitional features from the Late Jurassic of northwestern China. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. doi:10.1098/rspb.2006.3566 (en)

Linki zewnętrzne

• Agilisaurus skeleton w Dinosauricon
• Agilisaurus w Dinodata
• Agilisaurus. nhm.ac.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-02)].w Dino Directory