Bergarako besarkada

Bergarako besarkada

Besarkadaren tokiaren topografia

Bergarako besarkada edo Bergarako hitzarmena Maroto karlista jeneralak (Estatu Nagusiko buruzagia) eta Espartero jeneral liberalak Bergara udalerriko Irizar jauregian sinatutako hitzarmenaren aurkezpen sinbolikoa da, Bergaran egindakoa 1839ko abuztuaren 31n. Bi egun lehenago Oñatin sinatu zuten hitzarmena.

Honekin Euskal Herrira Lehen Karlistaldiaren amaiera iritsi zen. Karlistek aldarrikapen asko galdu zituzten; batik bat, On Karlosen erregetza eta Antzinako Erregimenaren ezarketa. Horren ordez, Elisabet II.aren erregealdia eta 1837.ko Espainiako Konstituzioa ezarri ziren. Hala ere, Espartero jeneralak Euskal foruak jarrai zitezen eskatzeko akordioa hartu zuen, eta horrela urte horretako urriaren 25ean euskal foruak baieztatzen zituen legea onartu zen. Hala ere, lege honek foruak Espainiako instituzioei aldatzeko ahaltasuna eskaintzen zien eta gainera foruak Espainiako batasun konstituzionalaren menpe jartzen zituen. Honek kontraesan bat suposatzen zuen, eta azkenean hau izan zen Espainiako gobernuak euskal foruak deuseztatzera eraman zuena.

Aurrekariak

Lehen Karlistaldia 1833.ean hasi zen. Gerrak aurrera egin ahala, karlisten taldean bi multzo agertu ziren. Batetik, transakziozaleak, gerra gehiegi iraun zuela uste zutenak; eta bestetik jarrera amoregaitzekoak, gerrarekin jarraitu nahi zutenak. Rafael Maroto jenerala transakziozalea zen, eta ondorioz, haren politikari aurka egiten zioten batzuk fusilatu ostean, gerraren amaiera ekarriko zuen Bergarako hitzarmen honetan bukatuko zuten elkarrizketak hasi zituen liberalekin. Hitzarmena gobernu ingelesaren interbentzioz umotu zen, zehazki Palmerstongo bizkondearen ekimenez, Jose Mari Espartzak adierazi duenez. Lord John Hay almirante britainiarraren bitartekotzari esker gauzatu ahal izan zen.

Hitzarmenaren laburpena

Bergarako hitzarmenaren agiria.

1. artikulua: Esparterok gobernuari gorteek foruak onar edo alda zitzaten gomendatzeko akordioa hartu zuen.

2., 3., 4., 5. eta 6. artikuluak: Karlista armadan parte hartu zutenen intsigniak, lanbideak eta graduak onartzen ziren. Karlistei armada liberalean sartzeko aukera ematen zitzaien.

7. artikulua: Nafarroako eta Arabako armadeei aurreko artikuluak zabaltzeko aukera ematen zitzaien hitzartutakoa onartzen bazuten.

8. artikulua: Karlisten armak, jantzitegiak eta bizigaiak Esparteroren menpe jartzen ziren.

9. artikulua: Gatibuei, hitzartutakoa onartzen bazuten, aske geratzeko aukera ematen zitzaien.

10. artikulua: Esparterok gobernuari –honek gorteei eskatzeko- alargunak eta umezurtzak bere gai har zitzan eskatzeko akordioa hartzen zuen.

Hitzarmena

Baldomero Espartero Armada Nazionaletako kapitain jeneralaren eta Rafael Maroto teniente jeneralaren artean egindako hitzarmena.

1. art. Baldomero Espartero kapitain jeneralak gogotsu gomendatuko dio gobernuari Gorteei foruak ematea edo aldatzea formalki proposatzeko konpromisoa betetzeko.

2. art. Jeneral, buruzagi, ofizial eta Rafael Maroto teniente jeneralaren agindupeko armadako gainerako norbanakoen enplegu, maila eta kondekorazioak aitortu egingo dira. Rafael Maroto teniente jeneralak euren armen adierazpenarekin aurkeztuko ditu zerrendak eta 1837ko Konstituzioa, Isabel II.aren tronua eta bere Ama Agurgarriaren Erregeordetza zerbitzatzen eta defendatzen jarraitzeko edo etxera erretiratzeko askatasuna izango dute, armekin jarraitu nahi ez dutenek.

6. art. Aurreko artikuluek, hitzarmen hau berretsi eta hamabi egunera aurkezten diren enplegatu zibil guztiak hartzen dituzte.

7. art. Nafarroa eta Arabako dibisioak Gaztela, Bizkaia eta Gipuzkoako dibisioak bezala aurkezten badira, aurreko artikuluetan adierazten diren emakida berberak izango dituzte.

8. art. Baldomero Espartero kapitain jeneralaren eskuetan jarriko dira Rafael Maroto teniente jeneralaren menderapenean dauden artilleriak, arma lantegiak eta arma, arropa eta janari gordailuak.

Hitzarmena Bergarako kuartel nagusian berretsi da, 1839ko abuztuaren 31n.

Boletín Oficial de Pamplona, 1839ko irailaren 5a, osteguna

Hitzarmenaren aurkariak

Karlisten eta kleroaren zati ziren askok ez zuten hitzarmena onartu eta On Karlosekin batera Frantziara alde egin zuten. Bestalde, Ramon Cabrera karlista jeneralak, hitzarmena onartu ez zuena, gerrarekin jarraitu zuen Maestrazgoko eskualdean, 1840.ean garaitua izan zen arte. Hitzarmena onartu ez zutenek Bergarako Traizioaz hitz egingo zuten.

Ondorioak

1839.ean urriaren 25ean Euskal foruak baiztatzen zituen legea onartu zen Espainiako gorteetan. Lege honen testuinguruan 1841.ean Nafarroako Lege Hitzartua onetsi zen, zeina Nafarroako foruen galtzea ekarri zuen, Nafarroak halako subiranotasun maila gordez, hala ere.

Bergarako besarkadak karlisten eta liberalen arteko gerraren amaiera sinbolizatu zuen. Hitzarmenean karlistek Elisabet II.aren erregealdia eta Espainiako Konstituzioa onartu zituzten, eta trukean liberalek euskal foruak errespetatuko zituztela esan zuten, “beti ere konstituzioaren menpean”.

1841. urtean bertan, Bergarako Besarkadan hitzartutakoaren aurka, Esparterok (honezkero Espainiako erregeordea) Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabari foruak deuseztatzeko ekimena egin zuen dekretu bidez. Hala ere, 1844.an, Esparteroren erregeordetzaren amaierarekin, hiru probintzia hauetan foruak mantendu ziren, 1876.an Hirugarren Karlistaldiaren ostean ezeztatuak izan ziren arte. Euskararen aurkako erasoak bata bestearen atzetik hasiko ziren behin foruak deuseztatuta. Bergarako besarkada euskaldunontzat traizioaren eredu hartzen da.

Ikus, gainera

• Irizar jauregia
• Zornotzako ituna

Kanpo estekak

• Datuak: Q2996259
• Multimedia: Convention of Vergara / Q2996259