Przejdź do zawartości

Bowenia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bowenia
Ilustracja
Bowenia spectabilis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

sagowcowe

Rząd

sagowce

Rodzina

zamiowate

Rodzaj

Bowenia

Nazwa systematyczna
Bowenia J.D. Hooker
Bot. Mag. 89: t. 5398 (1863)[3][4]
Typ nomenklatoryczny

B. spectabilis J. D. Hooker[4]

Bowenia serrulata

Bowenia Hook. – rodzaj roślin z rodziny zamiowatych (Zamiaceae) z klasy sagowcowych. Obejmuje dwa gatunki[5][3]. Oba rosną w północno-wschodniej Australii – na wybrzeżu prowincji Queensland. Zasiedlają wnętrza i obrzeża wilgotnych lasów równikowych, też lasy nadrzeczne i widne lasy na zboczach wzniesień[6], sięgając do rzędnej 600 m n.p.m.[7] Kwiaty zapylane są przez ryjkowce z rodzaju Miltotranes[5]. W podziemnych pędach żyją symbiotyczne sinice z rodzaju Anabaena, nadające im niebieskawo-zielony kolor[5]. Nasiona rozprzestrzeniane są prawdopodobnie przez gryzonie i inne ssaki[7].

Bulwiaste pędy są spożywane przez Aborygenów[5]. Liście wykorzystywane są jako ozdobne[5]. Rośliny są uprawiane, głównie w ogrodach botanicznych i kolekcjach. Uchodzą za trudne w uprawie[7]. Rośliny nie mogą być pozyskiwane z natury – oba gatunki ujęte są w załączniku do Konwencji CITES[7]. Nie są jednak uznawane za zagrożone ze względu na rozpowszechnienie i ochronę lasów deszczowych w Australii[7].

Nazwa rodzaju upamiętnia pierwszego gubernatora QueenslanduGeorge'a Bowena (1821–1899)[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Spichrzowy korzeń palowy dzięki kurczeniu się wciąga pień pod powierzchnię ziemi. Pień jest bulwiasto zgrubiały (u B. serrulata osiąga do 50 cm średnicy, u B. spectabilis do 12,5 cm)[7], jest nagi i rozgałęziony – na osobnych odgałęzieniach rozwijają się strobile i liście[6].
Liście
Zróżnicowane na liście łuskowate i asymilacyjne[8]. Liście asymilacyjne wyrastają pojedynczo na szczycie pędu (w sumie jest ich zwykle od 1 do 7 na pędzie), za młodu są pastorałowato zwinięte. Mają prosto wzniesione, smukłe ogonki u nasady zgrubiałe i tu owłosione[6]. Blaszka jest okazała (w sumie liście osiągają do 2 m wysokości), podwójnie pierzasto złożona (inne sagowce mają liście pojedynczo złożone z wyjątkiem dwóch gatunków – Cycas multipinnata i C. debaoensis)[7]. Jest szeroko rozpostarta, wzdłuż kilku pierwszorzędowych odcinków liścia listki wyrastają dwustronnie naprzeciwlegle lub skrętolegle, listki też wyrastają na szczytach tych osi[6]. Listki osiągają do 10–15 cm długości i 4–5 cm szerokości, u B. serrulata są ząbkowane, u B. spectabilis całobrzegie[7].
Organy zarodnionośne
Rośliny dwupienne[9].
Mikrospory powstają w mikrosporangiach mających kształt kulisty i powstających w dużej liczbie na dolnej stronie mikrosporofili. Te łuskowate męskie liście zarodnionośne zebrane są w szyszkowaty mikrostrobil[9]. Rozwija się on pojedynczo na poszczególnych odgałęzieniach pędu. Początkowo jest wzniesiony, później się pokłada, ma kształt walcowaty, osiąga 7,5 cm długości i 2,5 cm średnicy. Jest biały lub kremowy, eksponowany na światło zielenieje, ale zwykle przykryty jest opadłymi liśćmi[7].
Zalążki rozwijają się parami w bocznej pozycji na makrosporofilach (żeńskich liściach zarodnionośnych)[9]. Liście zarodnionośne tworzą kulisty makrostrobil osiągający wielkość pięści, tworzący się pojedynczo na rozgałęzieniach pędu[7].
Nasiona
Białe do niebieskich, do dojrzeniu brązowiejące, do ok. 3 cm długości[7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny zamiowatych (Zamiaceae) stanowiącej grupę siostrzaną względem sagowcowatych Cycadaceae z klasy sagowcowych Cycadopsida[2][9].

Rodzaj jest bazalny w grupie obejmującej rodzaje makrozamia Macrozamia, Lepidozamia i zgłowień Encephalartos[10]. Bowenia wraz z rodzajem Stangeria były wyodrębniane jako rodzina Stangeriaceae[11], czasem rodzaj wyłączany bywał we własną rodzinę Boweniaceae[6], jednak okazał się być zagnieżdżony w obrębie Zamiaceae[11].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-12-04] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Lignophytes, and Cycadales in particular, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-12-04] (ang.).
  3. a b c Bowenia Hook.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-04].
  4. a b Bowenia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-12-04].
  5. a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 126, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. a b c d e Christopher J. Earle: Bowenia. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2021-12-04].
  7. a b c d e f g h i j k l Loran M. Whitelock: The Cycads. Portland: Timber Press, 2002, s. 52-56. ISBN 0-88192-522-5.
  8. Divya Darshan Pant: An introduction to Gymnosperms, Cycas and Cycadales. Birbal Sahni Institute of Palaeobotany, 2002, s. 198-205. ISBN 81-86382-01-1.
  9. a b c d Michael G. Simpson: Plant Systematics. Amsterdam, Boston, London: Elsevier, 2010, s. 142-143. ISBN 978-0-12-374380-0.
  10. K.D. Hill, M.W. Chase, D.W. Stevenson, H.G. Hills, B. Schutzman. The Families and Genera of Cycads: A Molecular Phylogenetic Analysis of Cycadophyta Based on Nuclear and Plastid DNA Sequences. „International Journal of Plant Sciences”. 164, s. 933–948, 2003. DOI: 10.1086/378538. 
  11. a b Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 74-75. ISBN 978-1-842466346.