Canberra

Canberra
Math	dinas, dinas fawr, political city, planned national capital, prifddinas ffederal
Poblogaeth	381,488
Sefydlwyd	12 Mawrth 1913 ;
Cylchfa amser	UTC+10:00
Gefeilldref/i	Nara, Beijing, Dili, Dinas Wellington, Brasília, Yangzhou, Monterrey, Hangzhou
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Saesneg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Canberra - Queanbeyan
Sir	Tiriogaeth Prifddinas Awstralia
Gwlad	Awstralia
Arwynebedd	471.78 km²
Uwch y môr	578 metr
Gerllaw	Lake Burley Griffin
Cyfesurynnau	35.2931°S 149.1269°E
Cod post	2600–2617
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Mae Canberra (Ngunnawaleg: Ngambri) yn brifddinas Awstralia, gyda phoblogaeth o dros 340,000 o bobl. Dyma'r wythfed ddinas fwyaf yn Awstralia. Lleolir y ddinas ar ran ogleddol Tiriogaeth Awstralia, 280 km (170 milltir) i'r de-orllewin o Sydney a 600 km (410 milltir) i'r gogledd-ddwyrain o Melbourne. Dewiswyd lleoliad Canberra fel prifddinas y wlad fel cyfaddawd rhwng Sydney a Melbourne, dwy ddinas fwyaf Awstralia. Mae'r ddinas yn anghyffredin ymhlith dinasoedd Awstralia, am ei bod yn ddinas a gynlluniwyd ac a adeiladwyd am bwrpas. Yn sgîl cystadleuaeth rhyngwladol am gynllun y ddinas, dewiswyd cynllun gan benseiri o Chicago, Walter Burley Griffin a Marion Mahony Griffin, a dechreuwyd ar y broses adeiladu ym 1913. Dylanwadwyd cynllun y ddinas yn fawr gan y mudiad gerddi'r ddinas a oedd yn cynnwys ardaloedd helaeth o dyfiant naturiol ac felly mae gan Canberra y teitl fel "prifddinas y gwylltdiroedd". Er i'r Rhyfeloedd Byd a'r Dirwasgiad Mawr rwystro datblygiad Canberra, datblygodd yn ddinas ffynniannus ar ôl yr Ail Ryfel Byd.

Fel canolbwynt llywodraeth Awstralia, lleolir y Senedd-dy, Uchel Lys Awstralia a nifer o adrannau ac asiantaethau llywodraethol yno. Yno hefyd y lleolir nifer o sefydliadau cymdeithasol a diwylliannol o arwyddocad sylweddol, megis Cofeb Ryfel Awstralia, Oriel Genedlaethol Awstralia, Amgueddfa Genedlaethol Awstralia a Llyfrgell Genedlaethol Awstralia. Y llywodraeth ffederal sy'n cyfrannu'r canran fwyaf o Gynnyrch Cyfansymiol y Dalaith a nhw yw'r cyflogwyr unigol fwyaf yng Nghanberra.

Diwylliant

Y celfyddydau ac adloniant

Ceir nifer o gofebau a sefydliadau hanesyddol yng Nghanberra megis Cofeb Rhyfel Awstralia, Oriel Genedlaethol Awstralia, Oriel Darluniau Awstralia, Llyfrgell Genedlaethol Awstralia, Archifdy Cenedlaethol Awstralia, Academi Gwyddoniaeth Awstralia ac Amgueddfa Genedlaethol Awstralia. Mae nifer o adeiladau llywodraeth y Gymanwlad ar agor i'r cyhoedd, gan gynnwys y Senedd-dy, yr Uchel Lys a Mint Frenhinol Awstralia. Lleolir Cofen Captain Hook wrth Lyn Burley Griffin a'r Carillon Cenedlaethol. Ymysg y llefydd eraill o ddiddordeb mae Tŵr y Mynydd Du a Gerddi Botaneg Cenedlaethol Awstralia ar y Mynydd Du, y Sŵ a'r Acariwm Cenedlaethol ar Argae Scrivener, Amgueddfa Cenedlaethol y Deinasoriaid a Questacon - Canolfan Dechnoleg a Gwyddoniaeth Naturiol.