Alan Bates
| |
| Imię i nazwisko |
Alan Arthur Bates |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
17 lutego 1934 |
| Data i miejsce śmierci |
27 grudnia 2003 |
| Zawód |
aktor |
| Współmałżonek |
Victoria Ward |
| Lata aktywności |
1956–2003 |
| Odznaczenia | |
| |
| Strona internetowa | |
Sir Alan Arthur Bates[1] (ur. 17 lutego 1934 w Allestree, zm. 27 grudnia 2003 w Westminster) – brytyjski aktor teatralny, telewizyjny i filmowy. Dwukrotny zwycięzca Tony Award (1973, 2002) i Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych (2001)[2], nominowany Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego (1968), czterokrotnie nominowany do Złotego Globu – dla najbardziej obiecującego nowego gwiazdora (1967), dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu (1967) i dwukrotnie dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym (1968, 1969) oraz trzykrotnie nominowany do Nagrody BAFTA (1969, 1970, 1992) i Nagrody Telewizyjnej Akademii Brytyjskiej (1975)[3]
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wczesne lata
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Queen Mary Nursing Home w Allestree[4] dzielnica miasta Derby, w Derbyshire jako najstarszy z trzech synów pianistki Florence Mary (z domu Wheatcroft) i Harolda Arthura Batesa, brokera ubezpieczeniowego i biotechnologa[5]. Jego rodzina na krótko przeprowadziła się do Mickleover, po czym wróciła do Allestree. Jego rodzice zajmowali się amatorsko muzyką i zachęcali go do wykonywania muzyki. Jednak młody Bates w wieku 11 lat ustalił kurs swego życia jako aktor, a więc rodzice wysłali na treningi aktorskie. Chętnie oglądał też spektakle w Derby’s Little Theatre. Uczył się w Herbert Strutt Grammar School w Derby Road w Belper, a później zdobył stypendium do Royal Academy of Dramatic Art[6] w Londynie, gdzie studiował z Albertem Finneyem i Peterem O’Toole. Przez dwa lata służył w Royal Air Force[7].
Kariera
[edytuj | edytuj kod]W 1955 roku zadebiutował w sztuce You and Your Wife na scenie w Coventry. Rok potem (1956) trafił na West End w roli Cliffa Lewisa w przedstawieniu Johna Osborne’a Miłość i gniew (Look Back in Anger) w Royal Court Theatre[8]. Grał również na scenach teatrów broadwayowskich. W 1973 za kreację Bena Butleya w spektaklu Butley w reżyserii Harolda Pintera otrzymał Drama Desk Award i Tony Award, a w 2002 jako Vassily Semyonitch Kuzowkin w komedii Na łaskawym chlebie (Fortune’s Fool) Iwana Turgieniewa zdobył Drama Desk Award i Tony Award[9].
W kinie debiutował pod koniec lat 50. Uznanie krytyki zdobył rolą u boku Laurence’a Oliviera w Music Hallu Tony’ego Richardsona, międzynarodową sławę przyniosły mu pierwszoplanowe role w Greku Zorbie, Zakochanych kobietach (1969) i Posłańcu (1971). W roku 1968 nominowano go do Oscara[10] za główną rolę w dramacie Żyd Jakow, adaptacji powieści Bernarda Malamuda.
W 1996 został Komandorem Orderu Imperium Brytyjskiego, a w 2003 otrzymał tytuł szlachecki.
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Był osobą biseksualną[11][12]. W latach 1956–1966 był związany z aktorem i piosenkarzem Peterem Wyngarde[13]. Spotykał się z reżyserem Johnem Dexterem (1954), Joanną Pettet (1964), Yardeną Harari (1965), Paulem Taylorem (1967-70) i Rockiem Hudsonem (1968)[14]. W 1969 poznał Victorię Ward, z którą się ożenił rok później. W 1971 urodziło się dwóch synów-bliźniaków: Benedick i Tristan, który zmarł w 1990 wskutek ostrego ataku astmy[15]. Bates romansował także z aktorem Nickolasem Grace (1973), łyżwiarzem figurowym Johnem Curry (1980-82)[16], Gerardem Hastingsem (1982-1991)[17] i walijską aktorką Angharad Rees (1999-2002).
Zmarł 27 grudnia 2003 w szpitalu w Westminster na raka trzustki w wieku 69. lat[18][19][20].
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]| Rok | Tytuł | Rola | Notes |
|---|---|---|---|
| 1956 | ITV Play of the Week | Cliff Lewis | odc.: Look Back in Anger |
| 1959 | ITV Television Playhouse | Rikki Barofski | odc.: The Jukebox |
| ITV Play of the Week | Eddie Burke Charles Tritton |
odc.: The Square Ring episode: The Wind and the Rain | |
| Armchair Theatre | Lewis Black | odc.: The Thug | |
| 1960 | Music Hall (The Entertainer) | Frank Rice | |
| ITV Television Playhouse | Ralph Freeman | odc.: Incident | |
| ITV Play of the Week | Peter Garside | odc.: The Upstart | |
| The Four Just Men | Giorgio | odc.: Treviso Dan | |
| 1961 | Złudne nadzieje (Whistle Down the Wind) | mężczyzna | |
| 1962 | Rodzaj miłości (A Kind of Loving) | Victor Arthur ‘Vic’ Brown | Nominacja – Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego |
| 1963 | Dozorca (The Caretaker) | Mick | (inny tytuł The Guest) |
| Człowiek ucieka (The Running Man) | Stephen Maddux | ||
| 1964 | Grek Zorba (Alexis Zorbas) | Basil | |
| Nothing But the Best | Jimmy Brewster | ||
| 1966 | Georgy Girl | Jos Jones | Nominacja – Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu |
| King of Hearts | Charles Plumpick | ||
| The Wednesday Play | Grigor Pecharin | odc.: A Hero of Our Time | |
| 1967 | Z dala od zgiełku (Far from the Madding Crowd) | Gabriel Oak | Nominacja – Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym |
| 1968 | Żyd Jakow (The Fixer) | Jakow Bok | Nominacja – Oscar dla najlepszego aktora pierwszoplanowego Nominacja – Złoty Glob dla najlepszego aktora |
| 1969 | Zakochane kobiety (Women in Love) | Rupert Burkin | Nominacja – Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego |
| 1970 | Trzy siostry (Three Sisters) | pułkownik Vershinin | |
| 1971 | Posłaniec (Go-Between) | Ted Burgess | |
| 1972 | Życie w mroku (A Day in the Death of Joe Egg) | Bri | |
| 1973 | Story of a Love Story | Harry | |
| 1974 | Butley | Ben Butley | |
| Historia Jakuba i Józefa (The Story of Jacob and Joseph) | Narrator (głos) | ||
| 1975 | Rocznica (In Celebration) | Andrew Shaw | |
| Fałszywy król (Royal Flash) | Rudi Von Sternberg | ||
| Sztuka na dziś (Play for Today) | Charles Peter |
odc.: Two Sundays odc.: Plaintiffs and Defendants Nominated – BAFTA | |
| 1976 | Great Performances | James | odc.: The Collection |
| 1977 | Piccadilly Circus | Gray | episode: Plaintiffs and Defendants |
| 1978 | Niezamężna kobieta (An Unmarried Woman) | Saul | |
| Wrzask (The Shout) | Crossley | ||
| Major Casterbridge (The Mayor of Casterbridge) | Michael Henchard | (miniserial TV) 7 odcinków | |
| 1979 | Róża (The Rose) | Rudge Campbell | |
| 1980 | Niżyński (Nijinsky 1980) | Sergej Diagilew | |
| 1981 | Ręce do góry | Wikto | |
| Kwartet (Quartet) | H.J. Heidler | ||
| The Trespasser | Siegmund | (TV movie) | |
| Very Like a Whale | Sir Jock Mellor | (film TV) | |
| 1982 | Powrót żołnierza (The Return of the Soldier) | Chris Baldry | |
| Britannia Hospital | Macready | ||
| 1983 | The Wicked Lady | Jerry Jackson | |
| Osobne stoliki (Separate Tables) | John Malcolm Maj. Pollock |
(film TV) CableACE Award dla najlepszego aktora | |
| An Englishman Abroad | Guy Burgess | (film TV) BAFTA dla najlepszego aktora Broadcasting Press Guild CableACE Award Royal Television Society Award za najlepszy występ | |
| 1984 | A Voyage Round My Father | John Mortimer | (film TV) |
| 1985 | Dr Fischer i Geneve (Dr. Fischer of Geneva) | Alfred Jones | (film TV) |
| 1986 | Duet na jeden instrument (Duet for One) | David Cornwallis | |
| 1987 | Modlitwa za konających (A Prayer for the Dying) | Jack Meehan | |
| Stek kłamstw (Pack of Lies) | Stewart | (film TV) | |
| 1988 | We Think the World of You | Frank Meadows | |
| Mamy o tobie jak najlepszą opinię (The Ray Bradbury Theater) | John Fabian | odc.: And So Died Riabouchinska | |
| 1989 | Siła wyższa (Force majeure) | Malcolm Forrest | |
| The Dog It Was That Died | Blair | (film TV) | |
| 1990 | Pan Frost (Mister Frost) | Felix Detweiler | |
| Hamlet | Klaudiusz | Nominacja – Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej dla najlepszego aktora drugoplanowego | |
| Dr. M | dr Marsfeldt Guru |
||
| Screen Two | Marcel Proust | episode: 102 Boulevard Haussmann | |
| 1991 | Shuttlecock | major James Prentis VC | |
| Secret Friends | John | ||
| 1992 | Screen One | Henry Sitchell | odc.: Losing Track |
| Unnatural Pursuits | Hamish Partt | odc.: I Don’t Do Cuddles odc.: I’m the Author Nominacja-Nagrody Telewizyjne Akademii Brytyjskiej | |
| 1993 | Cicha zemsta (Silent Tongue) | Eamon McCree | |
| 1994 | Hard Times | Josiah Bounderby | (serial TV) 4 odcinki |
| 1995 | Groteska (The Grotesque) | Sir Hugo Coal | (inny tytuł Gentlemen Don’t Eat Poets) |
| Podróże Oliwera (Oliver’s Travels) | Oliver | (miniserial TV) 5 odcinków | |
| 1998 | Dar życia (Nicholas’ Gift) | Reg Green | (film TV) |
| 1999 | Wiśniowa orchidea (The Cherry Orchard) | Gayev | |
| 2000 | Książę i żebrak (The Prince and the Pauper) | król Henryk VIII Tudor | (film TV) |
| Baśnie tysiąca i jednej nocy (Arabian Nights) | bajarz | (film TV) | |
| Święty Patryk (St. Patrick: The Irish Legend) | Calpornius, ojciec Świętego Patryka | (film TV) | |
| U zarania (In the Beginning) | Jetro | (film TV) | |
| 2001 | Gosford Park | Jennings | Broadcast Film Critics Association Award Florida Film Critics Circle Award Online Film Critics Society Award Satellite Award Screen Actors Guild Award Nominacja – Phoenix Film Critics Society Award |
| Miłość w zimnym klimacie (Love in a Cold Climate) | wujek Matthew | (miniserial TV) Nominacja – BAFTA | |
| 2002 | Suma wszystkich strachów (The Sum of All Fears) | Dressler | |
| Przepowiednia (The Mothman Prophecies) | Alexander Leek | ||
| Evelyn | Tom Connolly | ||
| Bertie i Elizabeth (Bertie and Elizabeth) | król Jerzy V | (film TV) | |
| Salem Witch Trials | Sir Williams Phips | (TV movie) | |
| 2003 | Hollywood North | Michael Baytes | |
| Meanwhile | ojciec Piotr | ||
| Deklaracja (The Statement) | Armand Bertier | ||
| 2004 | Spartakus (Spartacus) | Antoniusz Agrypa | (film TV) |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Alan Bates. Listal. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Alan Bates Awards. AllMovie. [dostęp 2019-09-17]. (ang.).
- ↑ Alan Bates Awards. FamousFix. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Alan Bates. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Alan Bates Biography (1934-). FilmReference.com. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Alan Bates. MYmovies. [dostęp 2016-09-17]. (wł.).
- ↑ Sir Alan Arthur Bates, british actor. Encyklopedia Britannica. [dostęp 2020-03-08]. (ang.).
- ↑ Alan Bates Actor. „TV Guide”. [dostęp 2020-07-17]. (ang.).
- ↑ Alan Bates. Internet Broadway Database. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Rebecca Flint Marx: Alan Bates Biography. AllMovie. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Actor Alan Bates outed in new bio. NewNowNext. [dostęp 2016-09-18]. (ang.).
- ↑ Sir Alan Bates & John Curry. Elisa-LiveJournal. [dostęp 2016-09-18]. (ang.).
- ↑ Steve Myall, Robin Turner (2018-01-18): How Peter Wyngarde’s secret sex life was exposed by police, destroying career of the 1970s pin up who inspired Austin Powers. „Daily Mirror”. [dostęp 2015-03-08]. (ang.).
- ↑ Alan Bates Dating History. FamousFix.com. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Alan Bates Trivia. FamousFix.com. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Alan Bates’s secret gay affair with ice skater John Curry. „Daily Mail”. [dostęp 2015-03-08]. (ang.).
- ↑ Donald Spoto: The dangerous gay double life of actor Alan Bates. „Daily Mail”. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Sir Alan Bates, 69, dies after cancer battl. „The Guardian”. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Donald Spoto: Alan Bates: A man addicted to love. „Daily Mail”. [dostęp 2016-09-17]. (ang.).
- ↑ Zmarł Sir Alan Bates. „Gazeta Wyborcza”. [dostęp 2016-09-17]. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Alan Bates w bazie IMDb (ang.)
- Alan Bates w bazie Filmweb
- Alan Bates w bazie Notable Names Database (ang.)
- ISNI: 0000000108710195
- VIAF: 12490807
- LCCN: n84002568
- GND: 128622067
- BnF: 138912269
- SUDOC: 059288574
- NLA: 36528457
- NKC: pna2005274529
- BNE: XX1149438
- NTA: 069459738
- BIBSYS: 98063510
- Open Library: OL7149847A
- PLWABN: 9810656094705606
- NUKAT: n2009087487
- OBIN: 92965
- J9U: 987007435417305171
- CANTIC: a11259401
- LNB: 000315349
- CONOR: 10883427
- KRNLK: KAC2020L1772
- LIH: LNB:CSSU;=Ba