Cadencia (música)

Cadencia en música é unha serie de acordes ou fórmula de melodía que adoita coincidir co fin dunha sección nunha obra. Unha cadencia é unha función harmónica e formal caracterizada por unha progresión (ou encadeamento) de acordes que adoita desembocar no acorde de tónica ou acorde base.

Tipos

As diferentes cadencias clasifícanse, en función da tensión que acompaña a cada movemento, en conclusivas se xeran certo grao de estabilidade ou repouso; e suspensivas, se xeran inestabilidade ou tensión. Dependendo de como termine a posición do acorde a cadencia pode ser perfecta se a voz baixo ten a nota fundamental do acorde; ou imperfecta se remata noutra nota diferente.

Para familiarizarse cos tipos de cadencias é necesario comprender a súa notación. Os graos da tonalidade serán referidos con números romanos:

I: Tónica.

II: Supertónica.

III: Mediante.

IV: Subdominante.

V: Dominante.

VI: Superdominante ou submediante.

bVII: Subtónica.

VII: Sensible.

Cada grao ten unha función determinada, que xera máis ou menos tensión, ou máis ou menos resolución nas cadencias:

I: Tónica IV: Subdominante V: Dominante VII: Sensible

VI: Tónica relativa II: Subdominante relativa

O III grao é ambiguo. Non podemos definilo dentro destas tres funcións tonais (tónica, subdominante, dominante) xa que, para empezar, non ten similitude algunha cos graos IV nin II, polo que non é subdominante. E, aínda que ten coincidencias na súa composición (1º 3ra e 5ta) co I, non xera a sensación de repouso necesaria para encaixalo na función de tónica. O mesmo ocorre co V: ten dúas coincidencias, pero non xera a tensión necesaria para ser considerado dominante. O VII é un grao un tanto especial, e non ten función propia, xa que se asemella ao V7 sen o seu fundamental, polo que é considerado dominante.

Cadencias conclusivas

• Cadencia auténtica perfecta: V - I
• Cadencia auténtica imperfecta: V - I (cun deses acordes investido e/ou cando a voz superior non resolve ao primeiro grao)
• Cadencia plagal: IV - I

Cadencia auténtica

Prodúcese pola sucesión dos graos V (dominante) a I (fundamental). Hai dous tipos de cadencia auténtica: perfecta e imperfecta. Para que unha cadencia auténtica sexa perfecta, ambos os acordes deberán ter o seu fundamental no baixo, e o acorde final terá que estar en posición de oitava (na voz superior do acorde de dominante estará a sensible, que resolverá ascendendo cara á tónica, polo que o acorde final, de primeiro grao, terá a tónica duplicada no baixo e na voz superior), así mesmo dito acorde non terá que estar desprazado, é dicir, terá que atoparse nun tempo forte. Se o acorde de tónica non cumpre un destes dous requisitos estaremos a falar dunha cadencia auténtica imperfecta, a cal non ten precisamente un carácter resolutivo, dada a súa inestabilidade no acorde de primeiro grao.

Cadencia plagal

A cadencia plagal liga un acorde de subdominante co de tónica. Ten sentido resolutivo, aínda que non tanto como pode telo a cadencia auténtica. Ten un carácter post-cadencial, é dicir, pódese utilizar para confirmar unha cadencia máis potente como podería ser unha cadencia perfecta. Prodúcense os graos IV e I.

Cadencia preclásica

É a cadencia tipicamente usada no período preclásico, con gran carácter conclusivo. Constitúese a partir da sucesión dos graos IV (subdominante) - V (dominante) - V (dominante octavada) - I (tónica).

Cadencia composta

A cadencia composta é a sucesión dos graos IV (subdominante), V (dominante) e I (fundamental). Existen dous tipos: a cadencia composta de primeira orde (ou de primeiro aspecto) e a cadencia composta de segunda orde (ou segundo aspecto).

• Cadencia composta de 1º orde: I (tónica) - IV (subdominante) - V (dominante) - I (tónica)
• Cadencia composta de 2º orde: IV (subdominante) - I 6/4 (tónica en 2ª inversión; tamén chamado acorde cadencial 6/4, porque a diferenza do acorde de tónica, duplícase o 5º grao en lugar do 1º, e simbolízase K6/4) - V (dominante) - I (tónica)

Cadencias suspensivas

As cadencias suspensivas son aquelas nas que unha obra non debe acabar, xa que non dan sentido de totalidade e peche.

Semicadencia

Prodúcese un repouso momentáneo sobre un acorde, que adoita ser a dominante ou a subdominante, recibindo respectivamente o nome de semicadencia na dominante ou de semicadencia na subdominante. Pódese chegar a ambas desde calquera grao. Esta pode ser maior ou menor e en calquera grao, o máis común é o V.

Cadencia imperfecta

Prodúcese este tipo de cadencia, ou ben cando nunha cadencia perfecta o acorde de tónica prodúcese en parte débil, ou ben cando nunha cadencia perfecta un dos acordes preséntase invertido.

Cadencia rota artificial

Componse por unha sucesión inconclusa de acordes, movéndose desde o primeiro grao seguindo a seguinte sucesión: I (tónica) - IV (subdominante) - V (dominante) - VI (subtónica).

Cadencia rota, evitada

A cadencia rota prodúcese cando na cadencia perfecta substitúese o acorde de primeiro grao por outro inesperado: adoita ser o acorde de sexto grao, pero tamén pode ser, a excepción do sétimo grao, calquera outro, sendo normalmente os acordes con función de subdominante (graos II ou IV). O obxectivo desta cadencia é retardar a resolución dunha frase harmónica. As cadencias rotas poden ser de dous tipos: diatónicas e non diatónicas.

Cadencia rota (V-VI).

Véxase tamén

Bibliografía

• Benward, Bruce & Saker, Marilyn: Music in Theory and Practice, vol. 1 & 2. Nova York: McGraw-Hill, 2009 [2003].
• De Candé, Roland: Nuevo diccionario de la música. Grasindo, 2002. ISBN 84-956-0128-1 (vol. I vol. II Google Books)
• De Pedro, Dionisio: Teoría completa de la música. Madrid: Real musical, 2008 [1990]. ISBN 978-84-387-0993-1
• Grabner, Hermann: Teoría general de la música. Barcelona: Akal, 2001. ISBN 84-460-1091-7 (Google Books)
• Michels, Ulrich: Atlas de música. Madrid: Alianza, 2009 [1982]. ISBN 84-206-6999-7
• Pérez Gutiérrez, Mariano: Diccionario de la música y los músicos. Barcelona: Akal, 1985. (vol. 1 vol. 2 vol. 3 Google Books)
• Randel, Don Michael (ed.): Harvard Dictionary of Music. 4ª ed. Cambridge, Mass.: Belknap Press, 2003. (Google Books)
• Zamacois, Joaquín: Teoría de la música. Barcelona: Labor, 1949; Idea, 2002. ISBN 84-823-6253-4

Outros artigos

• Cadencia Landini
• Cadencia borgoñona
• Cadencia andaluza
• Terceira de picardía ou picarda

Ligazóns externas

• Cadencias: emisión do 5 de xaneiro de 2020 de El rincón de la teoría, programa de Radio Clásica., (en castelán).