Bûtenpost
| Bûtenpost | ||
| ||
| Jeltingahûs | ||
| Emblemen | ||
 
| ||
| Bestjoer | ||
| Lân |  Nederlân
| |
| Provinsje |  Fryslân
| |
| Gemeente |  Achtkarspelen
| |
| Sifers | ||
| Ynwennertal | 5.705 (1 jannewaris 2023)[1] | |
| Oerflak | 18,50 km², wêrfan: - lân: 18,38 km² - wetter: 0,12 km² | |
| Befolkingsticht. | 315 ynw./km² | |
| Oar | ||
| Tiidsône | UTC +1 | |
| Simmertiid | UTC +2 | |
| Koördinaten | 53° 15'N 6° 08'E | |
| ||
| Lokaasje Bûtenpost (grien) yn 'e gemeente Achtkarspelen | ||
| Offisjele webside | ||
| Side Bûtenpost | ||
| Kaart | ||
  | ||
Bûtenpost is in doarp yn it easten fan Fryslân. It is it haadplak fan 'e gemeente Achtkarspelen. Bûtenpost leit yn it noardeastlike part fan dy gemeente. Bûtenpost stiet bekend om it Konkoers Hippyk Bûtenpost, dat der elts jier op 'e earste woansdei fan augustus holden wurdt.
Bûtenpost hat 5.705 (1 jannewaris 2023)[2] ynwenners.
Skiednis
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Bûtenpost leit yn it noarden fan Achtkarspelen tusken Grins en Ljouwert en dy lizzing is fanâlds fan belang west foar dit grinsdoarp. Bûtenpost is earder ûntstien út de oangrinzjende buorskip Lytsepost. De namme Bûtenpost ferwiist nei bûtenste wacht [boarne nedich] of fuotbrêge dy't eartiids post neamd waard.
Stadichoan fêstigen har der leden fan foarname Fryske famyljes; roubuorden yn de Marijetsjerke binne dêr stille tsjûgen fan. Eartiids wie hjir Boelensstate. Yn de 19e iuw begûn Bûtenpost foardiel te lûken út de lizzing tusken twa haadstêden. It doarp waard pleisterplak foar de postweinen. De hynders ferdwûnen nei't yn 1866 it spoar tusken Grins en Ljouwert iepene waard en kamen der auto's.
Yn 2013 kaam der in omwei east fan it doarp fan de rotonde yn it suden nei de buorskip De Lêste Stoer. Dy omwei krige de namme 'Bûtenom' en krúst it spoar ûngelyk middels in brêge. It moat de oplossing wêze foar it drokke ferkear yn it sintrum fan Bûtenpost. De nije dyk hat in ôfslach nei yndustryterrein De Swadde. Tusken it doarp en de omwei waard de nij wenwyk Bûtenpost-Súd boud.
Flagge en Wapen
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Bûtenpost hat yn it ferline in skoft by it Westerkertier yn Grinslân heart. No't it al iuwenlang yn Eastergoa yndield en haadplak fan Achtkarspelen is, waard foar it wapen ek oansletten by Eastergoa: yn read twa sulveren dwersbalken mei as oanfolling wapenfigueren dy't mei Bûtenpost te krijen hawwe.
Doarpswapens wurde faak ôflêzen fan de wynwizer of -roas oan it krús op it koer fan it tsjerkedak. Yn Bûtenpost stiet dêr in swart metalen krús mei in krânse fan acht leeljes (in Marije-embleem). De acht gouden leeljes binne oer de reade dielen fan it skyld siedde yn de getalsferhâlding 3:3:2. De twa sulveren dwersbalken binne elk mei in figuer yn Eastergoa-kleuren belein mei op 'e midden fan de boppeste balke in seispuntige stjer. Yn de Fryske heraldyk is dit in saneamde "liedstjer", dy 't ferwiist nei de bestjoerlike lieding fan it gemeentehûs dat yn Bûtenpost stiet. Bûten Bûtenpost stiene eartiids in oantal aadlike states, lykas Jeltingastate en Herbrandastate. Fan alle famyljewapens fan de eigeners fan dy states, stiene yn trijefjirde diel ien of mear roazen. As ferwizing dêrnei stiet in reade roas yn de midden fan de ûnderste balke.
De liedstjer èn de leelje komme werom yn de doarpsflagge fan Bûtenpost. Alhoewol't de flagge net offisjeel is, hat Pleatslik Belang de flagge yn 2007 op'e nij yntrodusearre as symboal fan it doarpseigene.[3]
Mienskip
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Yn Bûtenpost stiet ek it gemeentehûs fan Achtkarspelen. It peil fan foarsjenningen en de lizzing soargje dat Bûtenpost in groeiende wenfunksje hat. Der is ek in oerdekt swimbad ('De Kûpe') en in sporthal ('De Houtmoune'). De doarpskrante is in inisjatyf fan Pleatslik Belang en hjit "De Binnenste Bûten". Bûtenpost hat fanâlds wat hân mei hynders. Alle jierren is der yn july-augustus in feestwike mei aktiviteiten as in merke en in konkoers Hippyk.
Tsjerken
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- Mariatsjerke (PKN-gemeente, foarhinne herfoarme gemeente)
- Krústsjerke (PKN-gemeente, foarhinne grifformeard-synodale gemeente)
- Fonteintsjerke (grifformeard-frijmakke gemeente)
- Fermanje (doopsgesinde gemeente)
- Het Lichtbaken (Kristengemeente; profyl: evangelysk)
Skoallen
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Fuortset ûnderwiis:
- Iepenbiere Skoalle Mienskip Nordwin Kolleezje (fmbû en mbû-grien)
- Kristlike Skoalle Mienskip Lauwers Kolleezje (gymnasium, fwû, hafû en fmbû)
Basisskoallen:
- Kristlike basisskoalle 'De Lichtbron'
- Grifformearde (frijmakke) basisskoalle 'De Fontein'
- Iepenbiere basisskoalle 'De Mienskip'
Ferienings
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
|
|
Befolkingsferrin
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]| Jier | 1955 | 1960 | 1965 | 1970 | 1973 | 1990 | 1992 | 1994 | 1996 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ynwenners | 2.689 | 2.814 | 3.123 | 3.600 | 4.049 | 5.498 | 5.552 | 5.602 | 5.625 |
| Jier | 1998 | 2000 | 2002 | 2004 | 2006 | 2009 | 2015 | 2020 | |
| Ynwenners | 5.632 | 5.639 | 5.650 | 5.719 | 5.762 | 5.785 | 5.803 | 5.703 |
Berne
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- Tarquinius fan Boelens (1632-1670), grytman
- Martinus fan Scheltinga (1656-1726), grytman
- Dirk Jan Jacob Hellema (1872-1947), boargemaster
- Meine Fernhout (1884-1977), politikus
- Jacob Rusticus, (1913-1972), keunstskilder
- Jo Bosma (1943-2015), politikus
- Gosse Dam (1950),bbyldhouwer
- Bienze IJlstra (1954), dirigint
- Jan Jacob van Dijk (1964), politikus
- Stephan van Hoving (1983), fuotballer
It besjen wurdich
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
- Mariatsjerke
- De Mûnts, in oarspronklik út 1871 datearjende muonts.
- Iistidemuseum, mei alderlei archeologyske fynsten út de iistiid yn Bûtenpost.
- Der steane ferskate keunstwurken yn it doarp. Yn juny 2009 is der in nij keunstwurk setten op de hoeke fan it Nijenstijn Plein, in keunstwurk fan Hans Jouta út Ferwert. It wurk is fjouwer meter heech en hat de foarm fan in hynstesturt.
- Jeltingahûs
Fierders hat Bûtenpost de grutste botanyske krûdetún fan Nederlân. Dit is Botanyske Tún De Kruidhof. Op de lokaasje fan 3,5 bunder binne bysûndere plantekolleksjes te besjen, lykas in flintertún en in ôfdieling mei túnkrûden en genêskrêftige planten.
Op 'e earste woansdei fan augustus wurdt yn Bûtenpost alle jierren it Konkoers Hippyk Bûtenpost holden. Dat is ien fan 'e grutste hynsteporteveneminten yn Fryslân. Fierders waard op 14 july 2018 foar it earst de Feteranedei fan Achtkarspelen holden.
Ynfrastruktuer
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Ferkear en ferfier
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Bûtenpost leit oan it spoar Grins-Ljouwert. Yn beide rjochtingen kin men trije kear yn 't oere op de trein stappe. Twa dêrfan binne stoptreinen en ien is in sneltrein. It spoar en de Rykswei hawwe in soad bydroegen oan de ûntwikkeling en ek de lizzing is fan grut belang.
Strjitten
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Alle strjitten yn Bûtenpost.
Sjoch ek
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
Keppeling om utens
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
|
|
Achtkarspelen |
|
|---|---|---|
| Doarpen en útbuorrens: Boelensloane • Bûtenpost • Droegeham • Gerkeskleaster • De Harkema • Koatstertille • Stynsgea • Strobos • Surhústerfean • Surhuzum • Twizel • Twizelerheide | ||
| Buorskippen: Blauforlaet • Blauhûs • Buwekleaster • Dykhuzen • Hamsherne • Koartwâld • De Koaten • Kûkherne (foar in part) • De Lêste Stoer • Lytsepost • Ophûs • Reahel • Reaskuorre • Surhuzumer Mieden | ||
 ·  · 
| ||