BESM-6
.jpg?lang=pl) BESM-6 w Londyńskim Muzeum Nauki | |||
| Typ | |||
|---|---|---|---|
| Producent |
Moskiewska Fabryka Maszyn Liczących i Analitycznych (SAM)[1] | ||
| Premiera |
1968[1] | ||
| Koniec produkcji |
1987[2] | ||
| Procesor | |||
| Pamięć operacyjna |
do 192 kilobajtów (32768 × 48 bitów) | ||
| System operacyjny |
D-68, Dispak, Dubna OS | ||
| |||
BESM-6 (ros. БЭСМ-6, skrót od ros. Большая электронно-счётная машина dosł. „Duża Elektroniczna Maszyna Licząca”) – był radzieckim komputerem z serii BESM. Był to pierwszy sowiecki komputer drugiej generacji, korzystający z tranzystorów.
Podstawowe dane
[edytuj | edytuj kod]BESM-6 był najlepiej znanym i wpływowym komputerem swojej serii, BESM. Zaprojektowano go w Instytucie Precyzyjnej Mechaniki i Inżynierii Komputerowej. Prace zakończono w 1965. Produkcję rozpoczęto w 1968 i trwała przez następne 19 lat[2].
Jak jego poprzednicy, BESM-6 korzystał z tranzystorów (jednakże wersja użyta w 1980 jako komponent superkomputera Elbrus korzystała z układów scalonych). 48-bitowy procesor maszyny taktował z częstotliwością 10 MHz i był wyposażony w dwa potoki danych – osobne dla kontroli i arytmetyki. Posiadał także pamięć podręczną procesora na 16 48-bitowych słów. Ten system mógł pracować z wydajnością 1 miliona instrukcji na sekundę (1 MIPS). CDC 6600, powszechny superkomputer zachodni z tych samych czasów, osiągał prędkość 2 MIPS.
Pamięć komputera można było zaadresować 15-bitowym adresem. Tak więc maksymalna pamięć wynosiła 32K słów (192 kilobajtów). System pamięci wirtualnej pozwalał na rozszerzenie tego do 128K słów (768 kilobajtów).
BESM-6 był często stosowany w Związku Radzieckim w latach 70. do różnych zadań obliczeniowych i kontrolnych. Podczas projektu Apollo-Sojuz w 1975 obróbka danych telemetrycznych misji została wykonana w kompleksie bazującym na tym superkomputerze. Radzieccy naukowcy skończyli obróbkę tych danych o pół godziny wcześniej niż ich amerykańscy koledzy[4].
W sumie wyprodukowano 355 komputerów tego modelu. Ich produkcję zakończono w 1987.
Jako pierwszy radziecki komputer z zainstalowaną bazą, sporą jak na swoje czasy, BESM-6 doczekał się oddanej społeczności deweloperów. Na przestrzeni lat powstało dla niego parę systemów operacyjnych[5], jak o kompilatory dla języków takich jak Foltran, ALGOL i Pascal[6].
Modyfikacja BESM-6, korzystająca z układów scalonych, 2-3-krotnie szybsza od oryginalnych komputerów, została wyprodukowana w latach 80. pod nazwą Elbrus-1K2 jak część superkomputera Elbrus.
W 1992 jeden z ostatnich komputerów BESM-6, który się zachował, został zakupiony przez Muzeum Nauki w Londynie[7].
Urządzenia wejścia/wyjścia
[edytuj | edytuj kod]BESM-6 mógł drukować na drukarce АЦПУ-128 (Алфавитно-Цифровое Печатающее Устройство) i odbierać input na kartach perforowanych GOST 10859. Dalekopis Consul-254 produkcji Czechosłowackiej mógł być wykorzystywany z tą maszyną do sesji interaktywnych. Kiedy monitory kineskopowe stały się popularne, BESM-6 mógł być podłączony do terminali Videoton 340.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c BESM-6 Computer [online], Russian Virtual Computer Museum.
- ↑ a b Наталия Дубова, БЭСМ-6, [w:] Очерки по истории советской вычислительной техники и школ программирования, Издательство „Открытые Системы” [zarchiwizowane z adresu 2007-09-30] (ros.), BESM-6 - Essays on the history of Soviet computer technology and programming schools.
- ↑ BESM-6 Nostalgia Page [online].
- ↑ Boris Malinovsky, Pioneers of Soviet Computing [online], 2010, s. 100, Cytat: The 1975 Apollo-Soyuz space mission was controlled from a new computer complex that included a BESM-6 and other domestic high-speed computers developed by Lebedev’s students. Prior to this, the space mission telemetry data processing would have taken approximately thirty minutes. Using the new computer complex, the work was performed in one minute. Soviet scientists completed all of the Apollo-Soyuz mission’s data processing one half hour earlier than their American colleagues. This marked Lebedev’s real triumph: his school and his students developed a first-class computer that was capable of competing with the best machines in the world. For their work on BESM-6, Lebedev and his team won the State Prize.
- ↑ Irina Kraineva, ДИСПАК – операционная система атомного проекта, [w:] Открытые системы, t. 24, 2016 (1) (ros.).
- ↑ В.П. Иванников, Л.Н. Королев, Э.З. Любимский, А.Н. Томилин: Разработки Московской Школы Операционных Систем Эвм (ang. Developments of the Moscow School of Computer Operating Systems). (ros.).
- ↑ Doron Swade, Back in the USSR, „Inc.”, 1996.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- John J.G. Savard, Computer Arithmetic at The Early Days of Hexadecimal, [w:] quadibloc [online], 2005 [zarchiwizowane z adresu 2018-07-16].