Budowla regulacyjna
Budowla regulacyjna – rodzaj budowli hydrotechnicznej[a] stosowanej w hydrotechnice[1] w szczególności przy regulacjach rzek i innych cieków wodnych. Do budowli regulacyjnych zalicza się: tamy (tamy podłużne i tamy poprzeczne – ostrogi), opaski brzegowe, poprzeczki, przetamowania, umocnienia brzegowe, skrzydełka, żłoby oraz progi. Podstawowymi celami, dla których stosuje tego typu budowle to: utrwalenie brzegów, wytworzenie nowych brzegów oraz ich zabezpieczenie przed niszczącym działaniem wody[b], sterowanie strumieniem przepływającej wody i przyspieszenie zalądowienia określonych akwenów. Jednym z najczęściej pożądanych skutków budowy tego typu budowli jest zawężenie koryta cieku i skoncentrowanie przepływu w tym węższym jego przekroju. Skutkiem takiego działania jest zwiększenie prędkości przepływu, a co za tym idzie również zwiększenie unoszenia rumowiska. Może to powodować obniżeniem poziomu dna w wyniku jego wymywania, co należy uwzględnić przy projektowaniu tego typu regulacji rzeki. Korona budowli regulacyjnych zazwyczaj wznosi się do poziomu średniej wody rocznej, lub niższego i z tego względu bywa zalewana podczas wezbrań, co powinno być uwzględnione podczas ich wykonywania.
Specyficznym rodzajem budowli regulacyjnych są budowle przepuszczalne. Przeznaczeniem tych budowli jest kierowanie nurtem rzeki i powodowanie spłycenia lub pogłębienia dna. Często są to budowle istniejące przez pewien okres, aż do uzyskania pożądanego efektu, po czym ich eksploatacja zostaje zakończona i budowle te są albo przebudowywane, albo rozbierane. Wśród szeregu tego typu budowli stosuje się między innymi ostrogi przepuszczalne, zasłony wiszące Wolfa, tamy szkieletowe, tarcze kierujące itp.
| budowla | podstawowy cel stosowania |
|---|---|
| ubezpieczenia brzegowe | utrwalenie brzegów |
| opaski brzegowe | |
| tamy podłużne | wytworzenie i utrwalenie nowego brzegu |
| tamy poprzeczne | |
| przetamowania | |
| tarcze kierujące | sterowanie strumieniem wody i rumowiska |
| trawesy | |
| zamulniki | przyspieszenie zalądowienia |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ § 3 punkt 1 rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie zawiera podstawową definicję pojęcia budowli hydrotechnicznej dla potrzeb tego rozporządzenia, w której na końcu wymienia listę budowli hydrotechnicznych, uwzględniającą między innymi budowle regulacyjne.
- ↑ Niszczące działanie wodny wynika między innymi z przepływu wody, zmian poziomu wody, naporu kry lodowej i innych zjawisk lodowych, falowania będącego wynikiem np. wiatru, ruchu jednostek pływających itd., spływu wody po skarpie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 579).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wiesław Depczyński, Andrzej Szamowski: Budowle i zbiorniki wodne. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 1997, seria: Inżynieria Środowiska. ISBN 83-87012-66-1. (pol.).
- Zbigniew Szling, Jan Winter: Drogi wodne śródlądowe. Wrocław: Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, 1988, seria: skrypt Budownictwo. (pol.).
- Jan Kulczyk, Jan Winter: Śródlądowy transport wodny. Wrocław: Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, 2003. (pol.).
- Zespół autorski: dr inż. kpt. ż.ś. Jacek Trojanowski - kierownik pracy, dr kpt. ż.ś. Krzysztof Woś, dr inż. Anna Galor, dr inż. Bogusz Wiśnicki, mgr inż. Marcin Breitsprecher: Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007-2013. Akademia Morska w Szczecinie, Instytut Inżynierii Transportu, 2006. s. 56. [dostęp 2010-05-31]. (pol.).
- Julian Wołoszyn, Włodzimierz Czamara, Ryszard Eliasiewicz, Jerzy Krężel: Regulacja rzek i potoków. Wyd. II zmienione. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, 1994. ISBN 83-85582-45-2. (pol.).
- Konstrukcje Budowli Regulacyjnych. [w:] Wykłady [on-line]. Akademia Rolnicza w Poznaniu, Wydział Melioracji i Inżynierii Środowiska, Katedra Budownictwa Wodnego. s. 21. [dostęp 2010-10-06]. (pol.).
- Wykład 9. [w:] Wykłady [on-line]. SGGW, Zakład Inżynierii Wodnej, Katedra Inżynierii Wodnej i Rekultywacji. s. 3. [dostęp 2010-10-06]. (pol.).