Arhangel'skan agj
| |||||
_-_Arkhangelsk_Oblast.svg?lang=vep)
| |||||
| Keskuz | Arhangel'sk | ||||
| Pind - Ühtes |
8-nz' 589 913 km² | ||||
| Eläjiden lugu - Kaik |
44-nz' 1,155,028 ristitud (2018) | ||||
| Regionaline KSP - Kaik, nügüdläižiš arvoiš |
30-nz' 427.9 mlrd rub. (2016) | ||||
| Federaline ümbrik | Lodehline | ||||
| Venäman ekonomine region | Pohjoine | ||||
| Valdkundkel' (-keled) | venäkel' | ||||
| Gubernator | Igor' Orlov | ||||
| Ezitajiden Suiman ezimez' | Viktor Novožilov | ||||
| Gimn | Arhangel'skan agjan gimn | ||||
| Avtokod | 29 | ||||
| Aigvöd | UTC+3 (MSK+0) | ||||
Arhangel'skan agj (ven.: Архангельская область) om Venälaižen Federacijan subjekt (agj). Mugažo Nencan avtonomine ümbrik mülüb sihe.
Se mülüb Lodehližhe federaližhe ümbrikho.
Arhangel'skan agj om Evropan kaikiš suremb administrativine ühtnik pindan mödhe.
Agjan administrativine keskuz da kaikiš suremb lidn om Arhangel'sk.
Keled
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Valdkundkel' om üks'jäine — venäkel'.
Nencan kel' om regionaline, se kävutase oficialižeks nencalaižiden elämižsijiš venäkelen kartte Nencan avtonomižen ümbrikon territorijal.
Istorii
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Amussai suomalaiž-ugrilaižed heimod eliba nügüdläižen agjan tahoiš. Ende nencalaižed ottiba agjan kaikid pohjoižid randištoid. 14. voz'sadal sen territorii oli Uz'lidnan Tazovaldkundan palaks.
Arhangel'skan agj om olmas vl 1937 sügüz'kun 23. päivälpäi.
Arhangel'skan agjan Päkäskuz[1] om vahvištadud vn 1995 23. päiväl semendkud Ezitajiden Suiman ühtnijoil, se om väges nügüd' äiluguižidenke vajehtusidenke.
Geografijan andmused
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
Agjal om röunoid Tümenin agjan Jamalan Nenciden avtonomiženke ümbrikonke pohjoižpäivnouzmas, Komin Tazovaldkundanke päivnouzmas, Kirovan agjanke suvipäivnouzmas, Vologdan agjanke suves da Karjalan Tazovaldkundanke päivlaskmas. Om meriröunoid Murmanskan agjanke da Norvegijanke lodehes, Krasnojarskan randanke pohjoižpäivnouzmas (läz sen Vizen sart). Agjan pohjoižed randad lainištab Jävaldmeri da sen Vauged, Barencan, Karan randmered.
Pind om 589 913 km². Taig otab 53% territorijad. Läz kaik joged mülüdas Jävaldmeren basseinha päiči langenijad Vodljärvhe Ileks-joged da sihe lähembaižid jogid. Znamasižed joged oma Pohjoine Dvin sen ližajogidenke (Pineg, Vičegd da Vag), Änižjogi, Mezen', Pečoran alajoksmuz.
Mägekahad Francan Iosifan ma da Uz' Ma mülüdas agjaha. Kaikiš korktemb čokkoim om Uden Man Pohjoižen saren nimetoi mägenpä (1547 m, sidä erašti nimitadas Kruzenšternan mägikš). Kaikiš korktemb kontinentaline čokkoim om Timanan kräzan Četlasan Kivi-mägenoc (471 m) Komin Tazovaldkundanke röunal. Igähine roug om levitadud agjan pohjoižpäivnouzmas.
Londuseližed varad oma kivivoi, londuseline gaz, kivihil' (kaik ned — Nencan avtonomižes ümbrikos), turbaz, boksitad, titan, kuld, diamantad, sauvondmaterialad (sauvondgips, mouckivi, saved, letked, bazal't), keitandsol, mec, kala. Udes Mas om marganc, hahktin, cink da äimetalližid kivendoid hobedanke.
Tobmuz
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
Agjan pämez' nimitase gubernatoraks. Igor' Anatoljevič Orlov radab gubernatoran vs 2012 vilukun 13. päiväspäi.
Üks'kodine parlament om Arhangel'skan agjan Ezitajiden Suim. Kaik rahvaz valičeb sen 62 ezitajad videks vodeks. Viktor Feodosjevič Novožilov radab agjan Ezitajiden Suiman ezimeheks vs 2013 sügüz'kun 25. päiväspäi.
Valitihe gubernatorad vn 2015 13. päiväl sügüz'kud, nügüdläine gubernator sai vägestust ezmäižel tural (53,25%) da radab kahtenden strokun. Ezitajiden Suiman ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2013 8. päiväl sügüz'kud (6. kucund).
Administrativine jagand
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Lidnad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Kaik om nell'toštkümne lidnad agjas. Toižed järedad lidnad (enamba 50 tuh. eläjid) oma Severodvinsk da Kotlas.
Seičeme lidnümbrikod om agjas.
Rajonad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Kaik 19 municipališt rajonad om olmas agjas.
Eläjad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 1 227 626 ristitud[2], sidä kesken 18 vepsläšt[3]. Kaikutte koumanz' ristit nelläspäi om lidnalaine.
Kaik om 14 lidnad agjas, 20 lidnanvuittušt žilod, 3970 küläd (sidä kesken 848 oma kaikenaigaižeta ristitištota vl 2010). Vl 2015 kaik om 14 eländpunktad enamba mi 10 tuh. eläjidenke.
Rahvahad (enamba 0,4% vl 2010, ühtes Nencan avtonomiženke ümbrikonke): venälaižed — 93,6%, ukrainalaižed — 1,4%, nencalaižed — 0,7%, vaugedvenälaižed — 0,5%, komilaižed — 0,4%, toižed rahvahad — 1,3%, rahvahuden ozutandata — 2,1%.
Ižanduz
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Tegimišton päkeskused oma Severodvinsk (laivansauvomine), Novodvinsk (bumag), Kotlas (mecan ümbriradmine, mašiništonsauvomine), Koräžm (bumag), Nändom (raudten holituz), Vel'sk (mecan ümbriradmine).
Transport
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Vedadas avtotetransportal Jüguiden läz pol't da matknikoiden 95%.
Meriportad oma Arhangel'sk, Oneg, Mezen'. Järed jogiport sijadase Kotlasha.
Ühthižiden raudteiden piduz om 1760 km. Sen ližaks, om äi kaidan raižun raudteid mecad vedamha.
Üks'jäine mugoine agjas rahvahidenkeskeine Talagi-lendimport (ARH / АХГ) sijadase 6 km pohjoižpäivnouzmha Arhangel'skan röunaspäi. Toine sur' lendimport om olmas Nar'jan Maras, sišpäi tehtas tatanmaižid reisid vaiše.
Homaičendad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- ↑ Arhangel'skan agjan Päkäskusen tekst constitution.garant.ru-saital. (ven.)
- ↑ Venäman kaikenaigaine ristitišt vl 2010. — Rosstat (gks.ru). (ven.)
- ↑ Население коренных малочисленных народов Российской Федерации по родному языку по отдельным субъектам (Venälaižen Federacijan igähižiden vähäluguižiden rahvahiden ristitišt mamankelen da subjektan polhe). — Rosstat (gks.ru). — Lp. 11. (ven.)
Irdkosketused
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- Agjan gubernatoran oficialine sait (orlov29.ru). (ven.)
- Arhangel'skan agjan Ezitajiden Suiman oficialine sait (aosd.ru). (ven.) (angl.)
- Arhangel'skan agjan Ohjastusen oficialine portal (dvinaland.ru). (ven.)
| Arhangel'skan agjan lidnad | ||
| Arhangel'sk | Kargopol' | Koräžm | Kotlas | Mezen' | Mirnii | Nar'jan Mar | Novodvinsk | Nändom | Oneg | Severodvinsk | Sol'vičegodsk | Šenkursk | Vel'sk | ||
