Ahal Teke
| Ahal Teke | |
|---|---|
| Önemli bilgiler | |
| Memleketi: | Türkmenistan |
| Yetiştirildiği yerler: | Türkmen, Kazak, Kırgız ve Özbeklerin yaşadığı bölgelerde; Son zamanlarda Kuzey İran'da, Almanya'da ve Avusturya'da da yetiştirilmeye başlanmıştır. |
| Yaygınlığı: | |
| Boyu: | 150 – 160 cm |
| Renkleri: | Tilki rengi; bakırımsı, parlayan bir kahverengi ya da gri. Beyaz olanları hafif gümüşümsü parlar. |
| Kullanıldığı alanlar: | At yarışları, mesafe yarışları, engel atlama, güzel eğitim ve hüner gösterileri. |
| Damgaları | |
Ahal teke bir Türkmen atıdır. Hız, dayanıklılık, zeka ve ayırt edici metalik parlaklıkları ile ünlüdürler. Parlak derileri sayesinde ''Altın Atlar'' olarak bilinirler. Var olan en eski at ırklarından biri olduğu düşünülmektedir.[1][2] Orta Asya'da Türk halkları arasında özellikle Türkmenistan'da yaygındır. 2012'de yapılan bir sayıma göre Dünyada yaklaşık 6.600 Ahal Teke vardır.[3] Çoğunluğu Türkmenistan'da bulunur. Gır at adı Manas ve Dede Korkut gibi Türk destanlarında geçer ve Türkmenistan'ın Ahal vilayetinde yaşayan Teke Türkmenlerinden gelmektedir.
Ahal Teke'nin Türkmen atı olarak bilinen daha eski bir cinsin torunu olması muhtemeldir ve bazıları bu ikisinin aynı at cinsi olduğunu iddia eder.
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Dik bir duruşu, uzun ince bir boynu, eğimli omzu, uzun bir sırtı, uzun bacakları ve küçük sert bir kalçası vardır. Yelesi yumuşak ve azdır. Kulakları diğer atlardan uzun ve hafif orak şeklindedir. Çoğu ahal tekenin gözlerinin etrafı siyah olduğu için gözleri badem şeklinde görünür. Vücudu daima hafif metalik parlar. Kılları çok ince ve yumuşaktır. Hareketleri çok rahat ve esnektir. Hüner ve eğitim gösterilerinde diğer atların zorlandığı bazı zor hünerleri kolayca başarır. Özellikle "Pas" ve "Tölt" adlı hareketleri kolay yapar. Cesur, zeki, duygusal ve bazen de inatçıdır, sezgileri güçlüdür, sahibine daima çok bağlıdır, hatta tek biniciye alışık olurlar ve onun en ufak imalarını bile algılayabilirler.
Türk dayanıklılığı ile ünlüdür. Atların çok fazla yiyecek ve su olmadan yaşamak zorunda olduğu Türkmenistan topraklarının sertliğine uyum sağlamıştır. 1935'te bir grup Türkmen binici bu atlarla Aşkabat - Moskova arasındaki 4.000 kilometrelik mesafeyi 84 günde aşmış, 3 gün boyunca 378 km'lik susuz çölden geçmiştir.[4]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Ahal Teke doğrudan eski Türkmen atlarının soyundan gelen ve çarlık Rusya'sında oluşturulmuş (Türkmen atının aygır defterleriyle kayda geçirilmesi) safkan bir at ırkıdır. Buzul çağından kalma mumyalaşmış ve donmuş at cesetlerinden anlaşıldığı üzere belki de tam anlamıyla safkan olan tek at ırkıdır. Ahal Teke milattan önceki binyılda bile Doğu Avrupa'dan Çin'e kadar ün salmıştır.
Ahal Teke kanı Avrupalı at soylarının pek çoğunda bulunur. İngiliz tam kan at ırkının defterinde kayıtlı bütün damızlıkların soyu, Osmanlı İmparatorluğu'ndan İngiltere'ye gitmiş olan üç aygıra dayanır. Bunlardan biri Kuzey Afrika'dan gitmiş olup muhtemelen Arap atıdır. Ancak diğer ikisi özellikle de İstanbul'dan gelen "Byerly Turk" kesin olarak eski Türkmen atıdır. Alman at ırklarını etkilemiş olup bu ırkları ıslah eden en ünlü aygırın adı Almancada "Turkmen Atti"dir (Türkmen Atı isminin Almanca telaffuzu).
Avrupa'daki at soyları bugüne kadar hâlâ ara sıra Ahal Teke damızlıkları ile çiftleştirilip böylece asilleştirilirler. Almanya'da Neustadt kentinde bulunan bir Trakyalı-atı çiftliğinde kısa zaman önce tekrar Ahal Teke çiftleşmeleri ile Trakyalı-atları asilleştirilmişlerdir.
Türkmen yetiştiricilerin kaderi
[değiştir | kaynağı değiştir]
]
Her at soyu için sürdürülen resmî bir soy kitabı vardır. Ahal Teke'nin soy kitabı 1917 yılında Moskova'da başlatılmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından beri Türkmenler gerçek soy kitabının Türkmenistan'da sürdürülmeye başlatıldığını vurgularlar ama bunu batılı ülkeler tanımaz. Çünkü bugüne kadar sürdürülmüş bütün kitaplar hâlâ Moskova'da bulunur ve bu yüzden sadece bir atın atalarının ismi bu Moskova'daki kitapta yazılıysa hakiki Ahal Teke olarak kabul edilir, diğerleri kabul edilmez. Oysa Ahal Teke Türkmenlerin Alabay (Türkmen Çoban Köpeği) ve Türkmen halısının yanında en büyük gururları ve hatta resmî Türkmenistan armasında gösterdikleri millî hayvanlarıdır.
Ahal Teke'nin kendi memleketindeki yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkmenlerin ve diğer Türk halklarının yetiştirdiği Ahal Tekeler, Orta Asya'nın bozkırlarında hür olarak "Tabune" denilen sürüler hâlinde yaşarlar. Başlarında atlı bir çobanları vardır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cieslak, Michael; Pruvost, Melanie; Benecke, Norbert; Hofreiter, Michael; Morales, Arturo; Reissmann, Monika; Ludwig, Arne (20 Aralık 2010). "Origin and History of Mitochondrial DNA Lineages in Domestic Horses". PLOS ONE (İngilizce). 5 (12): e15311. doi:10.1371/journal.pone.0015311. ISSN 1932-6203. PMC 3004868 $2. PMID 21187961. 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Cieslak, Michael; Pruvost, Melanie; Benecke, Norbert; Hofreiter, Michael; Morales, Arturo; Reissmann, Monika; Ludwig, Arne (20 Aralık 2010). "Origin and History of Mitochondrial DNA Lineages in Domestic Horses". PLoS ONE. 5 (12). doi:10.1371/journal.pone.0015311. ISSN 1932-6203. PMC 3004868 $2. PMID 21187961.
- ^ "1st Report from WATO President - Shael Stud". shael-teke.ru. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2021.
- ^ "VIDEO: Amazing equine trek from Ashkhabad to Moscow in 84 days over 4,300km". 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ressamlarin elinden Ahalteke 18 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Türkmen Ahalteke sayfasi
- http://www.achal-tekkiner.de 30 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Seite des Achal-Tekkiner Vereins)
- http://www.achal-tekkiner.com 29 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Seite des Achal-Tekkiner Gestüts "Mevlana" in Thüringen)
