Boeing

Boeing Company
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Illinois
Siedziba	Chicago
Data założenia	1916
Forma prawna	spółka akcyjna
Zatrudnienie	165 500 osób (2014)
ISIN	US0970231058
Symbol akcji	NYSE: BA
	Dane finansowe
Przychody	90,762 mld USD (2014)
Wynik netto	5,446 mld USD (2014)
Aktywa	99,198 mld USD (2014)
Kapitał własny	8,790 mld USD (2014)
	Położenie na mapie Chicago Boeing Company
	Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych Boeing Company
	Położenie na mapie Illinois Boeing Company
	41°52′59,5″N 87°38′20,0″W/41,883194 -87,638889
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Boeing Company – amerykański koncern lotniczy, zbrojeniowy i kosmiczny z siedzibą w Chicago. Dwa najważniejsze działy stanowią:

Boeing Commercial Airplanes – drugi największy (po Airbus) producent samolotów pasażerskich na świecie^[2] z siedzibą w Renton (Waszyngton); główne zakłady znajdują się w Everett (Waszyngton) (modele 767 i 777), 60 km na północ od Seattle, w Renton (model 737), 21 km na południe od Seattle oraz w Charleston (Karolina Południowa) (model 787).
Boeing Defense, Space & Security (do 2010 jako Integrated Defense Systems^[3]) – odpowiedzialny za produkcję wojskową i kosmiczną z siedzibą w Saint Louis (Missouri); zakłady: St. Louis – (F-15 i F/A-18), Filadelfia (Pensylwania) – (CH-47, V-22), Long Beach – (C-17), Mesa (Arizona) – (AH-64)^[4], dział Phantom Works odpowiedzialny za badania.

Boeing produkuje różne typy samolotów i śmigłowców, przeznaczonych zarówno dla wojska, jak i służb cywilnych. Uczestniczy w programach badania kosmosu, produkując zespoły i podzespoły do rakiet nośnych, sztucznych satelitów i statków kosmicznych.

Jest spółką akcyjną, notowaną na Nowojorskiej Giełdzie (NYSE) od 5 sierpnia 1934^[5]. W 1997 Boeing przejął firmę McDonnell Douglas, największego producenta samolotów wojskowych i jedynego konkurenta wśród odrzutowców komercyjnych na rynku USA.

Historia

Początki

Firma została założona w 1916 w Seattle pod nazwą „Pacific Aero Products Co”. Nadana rok później nazwa „Boeing Airplane Company” pochodzi od nazwiska współzałożyciela – Williama E. Boeinga. Pierwszym samolotem wyprodukowanym przez firmę był wodnosamolot Boeing Model 1, znany również pod oznaczeniem B & W Seaplane. Samolot został zaprojektowany wspólnie przez Boeinga i oficera US Navy Conrada Westervelta. Pierwszym samolotem sygnowanym nazwą Boeinga był wodnosamolot Boeing Model 2, znany również pod oznaczeniem Boeing Model C. Maszyna w 1917 została zakupiona przez amerykańską marynarkę w liczbie 50 sztuk. Po zakończeniu I wojny światowej, Boeing konstruował nowe samoloty, m.in. łodzie latające, samoloty pocztowe, samoloty treningowe, myśliwskie, które eksportował m.in. do Kanady. Pierwszym samolotem wytwórni powstałym z myślą o przewozach pasażerskich był Boeing Model 6, znany również pod oznaczeniem B-1. Maszyna mogła przewozić pilota, dwóch pasażerów i ładunek poczty. Coraz większą wagę przykładano do transportu cywilnego. W 1927 Boeing założył linie lotnicze nazwane Boeing Air Transport, które uruchomiły regularne połączenie Chicago – San Francisco. Były to również pierwsze linie lotnicze, które na pokładach swoich samolotów obok pilotów zatrudniły również personel pokładowy – stewardesy.

Firma nabywała również inne firmy z branży lotniczej. W 1929 Boeing kupił Pratt and Whitney (wówczas był to producent samolotów). Powstał wówczas koncern United Aircraft and Transport. Ustawa antytrustowa z czerwca 1934 zakazała jednak działania takich korporacji i koncern podzielono na trzy działy, w tym: Boeing Airplane Company oraz United Airlines. Założyciel firmy załamany tym faktem postanowił sprzedać swoje udziały i wycofał się z biznesu lotniczego.

5 sierpnia 1934 akcje Boeinga zadebiutowały na giełdzie. Firma inwestowała w nowe technologie, jako pierwsza na amerykańskim rynku producentów lotniczych zastosowała w swoich samolotach konstrukcje ze spawanych stalowych ram, które w latach 30. zastąpiono profilowanymi elementami metalowymi. W 1930 powstały pierwsze jednopłatowe samoloty Boeinga: Boeing Monomail, przeznaczony do przewozu towarów i poczty, myśliwski P-26 Peashooter, rok później pierwszy bombowiec B-9. W 1934 rozpoczęto pracę nad czterosilnikowym bombowcem XB-15, a później Modelem 299, pierwowzorem późniejszego B-17 Flying Fortress. Wykorzystując doświadczenia zdobyte przy konstrukcji dużych samolotów, na zamówienie linii lotniczych Pan Am zbudowano łódź latającą zdolną pokonywać trasy transatlantyckie. Boeing 314 Clipper, największy samolot pasażerski swoich czasów, mogący zabrać na pokład 90 pasażerów, odbył pierwszy lot w czerwcu 1938.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej zakłady produkowały głównie samoloty bombowe: B-17 i Boeing B-29 Superfortress. Większość zatrudnionych stanowiły kobiety. Zaprojektowane przez Boeinga bombowce powstawały, w ramach wojennej kooperacji, również w innych wytwórniach, m.in.: Lockheeda, Douglasa, Bella. Jeszcze podczas wojny, w 1943, rozpoczęto projekt, którego rezultatem była budowa bombowca Boeing B-47 Stratojet. Pod koniec wojny macierzyste zakłady Boeinga zatrudniały 45 000 ludzi.

Okres powojenny

Samoloty pasażerskie

Po zakończeniu wojny i spadku zapotrzebowania na samoloty bombowe firma zmuszona była ograniczyć zatrudnienie i zwolnić ok. 70 000 pracowników. Luksusowy samolot pasażerski Boeing 377 Stratocruiser, zbudowany w oparciu o transportowego Stratofreightera, zbudowany w ponad 50 egzemplarzach, nie spełnił oczekiwań finansowych firmy. Sytuację ratowała sprzedaż bombowców lub samolotów z nich się wywodzących, przerobionych na samoloty transportowe i latające cysterny (KC-97 Stratotanker).

W drugiej połowie lat 40. firma zaczęła wkraczać w erę samolotów odrzutowych. Ważną konstrukcją był B-47 Stratojet, zbudowany w oparciu o niemieckie doświadczenia z okresu II wojny światowej. Pomiędzy 1947 a 1956 wyprodukowano ponad 2000 egzemplarzy tego wielosilnikowego bombowca. Jego następcą stał się B-52 Stratofortress, oblatany w 1952, używany w amerykańskim lotnictwie do dziś. W latach 60., dzięki zakupowi firmy Vertol, Boeing stał się producentem helikopterów: CH-47 Chinook i CH-46 Sea Knight, używanych przez oddziały armii, marynarki i marines. Również w 1952 zaprojektowano Model 367-80 (Dash 80), którego rozwinięciem stały się samoloty KC-135 Stratotanker – pierwszy powietrzny zbiornikowiec o napędzie odrzutowym, oraz Boeing 707, pierwszy dalekodystansowy samolot pasażerski wyprodukowany przez firmę. Dzięki tej czterosilnikowej maszynie, zdolnej przewieźć 156 pasażerów, Stany Zjednoczone stały się potentatem w produkcji samolotów pasażerskich. Jego następcami były: B720 i B727. B727, trzysilnikowa maszyna przeznaczona do lotów średniodystansowych, produkowany był do 1984 i zdobył uznanie pilotów i pasażerów (do dziś lata ich około 1 300). W 1967 Boeing zbudował kolejny samolot pasażerski, krótko- i średniodystansowy – dwusilnikowy B737, produkowany (z licznymi modyfikacjami) do dziś.

Po zakończeniu II wojny światowej firma prowadziła badania nad napędem rakietowym i rakietami bojowymi. Owocem prób stał się naddźwiękowy pocisk przeciwlotniczy IM-99 Bomarc z 1955, wyprodukowany w liczbie 700 sztuk. Kolejnym był międzykontynentalny pocisk balistyczny LGM-30 Minuteman, przyjęty na uzbrojenie w październiku 1962^[6]. Boeing włączył się w podbój przestrzeni kosmicznej, czego efektem były: Lunar Orbiter, który przesłał zdjęcia 99% powierzchni Księżyca (1966), pierwszy człon rakiety Saturn V (S-IC), Lunar Roving Vehicle – pojazd wykorzystany podczas trzech ostatnich misji programu Apollo i inne.

Na początku lat 70. sytuacja firmy pogorszyła się. Związane to było z ograniczeniem programu lotów kosmicznych i zawieszeniem przez rząd amerykański finansowego wsparcia naddźwiękowego odrzutowca pasażerskiego, oznaczonego jako SST (Supersonic Transport), który miał być odpowiedzią na francusko-brytyjski projekt Concorde’a. Dużym problemem był kryzys na rynku samolotów pasażerskich, a także opóźnienie i większe od założonych koszty produkcji nowego modelu B747 Jumbo Jet. Firma zwolniła prawie połowę z 80 000 swoich pracowników, próbowała inwestycji w różnych, nieraz odległych od lotnictwa działach gospodarki. Pojawienie się Jumbo Jeta (wejście do służby w 1970) zrewolucjonizowało wręcz rynek przewozów pasażerskich. Ostatnia wersja jumbo jeta (747-8) była produkowana do 2023 roku

W pierwszej połowie lat 80. sytuacja ekonomiczna zaczęła się poprawiać. Samoloty produkowane przez Boeinga, a także ich militarne wersje, stały się podstawowym wyposażeniem wielu linii lotniczych i sił zbrojnych. Wzrastała liczba pasażerów, linie zgłaszały zapotrzebowanie na coraz to większą liczbę maszyn. Pojawiła się jednak konkurencja w postaci europejskiego konsorcjum Airbusa, założonego w 1970 po znakomitych efektach programu Concorde. Boeing wprowadził w tym czasie nowe modele samolotów pasażerskich: średniodystansowego B757, oraz jego szerokokadłubowego krewniaka B767 oraz zmodyfikowaną wersję B737.

Boeing, wykorzystując doświadczenia z okresu programu Apollo, współpracował przy budowie promów kosmicznych i Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. To i następne dziesięciolecie przyniosło rozwój produkcji wojskowej koncernu, opracowywano (również w kooperacji) m.in.: V-22 Osprey, będącego krzyżówką samolotu i śmigłowca, bombowiec typu „stealth” B-2, myśliwiec F/A-22 Raptor, śmigłowiec RAH-66 Comanche, system obrony przeciwlotniczej bliskiego zasięgu Avanger, system antyrakietowy Roland i inne. Pojawiły się również zamówienia na remonty i modernizację dotychczas używanego wyposażenia wojskowego, m.in. B-52 i KC-135.

W 1994 firma wprowadziła na rynek dwusilnikowy B777. Ten bardzo nowoczesny, zaprojektowany przy użyciu wyłącznie komputerów samolot pasażerski uzupełnił lukę między modelami B767 i B747. Kolejna, udoskonalona wersja B737 pojawiła się w połowie lat 90.

W 1996 Boeing dokonał fuzji z działem lotniczym i obronnym firmy Rockwell International Corporation, zaś w sierpniu 1997 z McDonnell Douglas Corporation, w 2000 z Hughes Electronics Corporation, producentem m.in. satelitów, Jeppesen Sanderson Inc. i Hawker de Havilland. Efektem połączenia z McDonnell Douglasem było wprowadzenie do produkcji B717 (1998), zaprojektowanego jeszcze jako MD-95, krótkodystansowego samolotu pasażerskiego dla ok. 100 pasażerów, odznaczającego się niskimi kosztami użytkowania, niskim poziomem hałasu i dużym komfortem podróżowania.

Kolejne lata nie były już tak udane dla koncernu. We znaki dawała się konkurencja ze strony Airbusa, który sukcesywnie wprowadzał nowe typy samolotów, wypierając Boeinga z rynków, na których był on praktycznie monopolistą. Nadzieją jest nowy samolot średniodystansowy B787 Dreamliner, znany również jako B7E7, który miał wejść do użytku w 2008. Jednak z różnych powodów jego pierwszy lot testowy odbył się dopiero 15 grudnia 2009. Firma twierdzi, że jeszcze przed oblataniem miała zamówienia na 850 maszyn, z których każda sprzedana będzie za około 150 mln dolarów. Dużą porażką dla firmy, nie tylko finansową, ale i prestiżową, była przegrana jej projektu X-32 w konkursie na nowy samolot bojowy (Joint Strike Fighter), następcę wysłużonych już amerykańskich maszyn. Boeing został również oskarżony o szpiegostwo przemysłowe przez konkurencyjny koncern Lockheed Martin. Karą stało się anulowanie przez Pentagon kontraktów o miliardowej wartości.

Według badania waszyngtońskiej organizacji Good Jobs First koncern Boeing otrzymał ok. 13,2 mld dolarów dotacji z programów federalnych i stanowych w okresie 2010–2013 – najwięcej spośród wszystkich zbadanych firm w USA^[7].

W ramach prowadzonego przez NASA programu Commercial Crew Program Boeing wraz z Bigelow Aerospace pracuje nad koncepcyjnym pojazdem orbitalnym CST-100.

Samoloty

Cywilne

Obecnie produkowane

Samolot	Liczba	Lata produkcji
Boeing 737	11 480	1968–
Boeing 767	1280	1982–
Boeing 777	1710	1993–
Boeing 787	1068	2009–

Zakończono produkcję

Samolot	Liczba	Lata produkcji
Boeing Model 40	84	1925–?
Boeing 247	75	1933–?
Boeing 307 Stratoliner	10	1938–?
Boeing 314 Clipper	12	1938–1941
Boeing 377 Stratocruiser	56	1947–1950
Boeing 707/720	878	1958–1979
Boeing 717	156	1998–2006
Boeing 727	1832	1963–1984
Boeing 757	1049	1982–2004
Boeing 747	1573	1969–2023

Wojskowe

Samoloty bombowe

Samolot	Liczba	Lata produkcji
Boeing B-17 Flying Fortress	12 731¹	1936–1945
Boeing B-29 Superfortress	3 970²	1943–1946
Boeing B-47 Stratojet	2 032³	1947–1957
Boeing B-50 Superfortress	320	1947–1953
Boeing B-52 Stratofortress	744	1952–1962

¹ 3394 przez Douglas Long Beach, 2750 przez Lockheed (Vega) Burbank (Kalifornia)
² 668 przez Bell-Atlanta w Marietta (Georgia), 531 przez Martin-Omaha (Nebraska),
³ 274 przez Douglas Tulsa (Nebraska), 394 przez Lockheed Marietta (Georgia)

Myśliwce

Samolot	Liczba	Lata produkcji
Boeing P-26 Peashooter	151	1932–1936
Rozpoczęte przez McDonnell Douglas (po 1997)
McDonnell Douglas F/A-18 Hornet		1978–2000
McDonnell Douglas AV-8B Harrier II		1981–2003
McDonnell Douglas F-15E Strike Eagle	188 z 464	1985–
Boeing F/A-18E/F Super Hornet	573	1995–
Boeing EA-18G Growler	116	2006–

Powietrzne tankowce

Samolot	Liczba	Lata produkcji
Boeing KB-29/KB-50	282/136	z istniejących B-29/B-50
Boeing KC-97 Stratotanker	811¹	1949–1954
Boeing KC-135 Stratotanker	761²	1954–1965
Boeing 707	32³	zmodyfikowane 707-300
Boeing 747	3	zmodyfikowane 747-100
Boeing KC-767	8	2003–
Boeing KC-46	72	2013–

¹ Nie uwzględniając 3 C-97A testowanych jako KC-97A.
² 732 KC-135A, 17 KC-135B wariant dowodzenia, 12 eksportowych C-135F.
³ 14 707, 8 KE-3A, 4 KC-137, 2 707T/T, 2 TK.17, 2 CC-137, 19 innych po konwersji IAI.

Transportowe

Samolot	Liczba	Lata produkcji
Boeing C-97 Stratofreighter	60	1949–1954
Boeing C-135 Stratolifter	45¹	1954–1965
Boeing VC-25A / VC-25B	2 / 2	1986 / 2015
Boeing C-32	6²	1998
Boeing C-40 Clipper	21	2001–
Rozpoczęte przez McDonnell Douglas (po 1997)
Boeing C-17 Globemaster III	259 z 279	1991–2015

¹ 3 C-135A ukończono jako KC-135A. ² Dwa z komercyjnych 757.

Inne

Konwersje C-135/KC-135
- Boeing RC-135
- Boeing EC-135
- Boeing NC-135
- WC-135 Constant Phoenix
- OC-135B Open Skies

Pochodne 707
- Boeing E-3 Sentry – 68, 1977–1992
- Boeing E-6 Mercury – 16, 1987–1992
- Northrop Grumman E-8 Joint STARS – 17

Pochodne 737
- Boeing T-43 – 19
- Boeing 737 AEW&C – 14
- Boeing P-8 Poseidon – 76

Boeing L-15 Scout – 12, 1947–1948
Boeing E-4 – 4, 1972–1975 (B747)
Boeing E-767 – 4, 1994–1999 (B767-27C)
McDonnell Douglas/Boeing T-45 Goshawk – 214 (BAE Hawk)

Produkcja i zamówienia

Dostawy według lat^[8]
	707	717	727	737	747	757	767	777	787	Suma
1958	8									8
1959	77									77
1960	91									91
1961	80									80
1962	68									68
1963	34		6							40
1964	38		95							133
1965	61		111							172
1966	83		135							218
1967	118		155	4						277
1968	111		160	105						376
1969	59		114	114	4					291
1970	19		55	37	92					203
1971	10		33	29	69					141
1972	4		41	22	30					97
1973	11		92	23	30					156
1974	21		91	55	22					189
1975	7		91	51	21					170
1976	9		61	41	27					138
1977	8		67	25	20					120
1978	13		118	40	32					203
1979	6		136	77	67					286
1980	3		131	92	73					299
1981	2		94	108	53					257
1982	8		26	95	26	2	20			177
1983	8		11	82	22	25	55			203
1984	8		8	67	16	18	29			146
1985	3			115	24	36	25			203
1986	4			141	35	35	27			242
1987	9			161	23	40	37			270
1988				165	24	48	53			290
1989	5			146	45	51	37			284
1990	4			174	70	77	60			385
1991	14			215	64	80	62			435
1992	5			218	61	99	63			446
1993				152	56	71	51			330
1994	1			121	40	69	41			272
1995				89	25	43	37	13		207
1996				76	26	42	43	32		219
1997				135	39	46	42	59		321
1998				282	53	54	47	74		510
1999		12		320	47	67	44	83		573
2000		32		282	25	45	44	55		483
2001		49		299	31	45	40	61		525
2002		20		223	27	29	35	47		381
2003		12		173	19	14	24	39		281
2004		12		202	15	11	9	36		285
2005		13		212	13	2	10	40		290
2006		5		302	14		12	65		398
2007				330	16		12	83		441
2008				290	14		10	61		375
2009				372	8		13	88		481
2010				376			12	74		462
2011				372	9		20	73	3	477
2012				415	31		26	83	46	601
2013				440	24		21	98	65	648
2014				485	19		6	99	114	723
2015				495	18		16	98	135	762
2016				490	9		13	99	137	748
2017				529	14		10	74	136	763
2018				580	6		27	48	145	806
2019				127	7		43	45	158	380
2020				43	5		30	26	53	157
2021				263	7		32	24	14	340
2022				387	5		33	24	31	480
Suma	1010	155	1831	11 264	1572	1049	1271	1701	1037	20 620
Model	707	717	727	737	747	757	767	777	787
Aktywne^[9]^[10]		105	38	8077	396	585	764	1341	1015	12 321

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e The Boeing Company 2014 Annual Report. [dostęp 2015-05-02]. (ang.).
↑ Who Are the Major Airplane Manufacturing Companies? [online], Investopedia [dostęp 2024-08-25] (ang.).
↑ ST. LOUIS, Jan. 7, 2010.
↑ Boeing Defense, Space & Security locations in the U.S.. boeing.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-29)].. Boeing 2009.
↑ NYSE > Listings > Listings Directory The Boeing Company. [dostęp 2010-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-15)]. (ang.).
↑ Michael Lombardi: Ace in the Hole: The Minuteman program, the largest and longest running program in Boeing history, celebrates its golden anniversary. Boeing, 2008-11. [dostęp 2011-07-03]. (ang.).
↑ Philip Mattera: Subsidizing the Corporate One Percent: Subsidy Tracker 2.0 Reveals Big-Business Dominance of State and Local Development Incentives. Good Jobs First, Waszyngton, USA, luty 2014. s. 5. [dostęp 2014-03-18]. (ang.).
↑ Orders & Deliveries. boeing.com.
↑ airfleets.net.
↑ rzjets.net.

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona Boeing
Notowania Boeinga na NYSE. nyse.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-01-09)].

[annual-1] The Boeing Company 2014 Annual Report. [dostęp 2015-05-02]. (ang.).

[2] Who Are the Major Airplane Manufacturing Companies? [online], Investopedia [dostęp 2024-08-25] (ang.).

[3] ST. LOUIS, Jan. 7, 2010.

[4] Boeing Defense, Space & Security locations in the U.S.. boeing.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-29)].. Boeing 2009.

[5] NYSE > Listings > Listings Directory The Boeing Company. [dostęp 2010-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-15)]. (ang.).

[6] Michael Lombardi: Ace in the Hole: The Minuteman program, the largest and longest running program in Boeing history, celebrates its golden anniversary. Boeing, 2008-11. [dostęp 2011-07-03]. (ang.).

[7] Philip Mattera: Subsidizing the Corporate One Percent: Subsidy Tracker 2.0 Reveals Big-Business Dominance of State and Local Development Incentives. Good Jobs First, Waszyngton, USA, luty 2014. s. 5. [dostęp 2014-03-18]. (ang.).

[Orders&Deliveries-8] Orders & Deliveries. boeing.com.

[9] rfleets.net.

[10] rzjets.net.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Z silnikami tłokowymi	40A 80 221 247 307 314 377
Z silnikami odrzutowymi	367-80 707 717 720 727 737 747 747-400 747-8 757 767 777 787
Nieukończone projekty	2707 7J7 NLA Sonic Cruiser