Brekking (taal)
Brekking of breaking is n fonologies proces woarbi-j nen zogeneumden neergoanden tweeklank veraandert in nen opgoanden tweeklank. Et verschiensel kump in et Westerlauwers Frees völvuldig veur bi-j de vorming van meervolden en verkleinwoorden.
Frees veurbeeld: keal ("kalf") hef nen tweeklank woarbi-j de artikulatoren etzelfde beginpunt hebt as bi-j den i van pit en etzelfde endpunt as bi-j e in vader. In et meervold keallen en et verkleinwoord kealtsje hef den tweeklank t beginpunt van j in jas en t endpunt van e in pet.
Ok in de meeste Noord-Germaanse talen en in et Old-Engels treadt dit verschiensel op. In et Old-Engels gebeurt et veur den r, l en den h. Vergeliek de volgende gebrokken vormen in et Deens en et Old-Engels met de ongebrokken vormen in et Achterhooks:
| Deens | Nedersaksisch |
| bjerg | barg |
| hjælpe | helpen |
| Old-Engels | Nedersaksich |
| beorg | barg |
| weorpan | warpen |
Westfaolse brekking
[bewark | bronkode bewarken]Brekking is ene van de heufdkenmarken van de Westfaalse dialekten, ne onderverdeling binnen t Nedersaksisch. Doar verandert de olde korte klinkers binnen open lettergrepen in tweeklaanken: iäten (èten), wiëten (wèten), uapen (open). De Westfaalse brekking was vrogger wieter verbreid noar t westen hen as teggenwoordig. In Oaveriessel ('t Vjenne, Eanter, Riessen) en in de Graofschop Bentheim (Gildehoes) vi'j der noo nog restanten van. In t Vjenne is de brekking deurveranderd noar ne -j met korte klinker: iäten en wiëten bunt noo jätn en wjetn, kuaken (kokken) is noo kwakn. 't Kan ook de readen weazen woarum sommige Twentse dialekten vuur en duur zegt veur veur en deur.
Dialekte met de westfaalse brekking maket van de [eː oː œː] (ee, oo en öö) nen [ɪə ɔə ʏə].
In n antal plaatsen binnen de Westfaalse spraokruumte wodt ok de lange klinkers tot tweeklaanken, krek zoas in t Oostfaols.