Arrotxapea

Arrotxapea
Iruñea, Nafarroa Garaia
[[Fitxategi: |300px]]
Bandera Armarria
Izen ofiziala	Arrotxapea/Rochapea
Sorrera	Erdi Aroa
Kokapena
Udalerria	Iruñea
Probintzia	Nafarroa Garaia
Herrialdea	Euskal Herria
Altuera	422 m
Azalera	1,28 km²
Demografia
Biztanleria	26.606 (2020) 12.968 (49%) 13.638 (51%)
Dentsitatea	20.785,94 bizt/km2
Auzotarra	Arrotxapear
Posta kodea	31014
Auzuneak	Lauhaize Oblatuak Errotazaxar Xampedro Barkazio Larruginak

Arrotxapea (Errotxapea batzuetan, lagunartean Rotxa izenez ezaguna) Iruñeko auzo bat da, hiriaren iparraldean dago. Erdi Arotik ezagutzen ziren inguruko baratze-zainen bizileku-kokalekuak, nahiz eta XX. mendera arte ez zen eraiki egungo auzoaren zatirik handiena harresiz kanpoko auzo gisa.

2020ko maiatzean 26 606 biztanle erregistratu zituen, horietatik 12 968 gizonak eta 13 638 emakumeak.

Toponimoa

Auzoaren izenak jatorri zaharra du. Iruñea betidanik gotorleku-hiria izan da, eta, horregatik, harresi-sare zabala, atariak, lubanarroak eta defentsa-dorreak izan ditu. Dorre horietako bat, Rocha Dorrea izenekoa, hiriaren iparraldean zegoen, San Zernin burgua babesten zuen hormaren barnean, gaur egun Nafarroako Museoa dagoen lekuan. Dorre haren azpian zeuden lurrak Jus la Rocha izenez ezagutzen ziren, eta burguko (okzitaniera) biztanleen hizkuntzan "Rocha azpian" erran nahi du, hau da, "Rocha azpian hedatzen diren lurrak". "Azpian" erran nahi duen "-pe" atzizkia eta "a" artikulua gehitu ziren, erranahi berari eutsiz. Toponimo horren erdalduntzea, gaur egun ofiziala dena, "Arrotxapea" da. Duela gutti, XX. mendearen amaieran, euskaraz idatziriko rotxapea edo errotxapea formak erregistratu ziren.

Ez da Iruñearen toponimo esklusiboa, Nafarroako bertze leku batzuetan ere erabiltzen baita, hala nola Muniain de la Solana, Errezu (Deierriko harana), Jaitz, Ezkaroze edo Espartzan.

Leku-izenak

Arrotxapea auzoak izena San Zernin burgua defendatzen duen "Rotxako dorretik" hartzen du, dorre hau gaur egun Nafarroako Museoa zegoen lekuan kokatzen zen.

Hasieran, burgu horretako biztanleen ohiko hizkuntza zen okzitanierazko Jus la Rocha izenez ezagutzen zen (rocha, okzitanieraz, "harkaitza"), hots, "Rotxaren pean" edo "Rotxako dorrearen azpiko lursailak". Ondoren, euskaldunek Arrotxapea izenera euskaratu, "-pea" atzizkia gehituz eta okzitanierazko izenaren esanahi berdina jasoz. XX. mendean, euskarazko izena berreskuratu nahirik, arras zabaldu zen Errotxapea, berez eta historiaz zuzena ez dena. Gaztelaniazko Rochapea edo Rotxapea izena euskarazko izendapenetik dator.

San Pedroko zubia

Gainera, beste leku-izen batzuk ere badaude auzoan:

• Lauhaize: Iruñeko tren geltokitik hurbilen dagoen gunea da, Sanduzelai eta Buztintxuri auzoen ondoan.
• Oblatuak: auzoaren mendebaldean eraiki berri den eremuari buruzkoa (2000 inguru).
• Errotazaxar: Arga ibaiaren Vergel meandrotik hurbilen dagoen eremuak hartzen duen eremua.
• San Pedro edo Xampedro (aitzinean Arriurdina): auzoaren ekialderago dago, Artika, Martzelo Zelaieta eta Arga ibaiaren artean.
• Barkazio: auzoaren erdialdea.
• Larruginak: Arga ibaiaren beste aldean dauden etxeak, izen bereko aldapatik gertu.

Geografia

Kokapena

Iparraldean Berriobeitiko Artika auzoko artean dago, ekialdean Donibane eta Sanduzelaiko artean, hegoaldean Iruñeko Alde Zaharra auzoen eta mendebaldean Txantrea eta Antsoain auzoen artean.

Erliebea

Auzoak, bere tokirik garaiena, iparraldean du, eta, Arga ibaitik zenbat eta gertuago egon, orduan eta malda leun eta nabarmenago batean jaisten da. Ibaia auzoaren inguru osoa inguratzen duenez, eta haren punturik baxuena hegoaldean dagoenez, hainbatetan uholdeak izan dira. Prebentzio neurri gisa, etorkizuneko ur-goraldien aurrean, 2015 eta 2016 artean Runa parketik Oblatuen zubirainoko eremuan kota igotzeko obrak egin ziren, 500 000 euroko kostuarekin.

Historia

Jatorriak

Arrotxapea Iruñeko auzorik zaharrena da, Alde Zaharra alde batera utzita. Jatorrian, harresiz kanpo lan egiten zuten eta bizi ziren urketariek sortu zuten.

Hiriaren erdigunetik Arrotxapera sartzeko, 1533an eraikitako Arrotxapeko Atea zeharkatu behar zen, Santo Domingoko aldaparen amaieran. Atari hau 1914an eraitsia izan zen, harresien defentsa sistema eraginkorra ez zela eta funtzionaltasunik ez zuela adierazi zenean. Ate horretatik Larruginen auzora irteten zen, Arrotxapea zubia baino lehentxeago, ibai ertzeko etxe batzuez osatua. Zeuden baratzeek jabearen izena hartzen zuten. Etxe horietako batzuetan jendea bizi da 2016an.

Hiriko harresietatik kanpo sortu zen Iruñeko auzo bakarra izan zen; izan ere, Iruñean, "Gotorleku" gisa katalogatua izan zenez, bere inguruan eraikitzea eragozten zen defentsa arrazoiengatik, argota militarrean "gune polemikoak" zirelako. Horregatik, eremu honetan zenbait baldintzapean eraiki zitekeen, hala nola 10 metroko altuera ez gainditzea edo adreilua bezalako erresistentzia gutxiko materialak erabiltzea. Muga hauek 1900 eta 1901eko errege aginduetatik desagertu ziren, altuera edo material mugarik gabe eraikitzea baimendu zenean. Hala ere, badira auzo honen aurreko erreferentzia dokumentatuak, 1773an, Konbentzioaren Gerran gertatu zen suntsipena kasu, tropa frantziarrek suntsitu baitzuten, 1 500 pertsona etxebizitzarik gabe utziz.

XX. mendea

1904ko Iruñearen planoa. Goikaldean Arrotxapeko zati bat agertzen da.

XX. mendearen hasieran, klase herrikoiko etxebizitzak eraikitzen hasi ziren, ordena urbanistiko argirik gabe. Fundizioak eta industria berriak ere jarri ziren, auzoaren erdialdean eta Arga ibaitik hurbilen zeuden eremuetan eremu handiak okupatzen zituzten nekazaritza-jarduera eta baratzeak erabat alde batera utzi gabe.

1980ko hamarkadatik aurrera, 1984ko ekainean Iruñeko Udalaren "Plan Partziala" deritzonaren hasierako onarpenarekin, 1989ko apirilean eta 1999an aldaketak egin ondoren, egoera nabarmen aldatu zen. Plan Partziala hirigintza-eraldaketa garrantzitsuena izan zen auzoa sortu zenetik, 1 200 000 metro koadroko eremu batean jarduketak aurreikusi baitzituen, eta ondorio ekonomiko, sozial eta kultural sakonak izan zituen.

Plan Partzialean jasotako jarduketa garrantzitsuenak honako hauek izan ziren: dauden fabrika historikoak ixtea edo lekualdatzea (Caceco, Ingranasa, Caucho Industriak edo Sancena Etxea, adibidez), baratze eta zelai eremu zabalak desagerraraztea (horien gainean bizitegi-eraikin berriak eraiki ziren, 5 030 etxebizitza berri proiektatuz), eta azpiegiturak sortzea edo berritzea, besteak beste, Civivox Arrotxapea, kiroldegia eta udal-pilotalekuak edo Patxi Larrainzar eta Cardenal Ilundain ikastetxeak. Bernardino Tirapu edo Marcelo Zelaieta etorbidea bezalako kale osoak berritu eta eraitsi ziren, eta parke eta berdeguneak finkatu ziren, Arga, Maiteminduak eta Runa parkeak kasu. Jarduketen tamaina eta anbizioa dela eta, kasu batzuetan ekintza horiek XXI. mendeko lehen hamarkadara arte garatu ziren.

XXI. mendea

Hasitako plan eta ekintzen ondorioz, auzoaren egungo konfigurazioa heterogeneotasun handikoa da, eraikuntza abangoardistak dituzten zonekin eta 1960 urtetik gorako beste batzuekin, nahiz eta berrituak izan. XX. mendearen amaieratik izan duen dibertsifikazio sozialaren isla ere bada. Auzoko biztanleria tradizionalak, historikoki Iruñerrian kokatutako industriako edo zerbitzu-enpresetako langileek osatutakoak, gora egin du, alde batetik, atzerritarren populazioak (2015ean biztanle guztien %11,8 ziren) eta, bestetik, Iruñeko beste eremu batzuetatik etorritako biztanle berriak hartu ditu eraikuntza berriko eremuetan. Bere izaera dinamikoaren erakusgarri da Arrotxapea 15 urtetik beherako biztanle gehien dituen Iruñeko auzoa dela (4 869 gazte zituen 2015ean).

2015. eta 2016. urteetan, lanak egin ziren Arga ibaiaren inguruan, Runa eta Arga parkeetan (Xampedro eta Oblatuak zubien artean) kota igotzeko, etorkizuneko uholdeak saihesteko. Aurrekontua 500 000 eurokoa izan zen eta zati batean Europar Batasuneko Feder funtsek finantzatu zuten.

2020an, auzoko nekazaritza iraganaren azken aztarna eraitsia izan zen. Oskotz taldea da, 1917. urte bukaerako etxe taldea, zutik dagoen auzoko zaharrena. Jokin Beunza eta Marcelo Zelaieta kaleen artean zegoen. Urte horretako irailaren amaieran, Iruñeko Udalak eraikinetako bi eraisteari ekin zion, plaza bat sortzeko eta gainerakoak birgaitzeko.

Demografia

Arrotxapea, hiriko auzorik zaharrena izateaz gain (Alde Zaharraren ondoren), populatuena da. 2020ko urtarrilean erregistratutako 26 496 biztanleak dira Euskal Herriko hiriburuko auzo guztietako kopururik handiena, Iruñeko biztanle guztien % 12,5 inguru baitira. 1996ra arte, biztanleria, gutxi gora-behera, egonkor mantentzen zen, 16 000 biztanle inguru. Hala ere, 1997tik aurrera, nabarmen handitzen hasi zen Iruñeko Udalak sustatutako "Plan Partziala" -ri esker. Honek auzoko biztanleria handitzea ahalbidetu zuen, 2001ean 20 000 arrotxapearren muga gaindituz eta 5 urtetan 25 000 rena (hau 2007an izan zen).

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Urtea 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Biztanleria 15 766 15 847 16 059 16 318 16 587 16 727 16 800 16 980 17 104 17 201 17 049 16 194 17 049 17 895 18 652 19 555 20 626 21 402 Urtea 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020   Biztanleria 22 232 23 050 24 112 24 575 25 320 25 632 25 676 25 972 25 898 25 972 25 676 25 574 25 558 25 584 25 756 26 045 26 496

Hirigintza

Auzoa oso heterogeneoa da. Eraikin zaharrenak hego-mendebaldean (Bernardino Tirapu kalearen eta Arga ibaiaren kalearen artean), Barkazio inguruan eta ipar-ekialdean daude. Gune berrienak Anelier pasealekutik eta Oblatuak pasealekutik gertu daude. Hala ere, auzoaren historia dela eta, eraikin zaharren artean jarraitzen dute. Horren adibide dira Oskotz edo Ave Maria taldeak.

Auzoa maldan dago, eta hori da garrantzitsuena ibaitik gertuen dagoenean. Behealdea, eta, beraz, euri asko egin eta ibaiak gora egiten badu, urez bete daitekeen gunerik baxuena Gasaren eskortak delakotik gertu dagoena da. Altuena Antsoainekin duen muga da. Ezaugarri horiek direla eta, eraikinak maldari jarraituz daude, eta, beraz, gehienak ekialdetik mendebaldera (ekialdea) edo iparraldetik hegoaldera (hegoaldea) hedatzen dira.

Arrotxapeako ikuspegi panoramikoa

Parkeak

Auzoaren antzinatasuna zela eta, ez zen parkerik planifikatu auzoa eraiki zen bitartean. Hala ere, ibaiak auzoaren erdia baino gehiago inguratzeak auzoko biztanle bakoitzeko parke-tasa altuena izatea ahalbidetzen du. Hauek dira parkeak:

• Arga parkea: Arga ibaiaren kaleak eta ibaiak berak mugatzen dute. Iruñerriko ibai-parkearen parte da.
• Maiteminduen parkea: Jokin Beunza, Otsagabia, Bernardino Tirapu eta Abaurregaina kaleen artean.

Etorbideak

Auzoko arteria nagusia Marcelo Zelaieta etorbidea da. Gune neuralgikoa ere bada, eta bertan biltzen dira saltoki gehienak.

Pasealekuak

Gaur egun, pasealekua bezala katalogatutako bide bat dago auzoan:

• Anelier pasealekua: auzoaren hegoaldea iparraldetik hegoaldera zeharkatzen du, ibaiaren parkean itsasoratuz.
• Maiteminduen pasealekua: auzoa zeharkatzen du ipar-mendebaldetik hego-ekialderako diagonalari jarraituz.

Plazak

Auzoak bederatzi plaza ditu:

• Antso Abarka plaza: Arga ibaia eta Otsagabia kaleen artean.
• Ponpeio plaza: Arga ibaia eta Arbizu kaleen artean.
• Margarita Nafarroakoa plaza: Marcelo Zelaieta eta Toda Aznarez kaleen artean.
• Julio Caro Baroja plaza: Artika eta Rodrigo Ximenez kaleen artean.
• Armendaritz erregeordea plaza: Bernardino Tirapu eta Rodrigo Ximenez kaleen artean.
• Jose Migel Barandiaran plaza: Bernardino Tirapu eta Tiburzio Erredin kaleen artean.
• Iturriotzaga plaza: Urzainki eta Garde kaleen artean.
• San Blas plaza: San Blas eta Tomas Burgi Aita kaleen artean.
• Baztan Berria plaza: Ioan Goienetxe eta San Blas kaleen artean.

Kaleak

Kale nagusiak

Bernardino Tirapu kalea

• Bernardino Tirapu kalea: iparralde-hegoaldeko ardatza. Armendaritz erregordea plaza eta Arga ibaia kalea lotzen du.
• Otsagabia kalea: ekialde-mendebaldeko ardatza. Antso Abarka plaza eta Maiteminduen pasealekua lotzen du.
• Arga ibaia kalea: U formako ardatza. Errotazaxar kalea eta Marcelo Zelaieta etorbidea lotzen du.
• Errotazaxar kalea: iparekialde-hegomendebaldeko ardatza. Arga ibaia kalea eta Marcelo Zelaieta etorbidea lotzen du.
• Juslarrocha kalea: iparralde-hegoaldeko ardatza. Marcelo Zelaieta etorbidea eta Arga ibaia kalea lotzen du.
• Barkazio gurutzea kalea: iparralde-hegoaldeko ardatza. Julio Caro Baroja plaza eta Artika kalea lotzen du.

Beste kaleak

Hona hemen auzoko gainerako kaleen zerrenda:

Lauhaize: Pedro Alkatarena kalea Abaurregaina kalea Raimundo Lanas kalea Nazario Karrikiri kalea Probintzien kalea Pedro Urtsua kalea

Barkazio: Juanito Arrotxapeakoa kalea Toda Aznarez kalea Sueka Hiria kalea Zendeen kalea Salbatore kalea Tiburzio Erredin kalea

Jeronimo Uztaritzekoa kalea Garde kalea Tomas Burgi Aita kalea Mazeda Aita kalea Antsoain kalea San Blas kalea Ioan Goienetxe kalea

Trinitarioak Jokin Beunza kalea Pedro Alejandria kalea Itzaltzu kalea Jaurrieta kalea Sartze kalea Orontze kalea Ezkaroze kalea Ezpartza-Zaraitzu kalea

Errotazaxar Arbizu kalea Carmen Baroja Nessi kalea Izaba kalea Igari kalea Uskartze kalea Santa Alodia kalea Santa Nunila kalea

Uztarroze kalea Urzainki kalea Bidankoze kalea Jokin Lizarraga kalea Xampedro Ibaiaren Ama kalea Done Petri Monasterio zaharra kalea San Pedro auzoa multzoa

Zeharkaleak

Auzoa, korapilatua eta kaotikoa da, eta, beraz, beharrezkoa da zeharbideak erabiltzea auzoko txoko guztietara iristeko. Guztira 7 daude:

• Ave Maria zeharkalea
• Tomas Burgi Aita zeharkalea
• Bernardino Tirapu zeharkalea
• Artika zeharkalea
• Arga ibaia zeharkalea
• Huertas zeharkalea
• Plazaola zeharkalea

Politika

Nafarroako Foru hauteskundeak

Arrotxapea auzoa Arrotxapea-Sanduzelai-Buztintxuri hautes-barrutian dago, Iruñeko barrutian. Hauek dira hauteskunde-barruti horren emaitzak azken foru-hauteskundeetan:

2023ko Nafarroako hauteskundeak Arrotxapean Alderdia Bozak % Nafarroako Alderdi Sozialista 4.689 23,96% Euskal Herria Bildu 4.542 23,21% Nafar Herriaren Batasuna 3.526 18,02% Geroa Bai 2.998 15,32% Zurekin Nafarroa 1.591 8,13% Nafarroako Alderdi Popularra 987 5,04% Vox 637 3,25% Bidezko Mundurantz 127 0,64% Herritarrak - Herritarron Alderdia 84 0,42% Eguzkilore 74 0,37% Nabarra Gunea 37 0,18% Guztira 19 761 %100

2019ko Nafarroako hauteskundeak Arrotxapean Alderdia Bozak % Navarra Suma 5 011 %25,11 Nafarroako Alderdi Sozialista 4 664 %23,37 Geroa Bai 3 976 %19,92 Euskal Herria Bildu 3 773 %18,90 Ahal Dugu 1 208 %6,05 Izquierda-Ezkerra 776 %3,89 Vox 207 %1,04 Equo 107 %0,54 Nafarroako Ordezkaritza Kannabikoa 65 %0,33 Libertate Nafarra 34 %0,17 Sain 28 %0,14 Guztira 20 039 %100

2015ko Nafarroako hauteskundeak Arrotxapean Alderdia Bozak % Ahal Dugu 3 880 %19,75 Geroa Bai 3 772 %19,20 Euskal Herria Bildu 3 280 %16,69 Nafar Herriaren Batasuna 3 153 %16,05 Nafarroako Alderdi Sozialista 2 646 %13,47 Izquierda-Ezkerra 919 %4,68 Nafarroako Alderdi Popularra 603 %3,07 Herritarrak - Herritarron Alderdia 561 %2,86 Animalien Tratu Txarren Kontrako Alderdia 158 %0,80 Equo 127 %0,65 Nafarroako Ordezkaritza Kannabikoa 107 %0,54 Batasuna, Aurrerapena eta Demokrazia 91 %0,46 Sain 55 %0,28 Libertate Nafarra 39 %0,20 Guztira 19 797 %100

2011ko Nafarroako hauteskundeak Arrotxapean Alderdia Bozak % Nafar Herriaren Batasuna 4 213 %24,15 Nafarroa Bai 3 766 %21,59 Nafarroako Alderdi Sozialista 2 888 %16,56 Euskal Herria Bildu 2 717 %15,58 Izquierda-Ezkerra 1 429 %8,19 Nafarroako Alderdi Popularra 1 071 %6,14 Ekologistak Martxan 316 %1,81 Nafarroako Demokraten Elkargunea 221 %1,27 Nafarroako Ordezkaritza Kannabikoa 192 %1,10 Batasuna, Aurrerapena eta Demokrazia 156 %0,89 Sain 72 %0,41 IXN 38 %0,22 Naparra ta Españico Escuñe 26 %0,15 Guztira 17 105 %100

Auzo-zinegotziak

1999az geroztik, Iruñeko auzoek "auzo-zinegotzi" bat dute. Auzoko herritarrei, taldeei eta elkarteei arreta ematea du eginkizun, herritarren parte-hartzea sustatzeko eta auzoko eskaerei edo eskaerei laguntzeko.

Legealdia	Auzo zinegotzia	Alderdi politikoa
1999-2003	?	?
2003-2007	?	?
2007-2011	?	?
2011-2015	?	?
2015-2019	?	?
2019-2023	?	?

Hedabideak

Prentsa idatzia

Auzoaren aldizkako argitalpenik esanguratsuena, 1992ko otsailean sortu zenetik, Ezkaba aldizkaria da. Auzoari buruzko informazio orokorra biltzen duen hilabetekaria da, doakoa, eta auzotarrek, elkarteek eta kolektiboek beren borondatez egindako erreportajeak eta albisteak biltzen ditu. Bere erakunde argitaratzaileak Zumaida du izena eta 10.500 aleko tirada dauka. Doako argitalpena denez, eta soilik auzoan postontzietan banatzen denez, auzoko denda eta enpresen laguntza ekonomiko nagusia dauka, iragarkien bidez. Aldizkaria egiteaz gain, sustatzaileek Kultur Astea ere egiten dute eta auzoko bizitza sozial eta kulturalean parte hartzen dute.

Telebista

Nafar Telebistak, Nafarroako telebista kate autonomikoa izan zena, Marcelo Celayeta etorbideko IWER fabrika zaharrean zeukan egoitza.

Internet

Maiteminduen parkean doako Wi-Fi sarbidea dago. San Pedroko liburutegiaren eta Civivox kultur etxearen sareak, barnean doako Wi-Fi sarbidea emateaz gain, sarbide libreko ekipo informatikoak dituzten aretoak dituzte, baina erregistratu egin behar dira eta egunean 30 eta 60 minutu arteko erabilera-muga dute.

Gizarte-ongizatea

Hezkuntza

Haur Hezkuntza

• Patxi Larraintzar ikastetxea: Euskaraz eskainitako haur eta lehen hezkuntzako eskola (D eredua). Titulartasun publikoa: Nafarroako Gobernua.
• Arrotxapeko ikastetxea: Gaztelaniaz eta euskaraz eskainitako haur eta lehen hezkuntzako eskola (G eta A ereduak). Titulartasun publikoa: Nafarroako Gobernua.
• Cardenal Ilundain ikastetxea: Gaztelaniaz eta euskaraz eskainitako haur eta lehen hezkuntzako eskola (G eta A ereduak). Titulartasun publikoa: Nafarroako Gobernua
• Arrotxapeko haur eskola: Euskaraz eskainitako haur hezkuntzako eskola (D eredua). Titulartasun publikoa: Iruñeko Udala.
• Hello Pamplona: Gaztelaniaz eskainitako haur hezkuntzako eskola (G eredua). Titulartasun pribatua.
• Arrotxapeko haur eskola: Euskaraz eskainitako haur hezkuntzako eskola (D eredua). Titulartasun publikoa: Iruñeko Udala.
• Gozi Eder: Euskaraz eskainitako haur hezkuntzako eskola (D eredua). Titulartasun pribatua.

Lehen Hezkuntza

• Patxi Larraintzar ikastetxea: Euskaraz eskainitako haur eta lehen hezkuntzako eskola (D eredua). Titulartasun publikoa: Nafarroako Gobernua.
• Arrotxapeko ikastetxea: Gaztelaniaz eta euskaraz eskainitako haur eta lehen hezkuntzako eskola (G eta A ereduak). Titulartasun publikoa: Nafarroako Gobernua.
• Cardenal Ilundain ikastetxea: Gaztelaniaz eta euskaraz eskainitako haur eta lehen hezkuntzako eskola (G eta A ereduak). Titulartasun publikoa: Nafarroako Gobernua.
• Escolapios ikastetxea: Gaztelaniaz eskainitako haur eta lehen hezkuntzako eskola (G eredua). Titulartasun publiko-pribatua.

Bigarren Hezkuntza

Auzoan ez dago bigarren hezkuntzako instituturik

Osasuna

Arrosadia, Arrosadia Oinarrizko Osasun Eremuan dago, auzo hau besterik ez da.

Lehen mailako arreta

• Arrotxapeko Osasunetxea: Arrosadiako osasun-zentroa Uztarroze kalean dago, Artika kalearen ondoan, eta oinarrizko osasun-eremu osoan dagoen zentro bakarra da. Titulartasun publikoa: Nafarroako Gobernua

Ospitaleko arreta

Auzoan ez dago ospitaleko arreta zentroak.

Herritarren segurtasuna

Herritarren segurtasuna Nafarroako Larrialdietarako Agentziaren egituraren mende dago. Erakunde autonomo hori Nafarroako Gobernuak sortu zuen otsailaren 16ko 12/2009 Foru Dekretuaren bidez, Babes Zibila-SOS Nafarroa 112 eta Nafarroako Suhiltzaileak taldekatzeko.

Auzoko segurtasun arloan bi polizia ari dira lanean: Foruzaingoa eta Iruñeko Udaltzaingoa. Azken gorputz horretan "auzoko polizia" edo "hurbileko polizia" izeneko brigada bat dago. Haren funtzio orokorra da poliziaren presentzia mantentzea Iruñeko kaleetan, herritarren kexak jasotzea erraztuz, bai eta udal-administrazioari azkar eta behar bezala helaraztea ere.

Garraioa

Autobusa

Artikulu nagusia: «Eskualdeko Hiri Garraioa (Iruñerria)»

Auzo honetan Eskualdeko Hiri Garraioaren 9 linea daude:

Eskualdeko Hiri Garraioa Arrotxapea
Eguneko Zerbitzua	Gaueko Zerbitzua

Bizikleta

Artikulu nagusia: «Iruñeko Bidegorrien sarea»

Hainbat bidegorrik zeharkatzen dute auzoa, baina ardatz nagusirik ez.

Aparkalekua

Artikulu nagusia: «Iruñeko Aparkaldi Mugatu eta Kontrolatu aldea»

Auzoa bi zatitan banatzen da, aparkaleku gaietan. Iparraldea eta hegoaldea, Marcelo Zelaieta etorbideak bereizita. Bada, hegoaldea Iruñeko "gune urdina" deritzonaren 8. sektorekoa da. Horrek esan nahi du zona horretan aparkatzeko tarifa desberdina ordaindu behar dela, dagoen kalearen arabera. Hala ere, iparraldean ez dagoenez inolako erregulaziorik, ohikoa da ibilgailu askok auzoaren eremu hori okupatzea, hegoaldean leku librea utziz.

Monumentu eta leku interesgarriak

• Xampedro zubia: erromatarren garaiko zubia, Erdi Aroan zehar birmoldatua.
• Dona Grazia zubia: Erdi Aroko jatorriko zubia.
• Oblatuen zubia: 1992an eraikia.
• Arrotxapea zubia: Erdi Aroko jatorriko zubia.
• Vergel zubia: 1990ean eraikia.
• San Pedro monasterio zaharra: Duela mende asko Iruñeko hiribildu harresituaren kanpoaldean zeuden hainbat monasterioetatik gaur egun arte dirauen bakarra da. Jatorriko eraikina XIII. mendean altxatu zen eta monasterioaren gaur egungo egitura XVIII. mendekoa da. Gaur egun eliza izateaz gain, auzoko kulturgunea eta liburutegia ere bada.
• San Pedroko Ingurumen Heziketarako Museoa: Aurreko eraikinean dago.
• San Salbador eliza: Marcelo Zelaieta etorbidearn hasieran dago.
• Gasaren eskortak: Iruñeko entzierroan aterako diren zezenak gordetzen diren eskorta da.
• Iwer fabrika: Lau alditan eraiki zen Arnaldo eta Francisco Izard arkitekto katalanen eskutik. Lanak 1967an bukatu ziren. Eraikinaren atalik adierazgarriena erdialdean dagoen erlojudun dorrea da.

  

  Jon Andoni Goikoetxea

Auzokide ospetsuak

• Patxi Larrainzar (1934–1991): auzo-apaiz aurrerakoia, Arrotxapeaz idatzi zuen (Apuntes históricos sobre la Rochapea, 1981), eta haren omenez auzoko D ereduko eskola publikoa Patxi Larrainzar Ikastetxea izendatu zuten.
• Ion Andoni Goikoetxea (1965–): futbolaria.
• Iñaki Williams (1994–): futbolaria. Bere bizitzako lehenengo egunak Bilbon eman zituen, baina geroztik Arrotxapean hazi zen.
• Nico Williams (2002–): futbolaria.

Irudiak

• 
  Done Petri zubia
• 
  Dona Grazia zubia
• 
  Oblatuen zubia
• 
  Arrotxapea zubia
• 
  San Salbador eliza
• 
  Iwer fabrika
• 
  Arrotxapeako bidegorria

Ikus, gainera

• Iruña
• Txantrea
• Sanduzelai
• Buztintxuri

Kanpo estekak

• Arrotxapeko jai batzordearen webgunea

• Datuak: Q2944629