Zum Inhalt springen

Koronavirus-Pandemy 2019/2020

Links bearbeite
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

D Koronavirus-Pandemy 2019/2020 – oder au COVID-19-Pandemie – isch e Wälle von ere Chranket, wo änds 2019 z China agfange het und sich in es paar Wuche i vili Länder uf dr ganze Wält vrbreitet het. Wil huuffe Lüüt i so vil Regioone wäge dere Süüchi chrank woorde sind, het me vom Jänner 2020 bis afangs März 2020 in immer mee Länder vo dr Koronavirus-Epidemy 2019/2020 gredt.

Am 30. Jänner 2020 het d Wältgsundhäitsorganisazioon WHO, wo gnau gluegt het, wie sech di schwääri Lungechranket usbreitet, wägen iiren en internazionali Gsundheitsnotlag usgrueeffe; am 4. März 2020 het si gseit, s Risiko sig ganz hööch ass sich dr Chranketserreger uf die ganzi Wält vrbreiti. Am 11. März het d WHO gseit, jetz wo s scho in anz vile Länder zu Epidemie choo isch, luegi me die ganzi Süüchi ofiziell als e Pandemy aa.

wo s agfange het

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Chranket isch s erschte Mol im Dezämber 2019 de Dökter a verschidene Spitääler i dr Milionestadt Wuhan i dr chinesische Provinz Hubei ufgfalle. Si chunt vom Koronavirus, wo jetz dr Name SARS-CoV-2 übercho het und wo me vorhäär gar nit kännt het. D Virologe säge dr Chranket Covid-19; das isch d Abchürzig für s änglische Corona virus disease 2019.

SARS isch abgchürzt für dr änglisch Chranketsname severe acute respiratory syndrome, was is Dütschen übertreit «Schwääri akuti Chranket vo de Otemwääg» heisst; me könt die Chranket erscht sid em Joor 2002, wo si z China wägem eerschte Koronavirus SARS-CoV agfange chet. 2002 bis 2003 isch druus e wältwyti Pandemy woorde, wo drby uf dr Wält 774 Lüüt gstorbe sind.

Me het afangs 2020 gly usegfunde: S nöie Virus isch wie scho s SARS-CoV vom ene wilde Tier choo und het dänk uf em grosse «Hunan-Fischmääret» z Wuhan, wo me vil Sorte vo gfangene Tier vrchauft het, über e Zwüschestazioon im ene andere Tier chönne uf en Persoon, wo dört gschaffet het, überegumpe; und vo däm erschte infizierte Mönsch het sech s Virus gly uf anderi Lüüt vrbreitet, bevor me s gmerkt het. D Forscher dänke, der ursprünglich Wirt vo däm Virus sig e Flädermuus gsi; vo verschidene südoschtasiatischen Aarte vo Flädermüüs sind änlechi Viire bekant; bin eren Aart vo Schuppetier het men es Virus gfaunde, wo fasch gnau die glychligi Erbalaag het wie di nöie SARS-Vire. Am 1. Jänner 2020 het d Stadt Wuhan der verdächtig Määret lo zuetue.

Wie me de es paar Wuche spöter bi de Nochforschigen über en Afang vo dr Epidemy z China gmerkt het, isch der erscht dokumäntiert Fall vo der nöie Chranket – me redt i der Epidemiology vom «Indexpaziänt» oder au vom «Paziänt Null» – worschyns Mitti Novämber 2020 z Wuhan behandlet worde.

Am 30. Dezämber 2019 het dr chinesisch Dokter Li Wenliang vom ene Spital z Wuhan syne Fachkoleege im Internet in ere Chatgruppe gschribe, es sige bi iim uffellig vill Paziänte mit ere bsundere Lungenenzündig, wo vom ene nonig bekante Virus chömi; d Chranket chönt s schwääre akute Syndrom vo de Atemwääg sy, s SARS. Do drufabe het d Polizei em Li Wenliang und syne Koleege Vorwürf gmacht, si miechten öpis schlächts für die öfentlichi Ornig. Me het se zwunge, es Papyr z underschrybe, si würde drmit ufhööre. Dr Dokter Li Wenliang het sich de gly sälber agsteckt, und er isch nach paar Wuche a dere Chranket gstorbe.

Am 31. Dezämber 2019 het China dr WHO gseit, me heig z Wuhan es paar Fäll von ere schwääre Lungenenzündig, wo me nid wüssi, vo welem Chranketserreger si chöm. Am 7. Jänner het me z China bin es paar Paziänte das nöie Koronavirus idäntifiziert, wo a deren Epidemy tschuld isch. No es Wyli het me z China wenig gmacht zum wyteri Asteckige z verhindere und so isch d Chranket unkontrolliert vo vilne Lüüt is ganze Land und mit em staarche Flugvercheer i die ganze Wält träit worde. Erscht es paar Wuche spööter het me langsam i andere Länder gmerkt, es chunt öppis Gfäärlechs uf eim zue.

wie sech d Chranket vrbreitet het

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Mitti Jänner het me ghört, d Chranket sig au bi Lüüt vo anderne Länder, wo us China cho sind, usbroche. Am 13. Jänner het Thailand son e Fall gmäldet, am 15. Jänner Japan au eine und am 20. Jänner Südkorea no eine. Wenn sech öper agsteckt het, goot s bi däm nöie Virus es paar Tääg bis öpe zwo Wuche, bis me biinem d Simptoom vo dr Chranket merkt: drum chöme Lüüt mit em Chranketserreger mit vil andere Persoone in Kontakt, wenn si sälber gar nonig schwäär chrank sy. So isch es immer wider z spoot zum öpis gäge di wyteri Vrbreitig vom Virus z tue.

e Dokter im Schutzazug z Wuhan mit ere Paziäntin

Mitti Jänner 2020 sind elei z Wuhan scho öpen anderthalbtuusig Lüüt chrank gsi. Jetz het me gseh: au Lüüt, wo döört bi de Spitööler schaffe, wärde chrank, drum isch me jetz sicher gsi, s Virus cha au vo Mönsch zu Mönsch übertreit wärde. Und do het China agfange mit staarche Massnahme gäge d Epidemy.

Bis änds Jänner hets z China scho meh weder viertuusig Chranketsfäll gää und meh weder achzg Lüüt sin a dr nöie Chranket gstorbe. Und jetz het me au Fäll z Öiropa gmäldet, zeerscht z Frankrych.

Am 9. Februar 2020 sind s meh weder achthundert Tooti z China gsi, und z Wuhan meh weder tuusig chranki Agstellti vo de Gsundheitsbetriib. Im Monet März 2020 het dr Kampf gäge d Epidemy z china Erfolg gha und es het denn im Land chuum me Asteckige gää, die meischte Covid-19-Chranke sind wider gsund woorde.

Am 14. Februar 2020 isch dr eerscht Fall z Afrika gmäldet worde, am 15. Februar der eerscht Tooti wäge Covid-19 z Öiropa. Am 20. Februar het dr Iran gmäldet, dört sige zwöi Lüüt a dere Chranket gstorbe. Z Südkorea het me bis am 22. Februar scho meh weder vierhundert Infizierte gha und zwöi Todesfäll.

Italie isch das öiropäische Land, wo de im Februar 2020 am meischte Covid-19-Chranketsfäll gha het, fasch alli in ere Regioon vo der südliche Lombardei un z Venezie. Es paar Lüüt sind gstorbe. Bis Ändi Februar het me scho us meh weder dryssg Provinze vo Itaalie infizierti Paziänte gmäldet; es sind meh weder sächshundert, und sibezää Lüüt im Land sind bis dohii a dr Chranket gstorbe, und meh weder hundert bis am 4. März. Wo sech d Chranket no vil mee usbreitet het, isch z Oberitalie d Regioon Lombardei ganz und s Piet rund um Venedig und um Rimini abgspeert worde, ussert für d Lüüt wo wäge wichtige Sache müesse umefaare; wär cha sett deheime schaffe. Gly drufabe het die iteliänischi Regierig bschlosse, im ganze Land sig jetz s Umreise vrbotte ussert für wichtigi Sache.

wie vill Lüüt chrank gsi und wie viel gstorbe sind

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Was me bis am 26. Februar 2020 gwüsst het: Z China het me vo dere Chranket meh weder füüfesibezgtuusig Paziänte gmäldet, und fasch zwöituusig Lüüt sind dra gstorbe, uf dr ganze Wält 2761. Vil meh weder bi der SARS-Epidemy vo 2003.[1] Mit rigoroose Massnaame schynts dr chinesische Regierig sid afangs März 2020 glunge z sy, die wyteri Vrbreitig vo dr Chranket staarch zruggzbinde. Es sind au scho ganz vill chranki Lüüt wider gsunde woorde.

Am 29. Februar het me d Chranket i 55 Länder gha, mit fasch achzgtuusig infizierte Persoone z China und meh weder sibetuusig in anderne Länder. Bis dohii sind 2924 Lüüt a Covid-19 gstorbe. Die würklichi Zaal vo den Asteckige het me nid gnau chönne usefinde, es git schynts vill Lüüt, wo zwar vom Virus infiziert wäärden und doch keini Chranketssimptoom zeige; und me het au nit in allne Länder gnueg gly agfange d Paziänte gnau azluege. Es het bis am 7. März chly mee weder achzgtuusig Fäll gää.

Bis am 2. März 2020 isch die offiziell gmäldeti Zaal vo den Infizierte oder Chranke z China uf meh weder achzgtuusig gstyge, und die vo de Toote wältwyt, so guet ass es d WHO het chönne sääge, uf 3061. Im Monet März sind wider vill vo de chranke Lüüt z China gsund woorde und es het im Land nume no ganz wenig nöji Fäll ggää, drfüür jetz vill meh i anderne Länder. Am 3. März isch d Chranket us 74 Länder gmäldet gsi. Am 11. März isch die Zaal vo den ofiziell bi dr WHO gmäldete Covid-19-Chranketsfäll – also ooni die nit bekanten Asteckige – scho bi mee als 120'000 gsi.

Z Dütschland het s Robert Koch-Institut am 1. März 2020 scho 129 Fäll vo dr Lungechranket und am 4. Merz scho 262 regischtriert, bis am 7. März sind s 670 gsi und am 9. März mee weder tuusig und Mitte März 2020 füüfehalbtuusig.

I dr Schwiiz sind s am 4. März fascht hundert vom Koronavirus infizierti Persoone gsi.[2][3] Bis am 7. März het s i dr Schwiiz mee weder zwöihundert Chranki gha, bis am 9. März scho fasch vierhundert, am 11. März mee als sächshundert, und bis dohii sind vier Lüüt im Land a dr Chranket gstorbe. Mitti März het d Schwiiz ofiziell 2'200 Fäll gha.

Vo Öschtrych het me bis am 7. März 74 Chrankni gmäldet. D Gränze gägen Itaalie isch zuetoo worde. Im Bundesland Tirol isch es rund um e Ferienoort Ischgl und St. Anton am Arlberg zu bsunders vilne Asteckige cho, und me dänkt, vili Tuurischte heige d Chranket vo däm bekante Ferienoort i den Alpe in anderi Länder broocht. Die beide Ort, und spöter no anderi, sind ab em 13. März 2020 isoliert worde.[4]

D USA hend i verschidene Bundesstaate zämezelt bis Mitti März mee weder drüütuusig Covid-19-infizierti Lüüt gha.

Am 6. März sind gmäss den offizielle Lischte mee weder 100'000 Infizierti gmäldet gsi. Z Italie het me fasch viertuusig gha. Bis am 9. März het me vo öppe hundert Länder Bricht über agschteckti Lüüt gha; die offizielli Zaal isch bi 111'284 gsi und zwee tääg drufabe scho bi wyt über 120'000, Mitti März sind s fasch 163'000 gsi und do drmit s erschte Mol mee Paziänte usserhalb vo China als i däm Ursprungsland vo dr Pandemy. Bis am 17. März sind bi dr WHO vo dr ganze Wält offiziell mee als 200'000 Chranki gmäldet gsi, bis am 22. März scho mee weder 300'000.

Vo divärse Länder ooni es modärns Gsundheitssischteem oder wo schwääri politische Kryse hend dänkt me, es sige keini würklech zueträffende Zaale bekant und der WHO gmäldet worde; bsunders vom Iran mit worschynts öppe tuusig Fäll bis änds Februar und schynts am zwöitmeischte wäge dr Chranket Gstorbene nach China het me nüüt gnaus gwüsst über d Epidemy. D WHO seit, zeerscht heig men im Iran e Zyt lang gar nid gmerkt, ass s nöie Koronavirus is Land choo isch. Und us däm Land, wo me vo de Religionsbehörde lang gwüssi Schutzmassnahme vrhinderet het, döörffte vil Lüüt, bsunders Pilger i die heiligi Stadt Kuum, d Chranket in anderi Länder mitgnoo ha.[5][6] Bi de Nochberländer het me d Landesgränze zum Iran gspeert. Afangs März sind chinesischi Gsundheitsexpärte em Iran go hälfe.

Und uf dr ganze Wält het me i vilne Länder bi wytem nid alli Asteckige regischtriert; nume i ganz wenige Länder wie öppe z Südkorea und z Singapur het me sistematisch die verdächtige Chranketsfäll au uf s nöie Koronavirus undersuecht und so d Epidemy chönne überwache und ygränze. D Fachlüüt vo dr Süücheforschig säge, die tatsächlichi Zahl vo de Asteckige sig vilecht öppe sächsmol grösser als das, wo die ofizielle Mäldige azäige; suscht chönt me die überraschend schnälli Vrbräitig vom Virus gar nid erklääre.[7]

wo d Chranket hiicho isch

D Epidemy isch in churzer Zyt gmäss de Informazioone vo dr WHO bis Mitti März 2020 i fasch alli Länder uf dr Wält choo:

Noch es paar Wuche het me gmerkt, die meischte Chranke wärde mit dr Zyt wider gsund, s nöie Virus isch aber em Schyn a gfäärlicher weder d Influenza, wo me drvo d Grippen überchunt, und macht bi teil Paziänte ganz schwääri Lungechrankete, wo me dra cha stäärbe. Vom SARS-CoV-2 goot bsunders für die eltere Lüüt, wenn si chrank wäärde, es grosses Risiko für d Gsundheit uus.

was men i de Länder drno gmacht het

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Mänschelääri Stroosse z Wuhan
Zuenig Gschäft z Ulm
Lääri Regal z Sendelfenga dur Hamschterchäuf

China, internazionali Organisazioone und de mit dr Zyt au fasch alli Länder wältwyt händ mit em Virus Covid-19 ganz vil z tue gha.

Am 23. Januar 2020 het die chineesischi Regierig d Stroosse, d Ysebaane und d Fluglinie uf Wuhan lo speere. D Lüüt z Wuhan händ nümen us iirere Stadt töörffe, und die grossen Yrichtigen und soziale Träffpünkt wie d Chino und d Määret sind zue gsi. Für d Wirtschaft vo däm grosse nazionale Logistik- und Vercheerszäntrum am Jangtse-Fluss, mit dr gröschte Flussbrugg wyt und breit, öpis ganz dramatischs. I de Wuche drufabe het me no meh Stedt vo dr Provinz Hubei blockiert, und bi allne Gmeinde i dere Gägend sind d Stroosse gspeert und überwacht worde. Niemmer het me chönnen autofahre, nume d Rettigsfahrzüü, d Polizei und d Laschtwääge für die unbedingt nötige Transport sind underwägs gsi. Z Peking het me die grossi Fyyr vom chinesische Nöijoor abgseit. Wil s immer no meh Chrankni gää het, isch i de Spitääler z Wuhan vil z wenig Platz gsi; drum het d Regierig vo China in wenige Tääg grossi nöji Notspitääler lo boue, und me het de grad au no Sportstadie und anderi groossi öfentlichi Halle zu Notspitäler für nöji Paziänte umbout.

Am 11. und 12. Februar 2020 isch z Gämf bi dr Wältgsundheitsorganisazioon e Konferänz mit meh weder vierhundert Fachlüüt gsi, zum alles Wüsse über d Lungschranket und s nöie Koronavirus usztuusche und z luege, weli Massnahme nötig sind. D WHO het agfange de Länder, wo dringend Sache bruuche, Hilfsmaterial wie öpe Schutzchleider für s medizinsche Personal z schicke.

D EU-Gsundheitsminischter händ am 13. Februar 2020 z Brüssel taaget und bschlosse, mit allnen Informazioone zu däm Fall zämezschaffe, Material dörthi z lifere, wo me s bruucht und Gält z gää für d Forschig für nes Medikamänt gäge nöi Virus. Mitti März 2020 ersacht het d EU d Ussegränze gspeert.

Änds Jänner het me bin es paar Fluggselschafte die internazioonale Flüüg uf China uf Wuchen use gstriche, so bi dr Air France, de British Airways, dr Lufthansa, dr Swiss, de Austrian Airlines und no vilnen andere. D Lufthansa het afangs März d Helfti vo de Flüüg z Europa gschtriche. Im März 2020 hend es paar Fluggsellschafte d Flüüg uf Itaalie abgstellt, und de isch gly in anderi Länder die internazionali Personeflügerei vrbotte worde. E grosse teil vo de Flugi isch am Bode blibe.

Russland het für ne gwüssi Zyt d Gränze zu China ganz zuetoo, keini Chineese händ me törfe uf Russland goo.

Italie: Z Oberitalie het me, wo s änds Februar 2020 undereinisch so vil schwääri Chranketsfäll gää het, d Schuele i däm Piet und au z Mailand zuetoo, d Regioon Friaul-Julisch Venetien het dr öfentlich Notstand usgrueffe, d Stroosse zu den am meischte betroffene Gmeinde sind gspeert worde,[8] Tschuttmätsch het men abgseit, und der Karneval vo Venedig het früener müessen ufhööre. Der Mailänder Dom, d Basilika vom heiligen Antonius z Padua und anderi Chile und d Museeè het me bschlosse. Wo immer wie mee Fäll i de meischte iteliänische Regioone bekannt woorde sind, het Itaalien am 4. März 2020 d Schuelen im ganze Land zuetue[9][10] und am 9. März grossi Regioone vo Oberitaalie lo abspeere.

Z Dütschland sind es paar Lüüt sid änds Jänner 2020 chrank worde; bis im Februar sind so Fäll bsunders z Bayern und Baade-Württebärg bekant worde. Die meischte sind Tuurischte gsi, wo vo Usslandreise zrugg choo sind. S Robert Koch-Institut, die nazionali dütschi Forschigsstell für Infekzioonschrankete z Berlin, het gseit, was me muess mache gäge d Epidemy.[11] Die wältwyt gröschti Tourismus-Mäss, d ITB Berlin, wo afangs März 2020 gsi wäär, het men abgseit, und de au di Internazionali Handwäärchsmäss z Münche un d Leipziger Buechmäss, wo vom 12. bis zum 15. Merz gsi wäär.[12][13] Im März het men au divärsi grossi Sportaläss abgseit. Ab em 16. Merz si in allne dütsche Bundesländer d Schuele un d Chinderhört zuegmacht worde, d Bundesregerig het aakündet, dass alli Läde müend schlüüsse bis uf Lääbesmittel, Apeteeke, Drogerie, Banke, Tankstelle und es paar anderi wichtigi Gschäft. Hotel und Reschtaurant si au iigschränkt worde. Am 15. April händ si Bund und Länder druf geinigt, dass chleini Läde wider dürfe ufmache und dass d Abschlussklasse ab em 4. Mai wider in d Schuel müend. Ab em 29. April gilt z Düütschland e Pflicht zum Träge vo Muul- und Naseschutzlarve im ÖPNV und bim Iichaufe. Ab em 30. April si nodisno Spilplätz, Gotteshüüser und Museum wider ufgmacht worde, ab em 11. Mai au d Reschtaurant. I de Summerferie het s ab em 8. Augschte d Pflicht gää für e Tescht bim Iiireise. Über de Summer si d Zahle relativ nidrig gsii, ab em Herbscht si si aber wider aagstige, wäge däm het s ab em 2. Novämber e „Teil-Lockdown“ gää mit verschärfte Kontaktbschränkige, de Einzelhandel isch zum grosse Teil wider zuegmacht worde, au d Reschtaurant, d Schwimmbäder u. a. D Gränze zue dr Nochberländer si aber nümi zuegmacht worde, me muess aber in Quarantäne, wämer us em Uusland iisreist. Ab em 16. Dezämber isch de Lockdown nomol verschärft worde. Mit de Zuelossig vu dr erschte Impfstoff het me z Düütschland ab em 27. Dezämber 2020 mit de Impfige vu alte Lüt aagfange. Wel all mee Virusvariante ufdrätte, isch ab em 20. Jänner 2021 d Pflicht zum Trage vu medizinisch Larve iigfüert worde.[14]

Z Ängland isch d Londoner Buechmäss, wo au Mitti März gsi wäär, abgseit worde. Am 13. März 2020 het d Premier League gseit, alli Tschuttmätsch und drby au die plaanete Länderspiili wärden abgseit; scho bi drüü grosse Klüb het s bis denn Covi-19-Fäll gha und d Schütteler hend id Quarantääene müösse.[15]

Am 27. Februar het Saudiarabie d Wallfahrten uf Mekka staarch ygschränkt; für di Chlyni Pilgerfahrt überchöme d Muslim us teil andere Länder kes Visum me.[16]

D Fédération Internationale de Ski het die beide Schyrönne vom 15. und 16. Februar z Yanqing abgseit, dr Liechtathletik-Wältverband d Halle-WM im chinesische Nanjing. Dr Wältautoverband FIA het dr Grooss Prys vo China z Shanghai vrschobe. I dr Schwiiz, z Dütschland und z Frankrych het me grossi Sportalääs wie öppe d Yschhockeymätch und d Tschuttmätsch, au die vo dr Champions League, i de Staadien ooni Publikum gmacht. Am 13. März 2020 het d UEFA d Schuttmätsch vom lauffenden Europacup underbroche; und am glyche Tag het me z Tütschland d Bundesliga abbroche.

I dr Schwiiz het dr Bundesroot am 28. Februar 2020, wo men im Land scho meh weder zää Chranki gha het, groossi Verastaltige, wo meh weder tuusig Lüüt mitmache, verbotte für d Zyt vom 28. Februar bis zum 15. Merz 2020; d Kantöön müesse das Vrbott duresetze.[17] Drufabe het d Kantonsregierig vo Baselstadt entschiide, d Basler Fasnecht döörff nid stattfinde.[18][19] Z Lieschtel hets der Chienbäse-Umzug nit gää. D Bärner Fasnacht het men abbroche, d Zürcher Fasnacht isch aber nid vrbote worde. Dr Engadin Schimarathon 2020 isch abgseit worde. Dr Gämfer Autosalon, wo vom 5. bis zum 15. Merz 2020 ggange wäär, het men au müessen absäägen[20] un z Basel d Uuremäss. Und i dr ganze Schwiiz sind en huuffe anderi Aläss und sportlichi Wettkämpf und Turnier betroffe gsi.[21] Im Engadin müess men uf e tradizionell Spootwinterbruuch vom Chalandamarz vo afangs März vrzichte, het d Gruppe vo de Gmeindpresidänte vo dr Regioon gseit.[22] Z Basel isch dr Poetry-Slam, wo Mitti März gsi wäär, abgseit. S Poly z Züri het gwüssi Master-Fyre nit gmacht. Am 4. Merz het dr Daniel Koch vom Bundesamt für Gsundheit bin ere nazionale Meediekonferänz z Bäärn gseit: «Die Lage ist ernst und wird immer ernster».[23] Am 11. März het d Regierig vom Kanton Tessin für iires Land dr Notstand uusgrueffe; d Mittelschuele und Hochschuele, d Museeèn und anderi öfentlichi Yrichtige het men im Tessin zuetoo. Es sind nüün chlini Gränzübergäng zu Italie zuegmacht worde.[24] Am 13. März het dr Kanton Fryburg gseit, uf sym Gebiet sig d Schuel uus. S Sächsilüüte z Züri isch abgseit worde.

Da Zoll im Schmeatter bi Tippilzou ischt am Ziischtig, 17. März 2020 ganz zuegmacht wore – s Hoptzollamt isch offa pleba.

Am 13. März 2020, wo i dr Schwiiz ofiziell mee weder tuusig Chranki gsi sind, het drno au dr Schwiizer Bundesroot entschide, ab jetz blube d Schuelen und Hochschuelen im ganze Land zue, und zwar bis mindeschtens am 4. April, und me töörffi au suscht keini Verastaltige mit mee als hundert Lüüt me mache. Dr Bundesroot het Gält freigää zum de Betriib vo dr Privatwirtschaft und de Kulturschaffende z hälfe, wo wäge dr Pandemy in Schwirikäite groote. Und er het gseit, me sell so wyt ass es goot nümme mit em öfentliche Vercheer umereise.[25] Und am 16. März isch dr Bundesroot e Schritt wytergange: er het nach Besprächige mit de Kantöön über s ganze Land s Noträcht, wo offiziell «usserordentlichi Laag» heisst, vrhängt.[26] Das bedüütet, d Wirtschaften und anderi öfentlichi Gaschtronomybetriib und Gschäft usserte dene, wo für d Grundversorgig nötig sind, müesse ab am 17. März zue blybe; a de Gränze zu allne grosse Nochberländer häts wider strängi Gränzkontrolle gee, di chline Übergäng hät me zue tue und nu no di groosse offe bhalte;[27] Teil vo der Armee wärde zum Assischtänzdienscht für d Kantöön uufbotte, bsunders d Spitalbatallioon.[28]

Am 15. März 2020 het s Bundesparlamänt vo dr Schwiiz die lauffendi Früeligssessioon abbroche. Glaris und Appezäll Inneroode vrzichte für s 2020 uf d Landsgmeind, die nazionali Volchsabschtimmig vom Mai 2020 isch vrschobe worde.

Au z Öschtrych, z Poole, z Frankrych, z Irland, z Griecheland, z Norweege, z Dänemark und no in wytere europäische Länder sind d Schuele zuegange. Öschtrych het für s Bundesland Tirol d Usgangsspeeri befole. Mitti März händ no es paar anderi Länder z Mitteleuropa d Gränze gäge d Nochberländer für private Reisendi zuetoo.

Für ganz Italien und i teil katolische Bischtümer und refermierte Landeschile vo dr Schwiiz und Dütschland het me bis am 17. März entschide, alli Gottesdienscht und andere Mässe und Aläss abzsääge für es paar Wuche; vo gwüssne Bischöf het me vrnoo, für d Chrischte in iirem Piet sig d Suntigspflicht für d Zyt vo dr Nootlaag nümme gültig. Das preicht i vilne Chile au d Ooschtere und anderi Fyyre.[29][30][31][32] Am 15. März 2020 isch dr Papscht Franziskus i dr Chile Santa Maria Maggiore z Rom vor em Mariebild «Salus populi Romani» für d Mönsche go bätte.

Israel het afangs Merz 2020 für Lüüt vo Dütschland, Öschtrych, Frankrych, Spanien un dr Schwiiz d Reis is Land vrbotte.

D Wältbank un dr Internazional Wäärigsfonds sind eis woorde, iires Früeligsträffe nit als füsischi Taagig z mache, sondern nume virtuell über s Internet.

Dr Shanghai Disneyland Park het zuetoo und Starbucks zwöituuisg Filiale und McDonald’s sini drüühundert Wirtshüüser, Ikea alli dryssg Möbelgschäft z China. D Automäss Auto China het me nid gmacht, die Internazionali Mäss für Erfindige z Gämf, wo me zimli vill Neuigkeite vo China und Hongkong zeigt hätti, isch wäge dr Chranket ufe Septämber 2020 vrschobe worde.[33] D Firma Nestlé het am 26. Februar iirne Agstellte wältwyt für mindeschtens zwo Wuche alli Gschäftsreise vrbotte.[34]

Die amerikanischi Regierig het am 12. März 2020, wo men im ganze Land uf vill Oort verströit scho wyt über tuusig bestätigti Chranketsfäll gha het, d Yreis für d Europäer vrbotte.[35] Vo teil Bundesstaaten und vil Bürgermeischter het me dr Regierig z Washington vorgwoorffe, si heig vill z lang nüüt gmacht wäge dr nöien Epidemy. Alli Dollar-Banknoote, wo bim Zaaligsvercheer us Asien uf Amerika zrugg chömet, het d Nootebannk für sibe Tääg under Quarantääne gstellt.[36] Mitti März isch z Amerika dr Notstand usgrueffe worde.

S Plakat, wo s Schwiizer Bundesamt für Gsundheit dermit im März 2020 s Wichtigschte zeigt het, wo me muess mache.
s nöie Plakat vo de Schwiizer Behörde vom 20. März 2020

was me gäge d Epidemy cha mache

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

En Impfig gäge s nöie Koronavirus git s erscht sit Ändi 2020. De Lüüt, wo dra chrank worde sind, cha men im Spital hälfe gäge d Simtoom so wie bin ere schwääre Lungentzündig au suscht.

S Beschte isch es, alles das mache, was d WHO und d Gsundheitsbehörde säge:[37] Me sell luege, was für e gueti Higiene nötig isch und hälfe, ass s Virus nid no meh Lüüt asteckt.

  • Wämer uuse goht, medizinischi Larve trage, am beschte FFP II-Larve
  • d Händ guet mit Seiffe wäsche
  • mit de Händ nid s Gsicht alange
  • andere nid d Händ gää
  • nid zu grosse Mönschegruppe go
  • vo anderen und bsunders vo chranke Mönsche mindeschtens zwee Meter wyt wägg blybe – «Abstand haa!»
  • wemme muess niesse oder hueschte es Papyrtuech vor s Gsicht hebe[38] oder suscht d Armbüügi
  • di vrbruuchte Papyrtüecher grad in en Güselchübel mit em ene Teckel gheie
  • d Händ nit mit nasse Tüecher tröchne
  • d Fingernegel schnyde
  • wemme Fieber het oder muess hueschte, deheime blybe
  • wemme dänkt, me chönt chrank worde sy, nid eifach is Spital oder zum Dokter goo: nei, zerscht dörthii alüüte und frooge was me muess mache
  • sich guet informiere drüber, wie sich d Chranket entwicklet und was d Behörde drzue sääge
  • suuber schaffe bim Choche
  • Flechine, won es paar Lüüt immer wider alänge, regelmässig putze
  • uufbasse wemme nöimehii uf ene Reis goot
  • sich nid uufrege wäge dr Chranket und de Nochrichte vo der Epidemy.[39]
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Koronavirus-Pandemy 2020 – Sammlig vo Multimediadateie

Fuessnoote

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ Christian Drosten: SARS. Weltreise eines neuen Virus. In: Biologie in unserer Zeit 33, 2003, S. 212–213.
  2. ↑ Bundesamt für Gesundheit: Neues Coronavirus Covid-19: Drei neue bestätigte Fälle in der Schweiz Mediemitteilig uf admin.ch vom 17. Februar 2020
  3. ↑ BAG: «Die Lage ist ernst und wird immer ernster» Artikel uf tagesanzeiger.ch vom 4. März 2020
  4. ↑ Coronavirus in Tirol: Die wichtigsten Fragen und Antworten Imformazione uf tirol.at abgruefen am 19. März 2020
  5. ↑ Robin Wright: How Iran became a new epicenter of the coronovairus outbreak. Artikel uf newyorker.com vom 28. Februar 2020
  6. ↑ Dan De Luce: Why is Iran’s reported mortality rate for coronavirus higher than in other countries? Artikel uf nbcnews.com vom 26. Februar 2020
  7. ↑ Joachim Laukenmann: Die heimlichen fälle sind ein grosses Problem. In: Tages-Anzeiger, 19. März 2020.
  8. ↑ Der Spiegel: Ausbreitung des Coronavirus: Italiens Regierung will Städte abriegeln Artikel uf spiegel.de vom 23. Februar 2020
  9. ↑ Ausbreitung von Covid-19. Italien schliesst landesweit alle Schulen Artikel uf srf.ch vom 4. Merz 2020
  10. ↑ ... – die neusten Entwicklungen zum Coronavirus weltweit Artikel uf nzz.ch vom 4. Merz 2020, wo laufend aktualisiert worden isch
  11. ↑ SARS-CoV-2 in Deutschland und Ziele von Infektionsschutzmaßnahmen Artikel im Epidemiologische Bulletin 07/2020 vom Robert Koch-Institut vom 13. Februar 2020
  12. ↑ Die Leipziger Buchmesse 2020 findet nicht statt Mitteilig uf leipziger-buchmesse.de
  13. ↑ Corona in Deutschland. Leipziger Buchmesse abgesagt Artikel uf tagesschau.de vom 3. Merz 2020
  14. ↑ Retrospektive Phaseneinteilung der COVID-19-Pandemie in Deutschland bis Februar 2021, Epidemiologisches Bulletin 15/2021
  15. ↑ Auch die Premier League knickt ein und stoppt den Spielbetrieb, Artikel uf bluewin.ch, 13. März 2020.
  16. ↑ Tuqa Khalid: Saudi Arabia halts entry for Umrah in Mecca, tourism from coronavirus-hit states Artikel uf Al Arabiya English Service vom 27. Februar 2020
  17. ↑ Verordnung über Massnahmen zur Bekämpfung des Coronavirus (COVID-19) uf admin.ch vom 28. Februar 2020
  18. ↑ Der Morgenstraich fällt aus: Keine Basler Fasnacht im 2020 Artikel uf srf.ch vom 28. Februar 2020
  19. ↑ EILMELDUNG: Bundesrat verbietet Basler Fasnacht Mäldig uf fasnacht.ch vom 28. Februar 2020
  20. ↑ Die Geneva International Motorshow 2020 ist abgesagt! Mitteilig uf gims.swiss vom 28. Februar 2020
  21. ↑ Massnahmen wegen Coronavirus. Veranstaltungverbot: Diese Anlässe sind betroffen Mäldig uf srf.ch vom 5. März 2020
  22. ↑ Aus Chalandamarz wird Chaland'avrigl Artikel uf suedostschweiz.ch vom 28. Februar 2020
  23. ↑ Die Mehrheit der Kantone vom Virus betroffen Artikel uf srf.ch vom 4. Merz 2020, aktualisiert am 5. Merz 2020
  24. ↑ Kanalisierung des Grenzverkehrs im Tessin auf grössere Grenzübergänge Mediemitteilig uf admin.ch vom 11. März 2020
  25. ↑ Mediemitteilung vom Bundesroot vom 13. März 2020.
  26. ↑ Coronavirus: Bundesrat erklärt die «ausserordentliche Lage» und verschärft die Massnahmen. Mediemitteilig vo dr Äiggnosseschaft vom 16. März 2020, uf admin.ch.
  27. ↑ Kanalisierung des Grenzverkehrs wird auf die ganze Schweiz ausgeweitet Mediemitteilig uf ezv.admin.ch vom 16. März 2020
  28. ↑ Coronavirus: Bundesrat erklärt die «ausserordentliche Lage» und verschärft die Massnahmen. Mediemittäilig vom VBS vom 16. März 2020, uf vtg.admin.ch.
  29. ↑ Coronakrise auch bei den Kirchen: Gottesdienste abgesagt. uf stimme.de
  30. ↑ Wie die Kirchen in Bayern mit Corona umgehen. uf br.ch.
  31. ↑ Westschweiz verbietet öffentliche Gottesdienste. uf kath.ch.
  32. ↑ Maßnahmen der Bistümer zum Coronavirus im Überblick. uf domradio.de.
  33. ↑ Die Internationale Messe für Erfindungen in Genf wurde auf September verschoben Mitteilig uf palexpo.ch vom 28. Februar 2020
  34. ↑ Daniel Hügli: Lebensmittelkonzern. Radikale Massnahme: Nestlé sagt wegen Coronavirus alle Geschäftsreisen ab Artikel uf cash.ch vom 27. Februar 2020
  35. ↑ Der Spiegel: USA erlassen wegen Coronavirus 30-tägigen Einreisestopp aus Europa.
  36. ↑ Coronavirus: Federal Reserve stellt Dollarscheine unter Quarantäne. In: investing.com. 8. März 2020.
  37. ↑ Elmar Plozza: Coronavirus in der Schweiz – Bund lanciert grosse Hygiene-Kampagne Artikel uf srf.ch vom 26. Februar 2020
  38. ↑ Derby müesst men au uufbasse, wäg em Schutz vo de natüürliche Rooschtoff nid z vill Huushaltspapyr z vebruuche.
  39. ↑ Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: Basic protective measures against the new coronavirus uf dr Websyte vo dr WHO
Gsundheitshiwiis Bitte tue de Hiwiis zu Gsundheitsthemene biachte!
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=COVID-19-Pandemie&oldid=1053870"