Ardipithecus ramidus
| Ardipithecus ramidus | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 İspanya Ulusal Doğa Bilimleri Müzesi'nde sergilenen Ardipithecus ramidus kafatası | |||||||||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||||||||
| †Ardipithecus ramidus (White, Suwa & Asfaw, 1994) | |||||||||||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||||||||||
| Australopithecus ramidus | |||||||||||||||||||||||||
Ardipithecus ramidus, 4.4 milyon yıl önce (Erken Pliyosen) Etiyopya'nın Afar Bölgesi'nde yaşamış bir australopitesin türüdür. A. ramidus, modern hominidlerin aksine, hem iki ayak üzerinde yürüme (iki ayaklılık) hem de ağaçlarda yaşam (ağaçlık) için uyarlamalara sahiptir. Bununla birlikte, insanlar kadar iki ayaklılıkta veya insan olmayan büyük insansı maymunlar kadar ağaçlarda yaşamaya uygun bir anatomiye sahip değildi. Miyosen insansıları ile birlikte keşfi, günümüz şempanze, orangutan ve gorilleri gibi görünen şempanze-insan son ortak atası hakkındaki akademik anlayışı çağdaş bir anatomik kökene sahip olmayan bir canlı haline getirdi.
Yüz anatomisi, A. ramidus erkeklerinin modern şempanzelerinkinden daha az saldırgan olduğunu gösteriyor ki bu da primatlarda artan ebeveyn bakımı ve tek eşlilik ile ilişkilidir. Ayrıca, muhtemelen bir insan bebeği ile aynı seviyede seslendirme yapabilen, bazı proto-dili kullanımının en eski insan ataları arasında olduğu öne sürülmüştür. A. ramidus'un savanlar arasındaki ormanlık ve çalılık arazilerde yaşadığı ve genelleştirilmiş bir omnivor olduğu görülüyor.
Taksonomi
[değiştir | kaynağı değiştir].svg?lang=tr)
İlk kalıntıları 1994 yılında Amerikalı antropolog Tim D. White, Japon paleoantropolog Gen Suwa ve Etiyopyalı paleontolog Berhane Asfaw tarafından tanımlandı. Holotip örneği, ARA-VP-6/1, ilişkili bir 10 diş setinden oluşuyordu; ve ayrıca kafatası ve kol parçalarını koruyan 16 başka paratip tespit edildi. Bunlar 1992'den 1993'e kadar Etiyopya, Aramis'teki Afar bölgesinin 4,4 milyon yıllık (myö) tortularında ortaya çıkarıldı ve onları o zamanlar Australopithecus afarensis'i geride bırakarak en eski hominin kalıntıları haline getirdi. Başlangıçta onu Australopithecus ramidus olarak sınıflandırdılar, tür adı Afar dili ramid ("kök")den türemiştir.[1] 1995'te ayrı bir cins olan Ardipithecus'a ayrılmasını öneren bir düzeltme yaptılar; adı Afar ardi "zemin" veya "düzlük" den kaynaklanmaktadır.[2] 4.4 milyon yaşındaki dişi ARA-VP 6/500 ("Ardi") en eksiksiz örnektir.[3]
Afar, Gona Western Margin, Afar'daki As Duma'da en az dokuz A. ramidus bireyine ait fosiller 1993'ten 2003'e kadar gün yüzüne çıkarıldı. Fosiller 4.32 ila 4.51 milyon yıl öncesine tarihleniyordu.[4]
2001 yılında, Orta Awash'tan gelen 6,5-5,5 milyon yıllık fosiller, Etiyopyalı paleoantropolog Yohannes Haile-Selassie tarafından A. ramidus'un bir alt türü olarak sınıflandırıldı.[5] 2004'te Haile-Selassie, Suwa ve White onu kendi türü olan A. kadabba'ya ayırdı.[6] A. kadabba'nın A. ramidus'un doğrudan atası olduğu düşünülür ve bu da Ardipithecus'u bir kronotür yapar.[7]
Açıklama
[değiştir | kaynağı değiştir]
Geçim kaynağının öncelikle ağaçlara tırmanmaktan kaynaklandığını varsayarsak, A. ramidus 35-60 kilogram'ı aşmamış olabilir. Daha büyük bir dişi örneği olan "Ardi"nin 117–124 cm (3 ft 10 inç-4 ft 1 inç) boyunda olduğu ve büyük gövdeli dişi insansı maymunlarla yapılan karşılaştırmalara göre 51 kg (112 libre) ağırlığında olduğu tahmin ediliyordu.[8] Daha sonra yaşamış Australopithecus türlerinin aksine –ama şempanzeler ve insanlar gibi– erkekler ve dişiler aşağı yukarı aynı boydaydı.[3]
A. ramidus'un 300-350 cc (18-21 cu in) boyutlarında küçük bir beyni vardı. Bu, modern bir bonobo veya şempanze beyninden biraz daha küçüktür, ancak Australopithecus'un beyninden çok daha küçüktür –yaklaşık 400-550 cc– ve modern insan beyninin kabaca %20'si kadardır. Şempanzeler gibi, A. ramidus'un yüzü de modern insanlardan çok daha belirgindi (prognatik).[9] A. ramidus erkeklerinde üst köpek dişinin boyutu, erkeklerin dişilerden önemli ölçüde daha büyük ve daha keskin üst köpek dişlerine sahip olduğu şempanzelerde gözlenen cinsel dimorfizmin aksine, dişilerinkinden belirgin bir şekilde farklı değildi (sadece %12 daha büyüktü).[3][10]
Paleobiyoloji
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg?lang=tr)
A. ramidus erkeklerinde azalan köpek dişi boyutu ve azalan kafatası sağlamlığı (erkek ve dişilerde yaklaşık olarak aynı boyda) tipik olarak azalan erkek-erkek çatışması, artan ebeveyn yatırımı ve tek eşlilik ile ilişkilidir.[7][11] Bu nedenle A. ramidus'un bonobo ve atelin maymunlarına benzer bir toplumda yaşadığı varsayılmaktadır.[10] (giderek daha uysal hale gelen bu da daha zarif bir yapıya olanak tanır). Benzer bir sürecin daha saldırgan şempanzelerden elde edilen nispeten uysal bonobolarda meydana geldiği düşünüldüğünden, A. ramidus toplumu, atalarına kıyasla anne bakımı ve dişi eş seçiminde bir artış görmüş olabilir.[12] Alternatif olarak, artan erkek boyutunun bazal yerine geliştirilmiş bir özellik olması (daha önce değil daha sonra evrimleşmiştir) ve modern büyük maymunlarda kadınlardan ziyade erkeklerde farklı ve fiziksel olarak daha fazla çaba sarf eden bir yaşam tarzına yanıt olarak özel bir uyarlama olması mümkündür.[13]
Amerikalı primatolog Craig Stanford, A. ramidus'un hem ağaçlarda hem de yerde sık sık yaşayan, çok eşli bir topluma sahip, işbirliği içinde avlanan ve teknolojik olarak en gelişmiş insan olmayan şempanzelere benzer şekilde davrandığını öne sürdü.[14] Ancak Clark ve Henneberg, Ardipithecus'un insanlara çok benzediği için şempanzelerle karşılaştırılamayacağı sonucuna vardı.[12] Fransız paleoprimatolog Jean-Renaud Boisserie'ye göre, Ardipithecus'un elleri, herhangi bir aletle ilişkilendirilmemiş olsa da, temel aletleri kullanmak için yeterince hünerli olurdu.[15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ White (1994). "Australopithecus ramidus, a new species of early hominid from Aramis, Ethiopia" (PDF). Nature. 371 (6495): 306-312. doi:10.1038/371306a0. PMID 8090200. 13 Nisan 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ White (1995). "Corrigendum: Australopithecus ramidus, a new species of early hominid from Aramis, Ethiopia". Nature. 375 (6526): 88. doi:10.1038/375088a0. PMID 7677838.
- ^ a b c White (2015). "Neither chimpanzee nor human, Ardipithecus reveals the surprising ancestry of both". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112 (16): 4877-4884. doi:10.1073/pnas.1403659111. PMC 4413341 $2. PMID 25901308.
- ^ Semaw (2005). "Early Pliocene hominids from Gona, Ethiopia". Nature. 433 (7023): 301-305. doi:10.1038/nature03177. PMID 15662421.
- ^ Haile-Selassie (2001). "Late Miocene hominids from the Middle Awash, Ethiopia". Nature. 42 (6843): 179-181. doi:10.1038/35084063. PMID 11449272.
- ^ Haile-Selassie (2004). "Late Miocene Teeth from Middle Awash, Ethiopia, and Early Hominid Dental Evolution". Science. 303 (5663): 1503-1505. doi:10.1126/science.1092978. PMID 15001775.
- ^ a b Lovejoy (2014). "Ardipithecus and Early Human Evolution in Light of Twenty-First-Century Developmental Biology". Journal of Anthropological Research. 70 (3): 337-363. doi:10.3998/jar.0521004.0070.301.
- ^ Lovejoy (2009). "The Great Divides: Ardipithecus ramidus Reveals the Postcrania of Our Last Common Ancestors with African Apes". Science. 326 (5949): 73-106. doi:10.1126/science.1175833. PMID 19810199.
- ^ Suwa (2009). "The Ardipithecus ramidus skull and its implications for hominid origins" (PDF). Science. 326 (5949): 68, 68e1-68e7. doi:10.1126/science.1175825. PMID 19810194. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ a b Suwa (2009). "Paleobiological implications of the Ardipithecus ramidus dentition" (PDF). Science. 326 (5949): 69, 94-99. doi:10.1126/science.1175824. PMID 19810195. 21 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Suwa_2009b" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ White (2009). "Ardipithecus ramidus and the Paleobiology of Early Hominids". Science. 326 (5949): 75-86. doi:10.1126/science.1175802. PMID 19810190.
- ^ a b Clark (2015). "The life history of Ardipithecus ramidus: A heterochronic model of sexual and social maturation". Anthropological Review. 78 (2): 109-132. doi:10.1515/anre-2015-0009. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Clark & Henneberg 2015" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Lovejoy (2009). "Reexamining Human Origins in Light of Ardipithecus ramidus" (PDF). Science. 326 (5949): 74-74e8. doi:10.1126/science.1175834. PMID 19810200. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ Stanford (2012). "Chimpanzees and the Behavior of Ardipithecus ramidus". Annual Review of Anthropology. 41: 139-149. doi:10.1146/annurev-anthro-092611-145724.
- ^ Boisserie (2010). "Ardipithecus ramidus and the birth of humanity". Annales d'Éthiopie. 25: 271-281. doi:10.3406/ethio.2010.1420. 12 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- John Gurche tarafından yeniden yapılanma 11 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Smithsonian Enstitüsü'nün İnsan Kökenleri Programı 24 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ardi'yi Keşfetmek - Discovery Channel
- İnsan Zaman Çizelgesi (Etkileşimli) 17 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Smithsonian, Ulusal Doğa Tarihi Müzesi (Ağustos 2016).
