Album (meziek)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Album is in de popmeziek (en aander populair meziekgenres) 'n laankspeulplaat, cd of virtueel map boe-in diverse leedsjes verzaomeld zien. 't Album kin es discreet kunswerk gemeind zien (concepalbum), meh ouch gewoen bestoon es bundeling vaan losse leedsjes. 't Tegedeil weurt 'ne single geneump; e pleetsje mèt mer twie leedsjes, boevaan (in princiep) eint 't belaankriekste is.
De naom album kump oet de blaadmeziekwereld. Vaanaof ind achtienden iew gónge amateurs ziech ummer dèkser bezeghawwe mèt zelf meziek speule. Ouch bij de börgerij woort meziekoonderwies lankzaamaon de norm. De piano woort e normaal meubelstök bij ederein dee 't kós betaole. Dees amateurs späölde dèks korte pianostökker, die bijein woorte gebrach in 'n album. Soms sjreef 'ne componis speciaol e sumpel stökske veur eine bepaolde amateur; zoe woort 't Albumblatt e genre apaart. In de negentienden iew kaom de meziekindustrie op um aon de ummer greujende vraog nao amateurmeziek te voldoen. Gedrökde bundels amateurmeziek kóste ouch album weure geneump. Albumblätter woorte ummer mie 't domein vaan d'n amusemintsmeziek, dee ziech vaan de 'serieuze' (klassieke) meziek begós aof te sjeie. Zoe raakden 't begrip album mèt de populaire meziekwereld geassocieerd. Blaadmeziek bleef tot midde negentienden iew de norm.
't Album es begrip in d'n opgenome meziek mós wachte tot de oetvinding vaan de laankspeulplaat in 1948. Noe woort 't meugelek um tot 'n oor meziek op 'n plaat te zètte, dewijl de aw 78-toereplate mer twie kier drei menute touwlete. In d'n tied vaan de rock 'n roll en 't dao-op volgend Brill Buildingtiedperk woorte leedsjes vaan popartieste daan ouch dèks bijeingezat op 'ne laankspeuler. Toch waor in dezen tied d'n impak mer klein. Meziekleefhöbbers wouwe veural de singles höbbe boe de leedsjes op stoonte; albums, die pas achteraof woorte oetgebrach, waore veural um geld oet te spaore en golle neet es verzaomelobjek. 'n Album waor in principe ummer e compilatiealbum.
Dit veranderde in de jaore 1960, wie de popmeziek kunszinnege pretenties kraog. Allewel tot dit neet vaan 't ein op 't aander jaor gebäörde, góng d'n euvergaank wel snel. In 1966 kaome zoewel Pet sounds vaan de Beach Boys es Blonde on blonde vaan Bob Dylan en Freak out! vaan de Mothers of Invention oet. De leedsjes op alle drei zien thematisch verboonde, en hei en dao goon ze direk inein euver, wat bij singles neet zouw kinne. 't Jaor dao-op kaome de Beatles mèt hun plaat Sgt. Pepper's lonely hearts club band. Dit album zörgde veur e kierpunt: vaanaof noe gónge popartieste albums make en woorte singles bijzaak.
In de progressieve rock bereikden 't concepalbum zie huugdepunt. Bands gónge leedsjes daan wel stökker make die gaaroet neet mie op 'ne single pasde, en elpees woorte complete rockopera's boe-in e gans verhaol woort vertèld. E gevolg vaan dees versjuiving waor wijer, tot de albumkuns (de versering op de platehoeze) ummer belaankrieker woort. Mèt d'n opkoms vaan de punk ind jaore zeveteg raakde de progrock oet de gratie; 't album bleef evels de norm in de rockwereld.
Aon die situatie is neet al te väöl mie veranderd. De koms vaan de cd heet de single nog minder belaankriek gemaak: ze woorte koelek mie verkoch. Toch bleef de single belaankriek in beveurbeeld de wereld vaan d'n elektronische dansmeziek (EDM) en de tienerpop (dee veural leef op de Hitparaad). Rockbands en artieste mèt artistieke pretentie concentrere ziech op albums. De opkoms vaan downloading en streaming heet de losse leedsjes weer get belaankrieker gemaak: väöl luusterere wèlle neet aon e gans album vaszitte en kinne via 't internèt losse leedsjes hure. De meugelekheid um complete albums te downloade of te streame besteit wel. Mèt de opkoms vaan veurbereide späöllieste in streamingmedia weure leedsjes ummer dèkser oet hunnen albumcontex gehaold um ze in 'nen aandere contex te zètte.