Auvernia

Auvernia
Geografia
Hiriburua	Clermont-Ferrand
Azalera	26.013
Administrazioa
Demografia
Bestelako informazioa

Auvernia (okzitanieraz: Auvèrnhe, Auvèrnha; frantsesez: Auvergne) Frantziako erdialdean eta barnealdean dagoen eskualdea zen, Okzitania ere osatzen duena. 2016tik Auvernia-Rodano-Alpeak eskualdeko zati da.

Lau departamenduk osatzen dute, 2006an 1.335.938 biztanle zituen eta hiriburua Clermont-Ferranden dago.

Bestela, Erdialdeko Mendigunea eskualde honetan zabaltzen da.

Geografia

Auverniaren mapa

Orografia

Massif Centralaren erdian, era askotako erliebeak ageri dira Auvernia zaharrean: mendi altuago (Velay, Mezenc, Gerbier; Cantal, Dore) nahiz baxuagoen (Limagne, Bourbonnais) tartean haran hertsiak eta ordokiak. Miozenoan izandako erupzio bolkaniko indartsuek egituraturiko lurralde nahiko higatua da. Jatorri bolkanikoko aintzirak daude: (Aydat, Chambon, Pavin).

Klima

Atlantiko eta kontinentalaren artekoa, orografiaren araberako klima da nagusi Auvernia lurraldean. Limagne idorraren ondoan (500–700 mm), Auvernia eta Forez aldeko mendialdeetako klima euritsuagoa da (1000–1500 mm). 700 m-ko altueratik gora, negu gogorra izan ohi da.

Mugakideak

Iparraldean Erdialdea eta Borgoina, hegoaldean Midi-Pyrénées eta Languedoc-Roussillon, ekialdean Rhône-Alpeak eta mendebaldean Limousin eskualde mugakideak ditu gaur egun.

Departamenduak

• Allier (03): 344.721 biztanle 1999an.
• Cantal (15): 150.778 bz.
• Loira Garaia (43): 209.113 bz.
• Puy-de-Dôme (63): 604.266 bz.

Udalerri nagusiak

Esan bezala, Clermont-Ferrand (138.992 biztanle 2006an) Auverniako hiriburua eta hiri nagusia da. Halaber, eskualdeko beste prefekturak Aurillac (29.477 bz.), Moulins (20.599 bz.) eta Le Puy-en-Velay (19.321 bz) dira. Azkenik, beste udalerri aipagarrien artean Vichy (26.555 bz) dugu.

Biztanleria eta ekonomia

Auverniako emakume baten jantzi tradizionala

Emigrazio lurraldea, XX. mendean biztanleriaren % 15-20 galdu du Auverniak (1.558.000 biztanle. 1886an, 1.247.000 1927an), Clermont-Ferrand bezalako hiria neurri handian handitu den arren (37.000 biztanle. 1872an, 112.000 1927an). Ordokiak jendetsu izanagatik, mendialdeko biztanleria izugarri murriztu da (1954tik aurrera, % 4 gutxiago urtero). Nekazaritza tradizionalak etengabeko krisia izan du, ustiakuntza modernoak bideratu diren arte. Nekazaritza eta abeltzaintzako langileria % 26,4 da (% 42 1954an). Industrian % 26,3: burdingintza eta industria tradizionalak (ehun, jantzi, larrukiak) atzera ari diren neurrian, mekanika eta elektrizitate, automobilak eta hegazkingintza garatu dira azkenaldi honetan. Zerbitzuak (% 37,1), turismoak eta merkataritzak osatzen dituzte nagusiki. Michelinek lehen mailako industria hiria bihurtu du Clermont-Ferrand.

Historia

Auverniar galiarren (Vercingetorix) lurraldea izan zen. Akitaniako lurraldea izan zen IV. mendetik aurrera. Akitaniarren mendeko konderri bihurturik (979), ingelesen mendean egon zen aurrerantzean. 1115etik aurrera, bitan banatu zuten Auvernia: Auverniako Dofinerria eta Auverniako Konderria. Azken hau bitan banatu zen San Luis erregearen garaian: lehena dukerri bihurtu zen 1360an eta Frantziako koroaren esku geratu zen 1531. urtean; bigarrena La Tour d´Auvergne etxekoen mende geratu zen eta 1610. urtean igaro zen Frantziako koroara. Luis XIV.a erregeak Les Grands Jours d´Auvergne auzi-epaia antolatu zuen Clermont hirian (1665-1666), La Fronde delako altxamenduaren ondoren, bertako jaunek erakutsitako tirano portaera epaitzeko.

Hizkuntzak

Auvernia okzitaniera, franko-provenzera eta, iparralderago, langue d´oil hizkuntzen arteko bidegurutzean aurkitzen da (Clermont-Ferrand hiriko jatorrizko hizkuntza okzitaniera izanik, Montluçon nahiz Vichykoa adibidez frantsesa edo franko-proventzera da. Auvernierak, Auvernian hitz egiten den okzitanierak, okzitanieraren patu berbera izan du: patois bihurturik, frantsesa nagusitu da bazter guztietan.

Auverniar ezagunak

• Blaise Pascal (1623-1662), matematikari eta fisikaria.

Ikus, gainera

• Frantziako eskualdeak

Kanpo estekak

• (Frantsesez) Auverniako eskualdearen webgune ofiziala